Του Δαβίδ Φούσιεκ,
Η Λιβύη έχει προβληματίσει την διεθνή κοινότητα τα τελευταία χρόνια, και έχει αποτελέσει πηγή αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το κενό εξουσίας που είχε δημιουργηθεί μετά το θάνατο του Καντάφι, καθώς δεν είχε αναπληρωθεί με επιτυχία, οδήγησε στην περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης και στην ανάπτυξη ριζοσπαστικών στοιχειών. Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις, δηλαδή η επέκταση των δυνάμεων του Χάφταρ, δημιουργούν ελπίδες για την αποκατάσταση της τάξης στο εσωτερικό της χώρας. Την ίδια στιγμή, όμως, κυριαρχεί ο φόβος ότι ο καινούργιος ηγέτης είναι ένας ακόμα τύραννος από τους πολλούς που η περιοχή έχει βιώσει από την απελευθέρωση της.
Όπως γνωρίζουμε, η εξέγερση εναντίον του Καντάφι τον Φεβρουάριο του 2011 ήταν αποτέλεσμα της Αραβικής Άνοιξής που ταρακούνησε τα θεμέλια της Μέσης Ανατολής. Η ‘πορτοκαλί επανάσταση’ του Αραβικού Λαού και η επέμβαση του ΝΑΤΟ, οδήγησαν στην ανατροπή του Λιβυκού καθεστώτος και τον θάνατο του πρώην αρχηγού της στις 20 Οκτωβρίου του 2011. Εντούτοις, η πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος δεν αποτέλεσε πρόφαση για την εγκαθίδρυση δημοκρατικής κυβέρνησης. Το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο που ιδρύθηκε αποδείχθηκε ανίκανο να επαναφέρει την τάξη, με αποτέλεσμα το κράτος να βυθιστεί στο χάος. Η παρουσία πολλών ισλαμικών ομάδων ανησύχησε την Δύση, διότι η φτώχεια που επικρατεί ευνοεί την στρατολόγηση νέων μελών και ο Καντάφι άφησε πίσω του πλούσια αποθέματα στρατιωτικού υλικού. Ειδικά, η δολοφονία του Αμερικάνου πρεσβευτή Κρίστοφερ Στίβενς από τους τζιχαντίστες της Ανσάρ αλ-Σαρία στην Βεγγάζη το 2012, προκάλεσε σάλο στα δυτικά κράτη, τα οποία όμως παράλληλα μετά την ‘απελευθέρωσή της Λιβύης’ ενδιαφέρονταν μόνο για την ανεμπόδιστη ροή του πετρελαίου.
Η στασιμότητα των τελευταίων ετών μετά το 2011, ‘έσπασε’ με την ξαφνική εμφάνιση του Χάφταρ. Ο νέος πολέμαρχος κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής και νότιας Λιβύης, και στις 4 Απριλίου προχώρησε στην κατάληψη της Τρίπολης για να ανατρέψει την αναγνωρισμένη από την Δύση και τον ΟΗΕ κυβέρνηση του Φαγέζαλ Σεράζ. Η κίνηση αυτή δημιουργεί φόβους για την έναρξη εμφυλίου πόλεμου και την δημιουργία μιας ‘νέας Συρίας’. Όμως, ποιος είναι ο μυστηριώδης κύριος Χάφταρ και πώς έφτασε να ελέγχει τόσες δυνάμεις ώστε να μπορεί να αμφισβητεί το υπάρχων “status quo”;
O Χαλίφα Χάφταρ συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή της χώρας από την δεκαετία του 60’. To΄1969, έγινε αξιωματικός του στρατού και συμμετείχε στο κίνημα που ανέτρεψε τον βασιλιά Ιντρίς. Μετά την επικράτηση του Καντάφι έγινε πιστός και στενός συνεργάτης. Πολέμησε ως επικεφαλής του λιβυκού σώματος στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973, και επίσης ανέλαβε να διοικήσει τα λιβυκά στρατεύματα στον πόλεμο του Τσαντ, το 1986. Παρόλα αυτά, στην δεύτερη αποστολή, ο Χάφταρ και τα στρατεύματα του παραδόθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν. Η κίνηση αυτή οδήγησε τον Καντάφι στο να τον αποκηρύξει, γεγονός που οδήγησε στην παύση των μεταξύ τους σχέσεων. Στη συνέχεια, ο Χάφταρ απελευθερώνεται χάρη στις πιέσεις της κυβέρνησης Ρίγκαν και η CIA εκπαιδεύει τα στρατεύματά του ως πολιορκητικό κριό για τη δολοφονία και την ανατροπή του Καντάφι. Μετά από μάταιες αναζητήσεις για άσυλο στις αφρικάνικες χώρες όπως Νιγηρία ή το Ζαΐρ, αποφασίζει να καταφύγει στο Λάγκλεϊ της Βιρτζίνια, όπου βρίσκεται και το αρχηγείο της CIA. Εκεί θα παραμείνει για τα επόμενα είκοσι χρόνια και θα γίνει Αμερικάνος υπήκοος.
Η Αραβική Άνοιξη και έπειτα, το τέλος της εξουσίας του Καντάφι, δημιούργησαν παραθυράκι ευκαιρίας για την επιστροφή του Χάφταρ στην Λιβύη. Υστέρα από την επιστροφή του στην Βεγγάζη, έπεσε στα χέρια των αντικαθεστωτικών και έβαλε ‘υποψηφιότητα’ για την θέση του αρχιστράτηγού τους. Ωστόσο, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο προτίμησε τον Αμπντουλ Φατάχ Γιούνις, ηγετική μορφή του κανταφικού κινήματος του 1969. Ο Γιούνις θα δολοφονηθεί υπό ανεξιχνίαστες συνθήκες λίγο καιρό αργότερα, ενώ ο Χάφταρ, επηρεασμένος αρνητικά από την ήττα, θα αποφασίσει να επιστρέψει στην Βιρτζίνια για “να αφοσιωθεί στα εγγόνια του”.
Το χάος που επικράτησε στην μετακανταφίκη Λιβύη και συμβάντα όπως η άρνηση της αναγνώρισης του κοινοβουλίου από την κυβέρνηση της Τρίπολης και ισλαμιστές σύμμαχους, ευνόησαν την επιστροφή του. Το κοινοβούλιο μεταφέρεται στο Τομπρούκ όπου δημιουργείται δεύτερή κυβέρνηση η οποία αναθέτει τις ένοπλές δυνάμεις της στον Χάφταρ. Στα επόμενα χρόνια καταφέρνει να αντιμετωπίσει την ‘ισλαμιστή μάστιγα’ στην ανατολική Λιβύη και να προσεταιριστεί τις φυλές του νότιου τμήματος της χώρας, αποκτώντας τον έλεγχο των περισσότερων πετρελαιοπηγών. Η επίθεση στην Τρίπολη ήταν κάτι που σχεδίαζε εδώ και πολύ καιρό. Ωστόσο, επειδή στις 14 Απριλίου επρόκειτο να συνέλθει στην πρωτεύουσα ειρηνευτική διάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αποφάσισε τώρα να προχωρήσει σε αυτή την κίνηση.
Ο Χάφταρ χαίρει θετικής αντιμετώπισης από τα λοιπά Αραβικά κράτη, δηλαδή τις Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία του παρείχαν χρήματα και αεροπλάνα ως δύναμη κρούσης εναντίον των ισλαμιστών. Επιπρόσθετα, ο Γαλλικός Προέδρος Μακρόν, έστειλε άνδρες των ειδικών δυνάμεων και των μυστικών υπηρεσιών για να τον στηρίξουν στις επιχειρήσεις του, και αναβάθμισε τον Χάφταρ από πολέμαρχο σε πολιτικό ηγέτη, οργανώνοντας ειρηνευτικές συνομιλίες του στρατηγού με τον Σεράζ στο Παρίσι. Η Ρωσία επίσης τον στήριξε, καθώς διαπραγματεύτηκε μαζί του ναυτικές βάσεις στη Λιβύη. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η Ρώμη πιστεύει ότι πρόκειται για έναν ΄νέο Καντάφι’, ενώ το Κατάρ και η Τουρκία τάσσονται στο πλευρό του Σεράζ, και η Αμερική ανησυχεί για «έναν παλιό πράκτορα της CIA που εξελίσσεται σε πονοκέφαλο για τις ΗΠΑ», (Washington Post, 2016). Επομένως, το τέλος της τραγωδία στην Λιβύη είναι πιθανό όμως με μεγάλες πιθανότητες να εξελιχθεί σε έναν δαπανηρό και μακροχρόνιο εμφύλιο.
