Της Άννας Κανελλοπούλου,
Το χρονικό του «Άουσβιτς», όνομα γνώριμο σε όλους, χαρακτηρίζεται ως μια από τις πιο μαύρες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας. Δικαίως, αν αναλογιστεί κανείς ότι κατά την περίοδο 1940-1945 χάθηκαν εκεί περίπου ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπινες ζωές. Σήμερα, ως μνημείο αποτελεί τόσο «κραυγή απελπισίας» όσο και «προειδοποίηση» για την ανθρωπότητα. «Κραυγή απελπισίας» για να μας θυμίζει πως ο άνθρωπος εμφορούμενος από ένα συνονθύλευμα μίσους και προκαταλήψεων μπορεί να μετατραπεί σε άψυχο κτήνος. «Προειδοποίηση» για να μας προτρέπει καθημερινά στην δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, όπου οι έννοιες «ρατσισμός», «ξενοφοβία», «εθνικισμός» θα ανήκουν μόνο στα λεξικά και όχι στις ανθρώπινες καρδιές.
Στην πραγματικότητα, «Άουσβιτς» ονομάζεται η ευρύτερη περιοχή που αποτελείται από τρία στρατόπεδα. Το «Άουσβιτς I», στρατόπεδο συγκέντρωσης, ήταν το πρώτο που δημιουργήθηκε το 1940 από την Ναζιστική Γερμανία. Έπειτα από ένα χρόνο ακολούθησε το «Άουσβιτς II» ή αλλιώς «Μπίρκεναου», στρατόπεδο εξόντωσης και τελευταίο το «Άουσβιτς III» ή «Μόνοβιτς», στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Βρίσκεται στην Πολωνία σε απόσταση 60 χιλιομέτρων δυτικά της Κρακοβίας και από το 1979 ανήκει στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το 1947 ιδρύθηκε το Μουσείο «Άουσβιτς – Μπίρκεναου» που υποδέχεται εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Φτάνοντας κανείς στο Άουσβιτς αντικρίζει την πύλη του πρώτου στρατοπέδου στην οποία αναγράφεται στα γερμανικά η φράση «Η δουλειά απελευθερώνει» (“Arbeit Macht Frei”). Υπολογίζεται ότι την πύλη αυτή πέρασαν περίπου 70.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων Σοβιετικοί αιχμάλωτοι, Ρομά, Μάρτυρες του Ιεχωβά, ομοφυλόφιλοι και Εβραίοι. Ο χώρος, περικυκλώνεται από έναν ηλεκτροφόρο αγκαθωτό φράχτη που χώριζε τους φυλακισμένους από τους ελεύθερους, την σκληρότητα από την ανθρωπιά και τελικά τον θάνατο από την ζωή. Το τοπίο ανατριχιαστικό, πλήρως εναρμονισμένο με την ιστορία που κρύβει και την οποία το Μουσείο αναλαμβάνει να διηγηθεί στους επισκέπτες. Για τον σκοπό αυτό, εκτίθενται σε βιτρίνες αντικείμενα που βρέθηκαν στις αποθήκες των Ναζί και άνηκαν στους κρατούμενους. Βαλίτσες, παπούτσια, εβραϊκές ενδυμασίες (ταλίθ), τεχνητά μέλη αναπήρων, γυαλιά, βούρτσες είναι μόνο μερικά από τα πράγματα που θα βρει κανείς εκεί. Ακόμα και ο πιο κυνικός, όμως, λυγίζει στην θέα των δύο τόνων γυναικείων μαλλιών, τα οποία «αξιοποιούνταν» στην γερμανική υφαντουργία.
Τα κτίρια του στρατοπέδου, που προπολεμικά ήταν πολωνικοί στρατώνες, έχουν επίσης διατηρηθεί αναλλοίωτα. Τα περισσότερα χρησιμοποιούνταν ως Πτέρυγες, σε κάθε μια από τις οποίες διέμεναν 700-900 φυλακισμένοι. Στο εσωτερικό τους εκτίθενται οι ριγέ πιτζάμες και φωτογραφίες των κρατούμενων που τραβήχτηκαν μετά την άφιξή τους στο Άουσβιτς στο πλαίσιο της διαδικασίας απογραφής. Αξιοσημείωτο είναι ότι η παραμονή τους στο στρατόπεδο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ξεπερνούσε τους τρεις μήνες. Η σκληρή δουλειά, ο υποσιτισμός, η εξαθλίωση και οι αρρώστιες τους οδηγούσαν γρήγορα στον θάνατο, στην πραγματική τους ίσως ελευθερία. Όχι πως έλειπαν φυσικά τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις. Έστω μια ασήμαντη αφορμή αρκούσε για να βρεθεί κάποιος στα κελιά της Πτέρυγας 11, γνωστή και ως «Κτίριο του θανάτου» και έπειτα να εκτελεστεί υποδειγματικά στον «Μαύρο Τοίχο».
Η εικόνα της φρίκης ολοκληρώνεται με τους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια του Μπίρκεναου. Εκεί όπου η «ανθρωπιά» χάνει το νόημά της, εκεί όπου η ανθρώπινη ζωή ουδεμία αξία έχει, εκεί όπου το σώμα μετατρέπεται σε στάχτη και εκεί που ο καπνός «μεταφέρει τις ψυχές στον ουρανό». Τα θύματα σαν τραγικοί ήρωες έμπαιναν στους θαλάμους για ένα «μπάνιο» αγνοώντας ότι η μοίρα τους ήταν προδιαγεγραμμένη και ότι αντί για νερό από τις ντουζιέρες θα έβγαινε το δηλητηριώδες αέριο “Zyklon B”. Μοναδική εξαίρεση οι “Zonder Commando”, όπως αποκαλούσαν τους φυλακισμένους που ήταν υπεύθυνοι να οδηγήσουν τους μέλλοντες νεκρούς στους θαλάμους αερίων, ύστερα στα κρεματόρια και τέλος τις στάχτες στην λίμνη για να εξαφανίσουν τα πειστήρια. Οι μόνοι που γνώριζαν την αλήθεια, όμως ήταν καταδικασμένοι σε σιωπή. Όπως έχει αποκαλυφθεί από μαρτυρίες επιζώντων, το χειρότερο για εκείνους δεν ήταν η αβεβαιότητα, ήξεραν πολύ καλά τι τους περίμενε, το χειρότερο ήταν ότι πολλές φορές στους θαλάμους αερίων αντίκριζαν πρόσωπα γνώριμα, συγχωριανούς, φίλους ακόμα και την οικογένειά τους.
Στο Άουσβιτς φονεύθηκαν 1.100.000 Εβραίοι, 140.000-150.000 Πολωνοί, 23.000 Ρομά και 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου. Άντρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά εξοντώθηκαν επειδή ήταν απλώς διαφορετικοί ως προς την καταγωγή, τις πεποιθήσεις, την θρησκεία, τις ικανότητές τους. Τα στρατόπεδα εξόντωσης αποδεικνύουν πως ο χαρακτηρισμός ενός όντος με τον όρο «άνθρωπος» δεν συνεπάγεται την ανθρωπιά, έννοια βαθιά που εμπερικλείει την αγάπη και τον σεβασμό για τον πλησίον, όποιος και αν είναι αυτός. Ας αποτελέσει, λοιπόν, το μνημείο αυτό έναυσμα για τον καθένα μας ώστε να απαλλαχθούμε από κάθε μορφή ρατσισμού, μισαλλοδοξίας και εν τέλει φασισμού που μπορούν να αποβούν ολέθρια καταστροφικές για την ανθρωπότητα. Το χρονικό του Άουσβιτς δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός, μια σελίδα του παρελθόντος αλλά το κλειδί για ένα κόσμο που θα λεγόμαστε «άνθρωποι» και η λέξη αυτή θα έχει νόημα…
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999 με καταγωγή από την Τρίπολη. Το 2017 αποφοίτησε από το Αρσάκειο Τοσίτσειο Εκάλης και έκτοτε είναι φοιτήτρια στην Νομική Σχολή Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτό έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις των Ηνωμένων Εθνών (M.U.N) και συχνά παρακολουθεί νομικά συνέδρια. Παράλληλα δραστηριοποιείται ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νέων Νομικών (ELSA). Λατρεύει τα ταξίδια, την διασκέδαση και το θέατρο.
