Η μάχη στα Τρίκορφα: Τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη

Της Νάντιας Κούγια,

«Στα Τρίκορφα μες την κορφή, Κολοκοτρώνης ρίχν’ ορδή. Μες στα Τρίκορφα στη ράχη, πάει το αίμα σαν αυλάκι…»

Τα Τρίκορφα, είναι τρεις οξείες κορυφές στις οποίες καταλήγει Νότια μια ισχυρή απόφυση του όρους Μαινάλου, στην Αρκαδία. Τόπος περίοπτος, τραχύς και δύσβατος αλλά η φυσική του θέση και η γειτνίαση με την Τριπολιτσά του επεφύλαξε να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο, τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην έκβαση της Επανάστασης του 1821. Πολλές από τις μάχες που συνδέονται με τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση, δόθηκαν στα Τρίκορφα, που έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ελληνική ιστορία αλλά και στην λαϊκή παράδοση του λαού μας.

Η μάχη στα Τρίκορφα άρχισε στις 25 Ιουνίου του 1825 το πρωί (κατ’ άλλους στις 23 ή 24 Ιουνίου) και επρόκειτο για πολεμικό επεισόδιο της Επανάστασης του 1821, μεταξύ των δυνάμεων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας υπό τον Ιμπραήμ, και των Ελλήνων. Ήδη από τα μέσα του 1824, μετά την κατάληψη της Τριπολιτσάς από τον αιγυπτιακό στρατό του Ιμπραήμ, οι Έλληνες επιχείρησαν να αποκλείσουν εκεί τους Αιγύπτιους. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γνωρίζοντας πόσο παράτολμος ήταν ο Ιμπραήμ πασάς αλλά και τη συνήθειά του να πολεμά σαν απλός στρατιώτης, στην εμπροσθοφυλακή του στρατού, έστελνε αποσπάσματα ανιχνευτών έχοντας την ελπίδα ότι θα ανακαλύψουν τον Ιμπραήμ και θα τον αιχμαλωτίσουν ή θα τον σκοτώσουν. Ταυτόχρονα, ο Κολοκοτρώνης άρχισε να οργανώνει νέα στρατόπεδα και οι Έλληνες να οχυρώνουν τις θέσεις που εκείνος είχε ορίσει γύρω από την πόλη. Οι Αργείοι και Τριπολιτσιώτες τοποθετήθηκαν στα Τσιπιανά (Νεστάνη Αρκαδίας). Στα δυτικά, το Χρυσοβίτσι και την Πιάνα έπιασαν οι Καρυτινοί, ενώ οι Καλαβρυτινοί, οι Κορίνθιοι και οι άντρες του Νικηταρά πήραν θέση στο Λεβίδι, βόρεια της πόλης. Τέλος, οι Μονεμβασιώτες και οι Λάκωνες ενίσχυσαν στα νοτιοανατολικά, στα Βέρβαινα, τον Υψηλάντη. Ενώ όμως ο αρχηγός είχε ζώσει από όλα τα μέρη τον Ιμπραήμ, συνέχιζαν να καταφθάνουν από τη Μεθώνη ενισχύσεις με αποτέλεσμα ο στρατός του να απαριθμεί 20.000 άντρες.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, όταν πήρε την είδηση, ότι νέα εχθρική δύναμη ετοιμαζόταν να βγει από τα μεσσηνιακά φρούρια με προορισμό την Τριπολιτσά και βλέποντας τις ενισχύσεις του εχθρού, έδωσε εντολή στους οπλαρχηγούς να πλησιάσουν ακόμα περισσότερο στην πόλη και τους πρότεινε να επιτεθούν και να χτυπήσουν τον Ιμπραήμ πριν εκείνος ενισχυθεί με νέες δυνάμεις. Τη νύχτα της 24^ης Ιουνίου 1825, οι άντρες των Ζαΐμη και Νοταρά οχυρώθηκαν στην Επάνω Χρέπα, στα παλιά οχυρώματα των Τρικόρφων, όπου βρίσκονταν και οι άντρες του Θεόδωρου και του Γενναίου Κολοκοτρώνη, του Κανέλλου Δεληγιάννη και Δημήτρη Παπατσώνη, ενώ την περιοχή γύρω από το Βαλτέτσι την έπιασαν οι άντρες των Πλαπούτα και Γκρίτζαλη. Ο Ιμπραήμ όμως ανέτρεψε τα σχέδια των Ελλήνων, γιατί από τα πολλά φώτα που έβλεπε τη νύχτα, υποψιάστηκε τις κινήσεις των επαναστατών και πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίθεση, στέλνοντας ένα τάγμα να καταλάβει τα οχυρώματα των Τρικόρφων. Με δυνάμεις και πυροβολικό, κατέλαβε τη Σιλίμνα αποκόβοντας τις δυνάμεις του Γενναίου και του Παπατσώνη, οι οποίοι μη μπορώντας να λάβουν επικουρίες από τα υπόλοιπα στρατόπεδα, πολέμησαν πεισματικά και με τις λιγοστές δυνάμεις που διέθεταν. Το πυροβολικό έριχνε βροχή τις βόμβες στις θέσεις των Ελλήνων, οι οποίοι αντιστάθηκαν ηρωικά. Η άμυνα των Ελλήνων στα Τρίκορφα εξακολουθούσε απεγνωσμένα, προξενώντας μεγάλη φθορά στους εχθρούς, ενώ οι άντρες των Πλαπούτα και Γκρίτζαλη από το Βαλτέτσι βρήκαν αντίσταση από το πολυάριθμο εχθρικό ιππικό και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Ο Ιμπραήμ πασάς, αντιλαμβανόμενος ότι δεν ήταν δυνατό να κυριεύσει τα οχυρώματα, πήρε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του και βγήκε πίσω από τα Τρίκορφα, όπου δέχτηκε από κοινού τα πυρά και των στρατιωτών των Τρικόρφων και των Καλαβρυτινών, που βρίσκονταν στα άλλα υψώματα. Οι Καλαβρυτινοί όμως, πτοήθηκαν και εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, τις οποίες κατέλαβε ο Ιμπραήμ και ανάγκασε τους υπερασπιστές των Τρικόρφων, να εγκαταλείψουν. Οι Έλληνες βρέθηκαν περικυκλωμένοι, μην έχοντας τρόπο να ξεφύγουν και η μάχη έληξε με νίκη του Ιμπραήμ και σημαντικές απώλειες για τους Έλληνες. Πάνω απο 500 άντρες, μεταξύ των οποίων σπουδαίοι οπλαρχηγοί και καπεταναίοι, σκοτώθηκαν, ενώ από την τουρκική πλευρά οι απώλειες αριθμούσαν περί τις 700. Ο Γέρος του Μοριά, εξαντλημένος και στεναχωρημένος, κατάφερε να ξεφύγει και διανυκτέρευσε στην Αλωνίσταινα. Εκείνη τη δύσκολη νύχτα της 25^ης Ιουνίου του 1825, ο πόνος ήταν διάχυτος και λέγεται ότι η μεγάλη πανωλεθρία κλόνισε το ηθικό του Κολοκοτρώνη, ο οποίος όμως προσπάθησε να σηκώσει και πάλι ψηλά το κεφάλι για να δώσει κουράγιο στους συναγωνιστές του, οι οποίοι είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι η επανάσταση είχε χαθεί.

Η μάχη στα Τρίκορφα μετετράπη από ένα σχέδιο καθαρά επιθετικό σε αμυντικό και η ήττα, όπως και ο απόηχος της ηρωικής θυσίας, έμεινε στην Ιστορία ως συνέπεια γενικότερων και ειδικότερων παραγόντων. Ήταν αποτέλεσμα της εμφύλιας διαμάχης και των πολιτικών παθών, που είχαν καλλιεργηθεί μέσα σε ένα νοσηρό κλίμα. Ήταν αποτέλεσμα της εγωιστικής συμπεριφοράς των οπλαρχηγών, της απειθαρχίας και της ανυπακοής τους στις προσταγές του γενικού αρχηγού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ήταν αποτέλεσμα των τακτικών λαθών στο συντονισμό της επιχείρησης αλλά και του φόβου που προκαλούσε η φοβερή πολεμική ικανότητα και προετοιμασία του Αιγύπτιου στρατάρχη.

Στα Τρίκορφα σώζονται ακόμα τα ίχνη από τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη και των άλλων επαναστατών του 1821 και μερικοί έλεγαν, ότι όταν περνούσαν τη νύχτα κοντά στα ταμπούρια, ο αέρας τους έφερνε στ’ αυτιά βογγητά πληγωμένων αντρών και μοιρολόγια γυναικών. Ο λαός μας, θρήνησε πικρά την ηρωική θυσία στα Τρίκορφα:

«Θέλτε ν’ ακούστε κλάηματα, γυναίκεια μοιρολόγια; Περάστε από τα Τρίκορφα και μες από την Πιάνα κι από την Αλωνίσταινα κι αγνάντια στη Βυτίνα. Κι εκεί θ’ ακούστε κλάηματα, γυναίκεια μοιρολόγια, πώς κλαίνε και πώς θλίβονται οι Ταμπακονυφάδες…».

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Κρέμος, Γεώργιος (1879), Χρονολόγια της Ελληνικής Ιστορίας : προς χρήσιν παντός φιλομαθούς, ιδία δε των εν τοις γυμνασίοις μαθητών , Αθήνα:  Τυπογραφείον Δημητρίου Ιασεμίδου. Διαθέσιμο εδώ

• Συλλογικό έργο (1930), Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 6ος, Αθήνα: Εκδ. Μεγάλης Στρατιωτικῆς καὶ Ναυτικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας. Διαθέσιμο εδώ

• Στασινόπουλος, Χρήστος Α. (1979), Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης (Ν-Ω), τόμος 4ος, Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα