Του Ραφαήλ-Νικόλαου Μπελενιώτη,
Ήταν βράδυ, ξημερώματα της 17ης Οκτωβρίου του 1949, όταν τα λόγια του Ν. Ζαχαριάδη δια στόματος Δ. Παρτασαλίδη μετέφεραν ένα πολύ σημαντικά, ζωτικής σημασίας μήνυμα για το ελληνικό ένοπλο κομμουνιστικό κίνημα. Από τη Σόφια της Βουλγαρίας μέσα από ερτζιανά ραδιοφωνικά κύματα, ο ΔΣΕ λάμβανε την απόφαση κατάπαυσης των επιχειρήσεων. Είχε προηγηθεί το σχέδιο «ΠΥΡΣΟΣ» με στόχο τις θέσεις του ΔΣΕ στο Γράμμο και στο Βίτσι, όπως επίσης είχε προηγηθεί και η ρίψη των Ναπάλμ στον Γράμμο. Οι τελευταίοι μαχητές είχαν καταφύγει στην Αλβανία, με αποτέλεσμα να τερματιστεί De facto ο εμφύλιος. Ο Εμφύλιος εκείνο το βράδυ του Οκτώβρη τερματίστηκε και de jure. Ο Ν. Ζαχαριάδης ζήτησε να τεθεί το όπλο «παρά πόδας…».
Είναι αλήθεια ότι στη νέα εκείνη χαραυγή, χαραυγή ευκαιριών για μια ειρηνική περίοδο, η ιθύνουσα τάξη και οι ταγοί των πολιτικών δυνάμεων της χώρας δεν επιθυμούσαν ούτε και πάλευαν για την σταθερότητα. Αναμφισβήτητα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα αποτελούσαν έναν μεγάλο παράγοντα ανασυγκρότησης του πολιτικού μετεμφυλιακού σκηνικού.
«ΙΔΕΑ»
Ο στρατός όμως ερχόταν και αυτός υψηλά στους παράγοντες, εκείνους που θα καθόριζαν τις τύχες στην μετεμφυλιακή Ελλάδα. Ειδικά η νίκη του ΕΔΕΣ έναντι του ΔΣΕ τόνωσε τις φιλοδοξίες των πρωταγωνιστών Αξιωματικών του εθνικού στρατού, οι οποίοι επεδίωκαν την ανάμειξη στα πολιτικά τεκταινόμενα του κοινοβουλίου. Η «αντιμετώπιση τυχόν επαπειλούμενου κομμουνιστικού κίνδυνου» αξιολογήθηκε ως η σημαντικότερη προτεραιότητα των αξιωματικών οι οποίοι ίδρυσαν και στελέχωσαν τον ΙΔΕΑ. Φιλοσυντηρητικοί αξιωματικοί, φιλοβασιλικοί και σφόδρα αντικομουνιστές, με ιδέες που δεν απείχαν από τη Μεταξική δεξαμενή ιδεών. Τα ίχνη του ΙΔΕΑ χάνονται και εντοπίζονται άλλωστε στην Μέση Ανατολή κατά την διάρκεια του Β’ Π.Π. αλλά και σε μικρότερες ομάδες Ευέλπιδων. Στόχος του ΙΔΕΑ ήταν η πλήρης διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος και η εγκαθίδρυση ενός μόνιμου κλειστού και καθεστωτικού στρατιωτικού μηχανισμού μέσα στο μετεμφυλιακό αστικό κράτος. Πράγμα στο οποίο η Βασιλική αυλή μπορεί να έκλεινε το μάτι, όχι όμως και η δεξιά του Παπάγου. Αποκορύφωμα της ρήξης με τον Παπάγο, υπήρξε η προσπάθεια μελών του ΙΔΕΑ να καταλάβουν την εξουσία δια των όπλων αμέσως μετά την παραίτηση του Στρατηγού Παπάγου στις 31 Μαρτίου 1951. Ο Παπάγος βρέθηκε αρχικά αντιμέτωπος τόσο με τους πραξικοπηματίες του ΙΔΕΑ όσο και με τους συμβούλους της Βασιλικής οικογένειας στην απόφαση του να κατέλθει στον πολιτικό στίβο. Αργότερα στη Μεταπολίτευση καθιερώθηκε η αντίληψη πως ο ΙΔΕΑ απεργαζόταν από νωρίς το Ιουλιανό πραξικόπημα του 1965. Κάποια στελέχη του ΙΔΕΑ συνέχισαν την δράση τους μέχρι και την 21 Απριλίου του 1967. Ο ΙΔΕΑ έπαψε να υφίσταται όμως μόλις από το 1951 έχοντας αναστατώσει τους κόλπους του στρατού, του Βασιλιά, αλλά καταφέρνοντας να κάνει και πολλούς εχθρούς από τη Δεξιά.
«Βίας και νοθείας»
Ως εκλογές «Βίας και νοθείας» έχουν χαρακτηρισθεί ιστορικά οι εθνικές εκλογές του 1961, οι οποίες προκηρύχτηκαν έπειτα από την παραίτηση του Κ. Καραμανλή, υπό υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κ. Δόβα. Η ΕΡΕ του Καραμανλή κατήλθε στις εκλογές απερχόμενη της κυβερνήσεως, υπο την πίεση της αντιπολίτευσης. Πίεση που για πολλούς ασκήθηκε καιροσκοπικά και για μικροκομματικό όφελος, σε μια κρίσιμη περίοδο για την κοινοβουλευτική πορεία της χώρας. Κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας είχαν σημειωθεί πολλές συγκρούσεις οπαδών και μελών τω δύο μεγάλων αντιμαχόμενων κομμάτων εξουσίας, της ΕΡΕ και του ΠΑ.Μ.Ε. Αποκορύφωση υπήρξε η ανακάλυψη του εγγράφου «Σχέδιο Διενέργειας Εκλογών», έγγραφο το οποίο σύμφωνα με την ηγετική ομάδα της ΕΔΑ προέβλεπε σε άσκηση ψυχολογικής και σωματικής βίας σε αριστερούς και μέλη της ΕΔΑ. Η πατρότητα του εγγράφου δεν ταυτοποιήθηκε ποτέ όπως άλλωστε και η αυθεντικότητα του. Τούτο όμως δεν απέτρεψε τον Γ. Παπανδρέου από το να καταγγείλει δημόσια και με στόμφο ότι «κρατικά όργανα και παρακρατικοί» επιθυμούσαν την άσκηση βίας σε οπαδούς της Ένωσης Κέντρου. Ο Κ. Καραμανλής και η ΕΡΕ βρέθηκαν σε δυσμενή θέση. Κατήγγειλε τον Παπανδρέου ότι με αυτόν τον τρόπο καλεί τα μέλη του σε ανταρσία, κατήγγειλε ως πλαστό το έγγραφο, ενώ αρνήθηκε κάθε εμπλοκή της κυβέρνησης του. Ήταν εποχή αναβρασμού. Από την μία υπήρχε μια λαϊκή δεξιά με σύνδρομα ρεβανσισμού, και εκείνη η δεξιά των ελληνικών επαρχιών δεν δίστασε να ασκήσει τόσο βία όσο και νοθεία. Σίγουρα όμως όχι με παρακίνηση των δεξιών κομματικών επιτελείων της εποχής ή του Κ. Καραμανλή του ίδιου. Η διόγκωση της ΕΔΑ στις προηγούμενες εκλογές του 1956, είχε δημιουργήσει ανησυχία στον αστικό πολιτικό κόσμο καθώς είχε καταφέρει ως και τις εκλογές του 1961 να συσπειρώσει την δημοκρατική αριστερά και πολλά κομμάτια της κομμουνιστικής μερίδας. Έτσι μπορούν να κατανοηθούν και τα φαινόμενα βίας και νοθείας. Η διάσπαρτη εθνική ανησυχία πολλών δεξιών κομματιών της Ελληνικής κοινωνίας οφειλόταν στην διόγκωση της ΕΔΑ, μόλις λίγα χρόνια από την ήτα της αριστεράς στον εμφύλιο. Αυτό οδήγησε κυρίως της Δεξιά της επαρχίας σε πρακτικές ρεβανσισμού, μια Δεξιά αποκομμένη από τα αστικά κέντρα και με έντονες τις πληγές και τις αναμνήσεις από τη δράση του ΔΣΕ στον εμφύλιο, η οποία έβλεπε την ΕΔΑ ως το νεκραναστημένο φάντασμα από τη Μόσχα.
Η μεταπολιτευτική ιστοριογραφία ουκ ολίγες φορές αντιμετώπισε μια σειρά σημαντικών γεγονότων όπως οι εκλογές του 1961, ως τα προεόρτια του Απριλιανού πραξικοπήματος. Στην πραγματικότητα η κοινοβουλευτική δεξιά περισσότερο ζημιώθηκε από τα φαινόμενα βίας και νοθείας στις εκλογές του 1961, με αποκορύφωμα την ηθική αποδυνάμωση. Η τόνωση του δεξιού παρακράτους ενδυνάμωνε το αίσθημα ανομίας στη κοινωνία και άλλο τόσο νομιμοποιούσε τις δράσεις ρεβανσισμού από την αριστερά.
«Επιτέλους, ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο;»
Έπειτα από τις εκλογές του 1961 το κλίμα στην Ελλάδα ήταν ψυχροπολεμικό. Στην Βόρεια Ελλάδα τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα. Οι εκδηλώσεις ήταν ημιπαράνομενες ενώ σχεδόν πάντα βρισκόντουσαν εν εξελίξει αντισυγκεντρώσεις. Ο Γρηγόριος Λαμπράκης βουλευτής της ΕΔΑ βρέθηκε σε εκδήλωση για την Διεθνή ειρήνη και τον αφοπλισμό, στις 22 Μάιου του 1963 στην συμβολή των οδών Ερμού και Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη. Δολοφονήθηκε την ίδια ημέρα από παρακρατικούς την στιγμή που εξερχόταν του κτηρίου. Η δολοφονία του δημιούργησε ένα τεράστιο κλίμα αντιδράσεων ενώ αύξησε τον διχασμό και τον διπολισμό της ελληνικής κοινωνίας. Οι κοινωνικές ταραχές εντάθηκαν ενώ το σύστημα περνούσε οξεία κρίση. Ο Κ. Καραμανλής εν μέσω αντιδράσεων από την Ένωση Κέντρου, από την ΕΔΑ αλλά και εν μέσω κατηγοριών ότι τονώνει ο ίδιος του το παρακράτος και ευθύνεται για την αυταρχική συμπεριφορά των σωμάτων ασφαλείας θα εκφωνήσει το οριακό ερώτημα, «Επιτέλους, ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;». Ίσως το μόνο ερώτημα που θα μπορούσε να σκιαγραφήσει την αρρώστια της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την στιγμή: υπονόμευση κοινοβουλευτισμού, πολιτική κρίση, το δίκιο του ισχυρού και μεγάλος διχασμός. Η αριστερά αγνοώντας το ρητορικό εκείνο ερώτημα του Καραμανλή έσπευσε να τον κατηγορήσει ως ηθικό αυτουργό. Μέγα λάθος, σε μια περίοδο κρίσης του πολιτεύματος και απαξίωσης των θεσμών. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από πενήντα χρόνια για να αναφωνήσει η Αλέκα Παπαρήγα από το βήμα της βουλής, το αυτονόητο, ότι ο εκλεγμένος πρωθυπουργός δεν είχε καμία σχέση με το γεγονός.
Όλα τα παραπάνω μεγάλα γεγονότα βρέθηκαν στην πορεία προς το Απριλιανό πραξικόπημα, ίσως και μαζί με και άλλα μικρότερα ή και μεγαλύτερα. Ο Λαμπράκης δολοφονήθηκε από το βαθύ παρακράτος της δεξιάς όμως και από αυτόν των Ανακτόρων. Αυτό το σύμπλεγμα αθέατης εξουσίας που κατήγγειλε ο Καραμανλής ήταν που αργά και σταθερά οδήγησε στην απαξίωση των θεσμών και στην δημοκρατική εκτροπή. Οι τρεις κρίκοι δεν θα οδηγούσαν αναμφισβήτητα στην Δικτατορία. Και τούτο ο Καραμανλής το γνώριζε για αυτό και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα, να μην συγκρουστεί με το αθέατο σύμπλεγμα εξουσίας, έρθει σε ρήξη και το αφήσει να εκραγεί. Ήταν όμως αργά, και το αθέατο σύμπλεγμα εξουσίας πάτησε πάνω στα εναπομείναντα κόκκαλα της αποστεωμένης δημοκρατίας.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1999. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με κατεύθυνση στην Ιστορία. Αρέσκεται στο να αποκωδικοποιεί την τρέχουσα επικαιρότητα μέσω της αρθρογραφίας.
