Της Μαρίας Μπότη,
Ένα μικρό τεχνολογικό βήμα επιφέρει σίγουρα μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή μας. Είναι πλέον ευρέως γνωστό και αποδεδειγμένο ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας και όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει, έχουν μεταβάλλει άρδην την καθημερινότητά μας, αλλάζοντας τον τρόπο που μαθαίνουμε, ψυχαγωγούμαστε και περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Η εισβολή των νέων μέσων και των πολλαπλών οθονών στη ζωή μας, μάς αποστασιοποίησε από τους παραδοσιακούς τρόπους ενημέρωσης, ανάγνωσης και ψυχαγωγίας και έφερε στο προσκήνιο εναλλακτικές μεθόδους.
Μια από αυτές είναι και τα audiobooks, ηχητικά αρχεία βιβλίων με δυνατότητα ακρόασης, αντί ανάγνωσης. Περιλαμβάνουν ολόκληρο το περιεχόμενο ενός βιβλίου, το οποίο ηχογραφείται από το εξώφυλλο, μέχρι και την τελευταία σελίδα. Υπάρχει η δυνατότητα ο χρήστης να «ακούσει» ένα βιβλίο σε οποιαδήποτε ηλεκτρονική συσκευή, όπως smartphones, tablets, laptops και σε οποιοδήποτε μέρος˙στο αυτοκίνητο, στο δρόμο ή στο σπίτι.
Η καινοτόμα ιδέα των audiobooks ήρθε για να κάνει εύκολη σε όλους μας την επαφή με τον κόσμο των βιβλίων, σε πολλές και διαφορετικές φάσεις της καθημερινότητάς μας. Σε έναν ψηφιακό κόσμο γεμάτο με πλατφόρμες, links και πληθώρα ειδοποιήσεων –που αποσπούν την προσοχή και την συγκέντρωση του χρήστη, απορροφώντας πολύ χρόνο και ενέργεια– συχνά η ακρόαση ενός βιβλίου είναι πιο εύκολη από το διάβασμα. Πολλοί που αδυνατούν να συγκεντρωθούν σε απαιτητικές εργασίες, όπως το διάβασμα κειμένων που υπερβαίνουν το μέγεθος μιας ανάρτησης στο ίντερνετ, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στη χειραγώγηση της προσοχής τους και κατ’ επέκταση της ίδιας της κρίσης τους. Η ανάγνωση ενός βιβλίου απαιτεί «αποσύνδεση» τόσο από τον πραγματικό όσο και από τον εικονικό κόσμο της τεχνολογίας. Ειδάλλως, δεν είναι εφικτή η απρόσκοπτη κατανόηση και απόλαυση του περιεχομένου.
Οι εκδοτικοί οίκοι, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν διαγνώσει τα προβλήματα της νέας εποχής. Μπορεί τα παραδοσιακά βιβλία με την μυρωδιά του χαρτιού και την υφή των σελίδων να είναι αναντικατάστατα, ωστόσο, είναι επιτακτική ανάγκη η λογοτεχνία να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και επιταγές της κοινωνίας, ώστε να επιβιώσει. Τα ηχητικά βιβλία, αναμφισβήτητα, είναι ό,τι πιο σύγχρονο στο χώρο της εκπαίδευσης, καθώς συμβάλλουν στην εξέλιξη του ανθρώπου και στην αυτοβελτίωσή του.
Τα audiobooks φαίνεται ότι κερδίζουν έδαφος ολοένα και περισσότερο, καθώς πολλοί συμφωνούν πως αποτελούν το μέλλον της λογοτεχνίας. Καταρχάς, δίνουν στον χρήστη την ευκαιρία να «ακούσει» πολλά περισσότερα βιβλία, που με τον παραδοσιακό τρόπο, πιθανόν, δεν θα κατάφερνε να διαβάσει. Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί πως η ακρόαση αποτελεί σημαντικό «φάρμακο» κατά του άγχους και της αϋπνίας, που μαστίζει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, εξαιτίας της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας που επικρατεί στις μέρες μας. Αναμφίβολα, τα audiobooks είναι εξαιρετικά χρήσιμα για παιδιά ή ενήλικες με μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία, που τους εμποδίζουν να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο των βιβλίων, ενώ παράλληλα, αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης, καθώς μια ζεστή φωνή μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά και να μεταφέρει την ατμόσφαιρα μιας ιστορίας.
Σίγουρα, όπως είναι φυσικό, τα audiobooks «συναντούν» και επικριτές που υποστηρίζουν ότι η νέα μέθοδος σηματοδοτεί το «τέλος» της λογοτεχνίας, καθώς αυτός ο τρόπος διαρρηγνύει την έννοια της ανάγνωσης, έννοια για κάποιους ιερή. Αρκετοί θεωρούν πως οι πληροφορίες και η ικανότητα του αναγνώστη να εμβαθύνει σε ένα κείμενο επιτυγχάνονται μόνο δια της ανάγνωσης και είναι αδύνατη η ουσιαστική κατανόηση δια της ακρόασης. Αυτό, ωστόσο, δεν μπορεί να είναι απόλυτο, καθώς οι εποχές έχουν αλλάξει και οι άνθρωποι πλέον προσαρμόζονται σε συνθήκες πολυδιεργασίας, εξαιτίας των γρήγορων και απαιτητικών ρυθμών ζωής. Τα audiobooks είναι η μεγαλύτερη λύση στο θέμα του περιορισμένου χρόνου, που οι κάτοικοι των σύγχρονων πόλεων αντιμετωπίζουν κατά κόρον. Άρα, υπάρχουν πλέον εξασκημένοι ακροατές, που μπορούν να αφομοιώσουν και να καταλάβουν καλύτερα λεπτές αποχρώσεις και διαφορές μέσω της ακοής, κάνοντας παράλληλα και άλλα πράγματα. Οπότε, αντί να στερούμαστε την απόλαυση που προσφέρει η λογοτεχνία, μπορούμε απλώς να την εντάξουμε στην καθημερινότητά μας.
Σύμφωνα με στατιστικά, τα τελευταία χρόνια σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχει παρατηρηθεί σημαντική άνοδος στις ακροάσεις των audiobooks, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την «εικόνα» των πολιτών στην καθημερινή ζωή, οι οποίοι διαβάζουν ή «ακούν» βιβλία με κάθε ευκαιρία, στο δρόμο ή στα μέσα μεταφοράς. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην Ελλάδα, όπου, δυστυχώς, το διάβασμα δεν είναι τόσο «ελκυστικό». Οι Έλληνες είναι από τους λιγότερο εξοικειωμένους αναγνώστες στον κόσμο όσον αφορά τα audiobooks, γεγονός που πηγάζει από την απομάκρυνση από το χώρο του βιβλίου και την ταυτόχρονη προσκόλληση στον κόσμο της τεχνολογίας και των social media, ιδίως στις νεότερες ηλικίες.
Αλήθεια, όμως, έχει τόση σημασία τελικά η μέθοδος; Ο δημοσιογράφος και μεταφραστής Γιάννης Γορανίτης έχει δηλώσει: «Ο άνθρωπος θα συνεχίσει να διαβάζει –ή τέλος πάντων, να γίνεται δέκτης αφηγήσεων. Η αφήγηση είναι σύμφυτη με τη φύση του. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι το μέσο ανάγνωσης και η μορφή των κειμένων είναι ελάσσονος σημασίας. Είναι αδιάφορο αν θα διαβάζουμε λέξεις λαξευμένες σε πέτρες, αν θα τις βλέπουμε εκτυπωμένες σε πολτοποιημένα δέντρα, αν θα ξεφυλλίζουμε χειρόγραφα ή οθόνες ηλεκτρονικής μελάνης, αν θα ακούμε τις ιστορίες ή θα τις παρακολουθούμε μέσω ολογραμμάτων. Αυτό που δεν θα πάψει να έχει σημασία είναι το περιεχόμενο. Περιεχόμενο που θα συνεχίσει να βελτιώνεται και να εξελίσσεται. Όσο επελαύνει η τεχνητή νοημοσύνη, τα ρομπότ και οι αλγόριθμοι, τόσο περισσότερο χρόνο και χώρο θα έχουμε για δημιουργικές δραστηριότητες. Όσο προοδεύει η τεχνολογία, τόσο θα προοδεύει η ανθρωπότητα. Και στον πυρήνα της προόδου θα φωλιάζει εσαεί η ανάγκη να γράφουμε και να διαβάζουμε».
Συνεπώς, σημασία δεν έχει το μέσο της αφήγησης, αλλά το περιεχόμενο. Ένα περιεχόμενο που είναι πάντα «έτοιμο» να ενημερώσει, να ψυχαγωγήσει και να κρατήσει συντροφιά στον καθένα, οποιαδήποτε στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος. Εάν είναι ένα βιβλίο απτό ή ακουστικό, αυτό έγκειται στις προτιμήσεις του καθενός. Οι προτιμήσεις συχνά μεταβάλλονται και η λογοτεχνία, όπως και κάθε τομέας της ζωής μας – αλλάζει και προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Τα audiobooks είναι μια νέα τάση, που μάλλον ήρθε για να μείνει, εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα. Σίγουρα, είναι ένα νέο εγχείρημα στην Ελλάδα, για αυτό και η ποικιλία είναι περιορισμένη. Ωστόσο, υπάρχει μία παγκόσμια λογοτεχνία στα χέρια μας –ή καλύτερα… στα αυτιά μας – που μας περιμένει να την απολαύσουμε!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα Audiobooks και πώς να τα αξιοποιήσεις στο έπακρο, Ένας οδηγός από την Auvril, auvril.com, διαθέσιμο εδώ
- Μήπως ήρθε η ώρα των audiobooks για την Ελλάδα;, oneman.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η δουλειά του βιβλίου στον 21ο αιώνα, esquire.com.gr, διαθέσιμο εδώ
