Του Μανώλη Ανδριγιαννάκη,
Όπως, ίσως, έχετε αντιληφθεί αγαπητοί αναγνώστες, αυτούς τους πρώτους μήνες της παρουσίας μου στο OffLine Post αναλώθηκα κυρίως στην καταγραφή και περιγραφή πολλών από όσα συνέβησαν στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια. Επιχείρησα να εξηγήσω κάποια πράγματα και να ασκήσω κριτική σε κάποιους μύθους που αναπτύχθηκαν στην ελληνική κοινωνία τα χρόνια των μνημονίων. Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται και το παρόν άρθρο, ίσως το τελευταίο σε αυτόν τον κύκλο αρθρογραφίας, πριν περάσουμε σε άλλα πιο επίκαιρα, στο οποίο θα μελετήσουμε το PSI, για το οποίο πολύς λόγος έγινε και, επτά χρόνια μετά, αναφέρεται συχνά στο δημόσιο διάλογο.
Αρχικά, τι ήταν αυτό το PSI «που κατέστρεψε τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία», όπως μας έλεγαν; Πρώτα από όλα, ως όρος, το PSI δεν αφορά μόνο την ελληνική περίπτωση, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη διαδικασία αναδιάρθρωσης κρατικού χρέους και δη του ιδιωτικού χρέους μιας χώρας (PSI- Private Sector Involvement/ Συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα). Δεν συνιστά ελληνική πατέντα, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί σε αντίστοιχο «κούρεμα» χρέους σε Ρωσία, Τουρκία, Βραζιλία, Ισημερινό και Αργεντινή. Ας δούμε τώρα πώς λειτουργεί… Όταν ένα κράτος παρουσιάζει χρηματοοικονομικές δυσκολίες και δεν μπορεί να εκπληρώσει στο ακέραιο και εγκαίρως τις δανειακές του υποχρεώσεις -και στην ελληνική περίπτωση- τόκους και χρεολύσια του χρέους του, τότε πρακτικά είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας (στάση πληρωμών). Προκειμένου να αποφύγει μια τέτοια εξέλιξη, η Ελλάδα στην αρχή της κρίσης προέβη σε «κούρεμα» του χρέους της που δεν ανήκει σε κράτη αλλά σε φυσικά πρόσωπα, ιδιωτικούς φορείς, επενδυτές κλπ (ιδιωτικό χρέος). Η αναδιάρθρωση, στην περίπτωση αυτή, γίνεται με ένα ένα πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων. Αυτό είναι το PSI. Δηλαδή, το ελληνικό κράτος θα απέσυρε ομόλογα με «κοντινή» ημερομηνία λήξης για να τα αντικαταστήσει με άλλα χαμηλότερης αξίας και απόδοσης, προσφέροντας ως δέλεαρ και ένα ποσό στον κάτοχο του ομολόγου. Το σκεπτικό εδώ είναι ότι, αν δεν αλλάξει κάτι, το κράτος στην κατάσταση που βρίσκεται δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και άρα οι ομολογιούχοι δεν θα εισέπρατταν τίποτα. Συνεπώς, τους καλεί να δεχθούν έναν συμβιβασμό. Με αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνεται η μείωση των υποχρεώσεων του κράτους και μπορεί να αποφευχθεί η στάση πληρωμών.
Τι συνέβη τώρα στη δική μας περίπτωση… Η πρώτη προσπάθεια αναδιάρθρωσης έγινε τον Οκτώβριο του 2011 με πρόταση για απομείωση 50% της ονομαστικής αξίας των ομολόγων αλλά απέτυχε. Το 2012, τελικά, ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες που προέβλεπαν απομείωση 21% της αξίας των ομολόγων, η οποία και έγινε δεκτή από το μεγαλύτερο μέρος των ομολογιούχων. Το αποτέλεσμα ήταν απομείωση χρέους κατά 106 δις €. Αρχικός στόχος του PSI ήταν το ελληνικό χρέος να τεθεί υπό έλεγχο και να καταστεί βιώσιμο. Μπορεί ο στόχος αυτός να μην επετεύχθη, παρά ταύτα η ραγδαία άνοδος του χρέους συγκρατήθηκε και η πιθανότητα χρεοκοπίας απομακρύνθηκε. Σε κεφάλαιο χρέους από 368 δισ. ευρώ ή στο 177% του ΑΕΠ το 2011, υποχώρησε σε 306 δις ευρώ ή στο 158% του ΑΕΠ ένα χρόνο μετά, λόγω του PSI, ενώ στη συνέχεια έβαινε αυξανόμενο ως τα 326 δισ. ευρώ ή στο 188% του ΑΕΠ το 2014. Φανταστείτε πού θα ήταν το χρέος της χώρας το 2014 χωρίς το PSI… Οπότε, από τη σκοπιά αυτή, καλώς έγινε.
Κλείνοντας, καλό θα ήταν να διευκρινήσουμε δύο ακόμη πράγματα. Ξεκινάμε από τον μύθο της υφαρπαγής των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων… Πραγματικά τα ταμεία για διάφορους λόγους είχαν στο χαρτοφυλάκιό τους πολλά ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, όπως και οι ελληνικές τράπεζες (αποτελούσαν μάλιστα πλειοψηφία του επενδυτικού τους χαρτοφυλακίου – μέγα σφάλμα). Συγκεκριμένα, διέθεταν 22 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα. Από αυτά «κουρεύτηκαν» τα 14 δις. Ταυτόχρονα, η ετήσια κρατική επιχορήγηση για τις συντάξεις ήταν 17 δις ευρώ. Δηλαδή, τα ταμεία κατέρρευσαν επειδή έχασαν κάτι λιγότερο από την ετήσια κρατική επιχορήγηση; Αν για τους υποστηρικτές της άποψης αυτής είναι αλήθεια, τότε τα ασφαλιστικά ταμεία δεν ήταν και ιδιαίτερα ευσταθή και δεν είναι το PSI που τα οδήγησε στην κατάρρευση. Συγχρόνως, για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς πρακτικά δεν χάθηκαν χρήματα, αφού δεν τα πήρε κανείς… Ούτε η Τρόικα, ούτε οι ξένοι! Τα παρακράτησε λογιστικά το ελληνικό κράτος, το οποίο οποιαδήποτε στιγμή θα μπορούσε να κάνει ένα πρόγραμμα επιστροφής αυτών των κεφαλαίων. Ουσιαστικά, καμιά καταστροφή δεν συντελέστηκε λογιστικά, άλλο αν πολιτικά έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης για συγκεκριμένους λόγους ευρέως γνωστούς πια… Ως προς το γιατί μπήκαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία στο PSI, η απάντηση είναι απλή. Για λόγους νομιμότητας της διαδικασίας, κρίθηκε σκόπιμο, όπως συμπεριλήφθηκαν κρατικοί φορείς και ταμεία του εξωτερικού στο πρόγραμμα, να ενταχθούν και τα ελληνικά ταμεία.
Τέλος, αυτό που μπορούμε να δεχθούμε, από τις ενστάσεις όσων κατακρίνουν το PSI είναι ότι όντως ορισμένα φυσικά πρόσωπα, οι Έλληνες μικρο-ομολογιούχοι, βασικά, επλήγησαν δυσανάλογα με τις δυνατότητές τους από την αναδιάρθρωση. Αυτή ήταν ίσως και η μεγαλύτερη αδικία του PSI. Ωστόσο, αρκεί αυτή η αδικία για να παραγνωρίσουμε όσα θετικά προσέφερε η απομείωση του χρέους στην ελληνική οικονομία;
Δέκα χρόνια μετά την αρχή της κρίσης -και ειδικά εκείνη την πρώτη μαύρη περίοδο του 2010-2012- πολλοί μύθοι, οικονομικά ανυπόστατοι, πέρασαν στην ελληνική κοινωνία. Δυστυχώς, δεν κατέστη εφικτή η αναστροφή όλων αυτών. Έτσι οδηγηθήκαμε σε δύσκολες στιγμές ως χώρα. Ωστόσο, έχει φθάσει, εκτιμώ, η στιγμή να αφήσουμε αυτά πίσω μας και να πορευτούμε με λογική και ρεαλισμό στην επόμενη μέρα για τη χώρα, καταλαβαίνοντας τι πήγε στραβά και δρώντας με στόχο την αναστήλωση της πατρίδας μας.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999 και είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του ΟΠΑ. Παρακολουθεί σεμινάρια και ημερίδες πολιτικής, οικονομίας, γεωπολιτικής και τεχνολογίας, ενώ συμμετέχει σε συνέδρια και προγράμματα προσομοίωσης πολιτικών θεσμών (Europa.S, ΠΠΔΣ, ΜΒΕ, MEUS). Στις δημοτικές εκλογές του 2019 ήταν υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Βύρωνα, στην Αθήνα. Στο OffLine Post έφερε την ιδιότητα του Αρχισυντάκτη Οικονομικών κατά το διάστημα Ιούνιος 2019-Ιούνιος 2020.
