Tης Μανταλένας Κατωπόδη,
Δύο στοιχεία ζωτικής σημασίας για την ανθρωπότητα αποτελούν η επιστήμη και η τέχνη. Η επιστήμη μας εξελίσσει, μέσα από αυτήν ανοίγονται νέοι δρόμοι και μονοπάτια στη ζωή, το βιοτικό επίπεδο και η ποιότητα ζωής βελτιώνονται. Ύστερα, η τέχνη αναπόσπαστο κομμάτι για την ψυχή του ανθρώπου, και όχι μόνο, δίνει μια διαφορετική χροιά στη καθημερινότητα μας και έναν διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Ποιος, άλλωστε, θα μπορούσε να φανταστεί έναν κόσμο χωρίς την επιλογή του θεάτρου ή του σινεμά ένα βράδυ Σαββάτου, της μουσικής ή ακόμα και τοίχους άδειους, δίχως τους πίνακες ζωγραφικής να δεσπόζουν επάνω τους; Τόσο διαφορετικές έννοιες, αλλά παράλληλα συνδεδεμένες περισσότερο από όσο πιστεύουμε. Τελικά, μπορούν να συνδυαστούν;
Η Μαρία Σιβύλλα Μεριάν (Maria Sibylla Merian), γεννημένη το 1647 στη Γερμανία, γνωστή για τις απεικονίσεις εντόμων και φυτών, αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες φυσιολάτρισσες και καλλιτέχνιδες της εποχής της. Από μικρή ηλικία ήταν εμφανές το ενδιαφέρον της για τον κύκλο ζωής των πεταλούδων. Τα έργα της συνέβαλαν στη πρόοδο της εντομολογίας στα τέλη του 17ου με αρχές του 18ου αιώνα. Μέσα από τη πενταετή αποστολή της στη Νότια Αμερική, συγκεκριμένα στο Σουρινάμ, μαζί με την κόρη της, συνέλεξε, μελέτησε και συνέθεσε εικόνες φυτών, εντόμων και διαφόρων άλλων ζώων της ζούγκλας, ενώ ανακάλυψε άγνωστα ζώα και έντομα. Οι επιστημονικές της αποστολές ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστες για μια γυναίκα της εποχής εκείνης, καθώς διενεργούνταν μόνο από άνδρες. Το 1705 δημοσίευσε το πιο σημαντικό της έργο Η Μεταμόρφωση των εντόμων του Σουρινάμ, στο οποίο αναπαρίστανται τα στάδια ανάπτυξης των εντόμων στο Σουρινάμ σε 60 περίπου χαρακτικά έργα.
Ο Σαντιάγο Ραμόν ι Καχάλ (Santiago Ramón y Cajal), ένα ακόμα παράδειγμα συνδυασμού τέχνης και επιστήμης, γεννήθηκε το 1852 στην Ισπανία. Πρωτοπόρος στον τομέα της νευροανατομίας, βραβευμένος με το Νόμπελ του πατέρα της σύγχρονης νευροεπιστήμης, αρχικά, σπούδασε σε επαρχιακή ακαδημία τέχνης, όμως μετέπειτα ακολούθησε την επιθυμία του πατέρα του για την ιατρική σχολή. Αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στο πάθος του για την τέχνη, καθώς ζωγράφιζε περίτεχνα σχέδια, όπως την αποτύπωση της εσωτερικής λειτουργίας του νευρικού συστήματος και τη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του αμφιβληστροειδούς. Ο Καχάλ ανέτρεψε την άποψη που υπερίσχυε εκείνη την εποχή, πως όλα τα στοιχεία του νευρικού συστήματος αποτελούσαν κομμάτι ενός ενιαίου συνεχούς δικτύου. Για να το καταφέρει αυτό, αξιοποίησε τους λεγόμενους «λεκέδες Golgi», έτσι ώστε να ενισχύσει την άποψη του, δηλαδή την ύπαρξη μεμονωμένων νευρικών κυττάρων, τα οποία δεν είναι φυσικά συνδεδεμένα μεταξύ τους, αλλά επικοινωνούν μέσω δενδριτών και συνάψεων. Η καλλιτεχνική του πλευρά εμφανίζεται σε τούτο το σημείο και παράλληλα με την ιατρική του γνώση σχεδιάζει έργα με το ελεύθερο πνεύμα του, τα οποία διακατέχονται από μεγάλη ακρίβεια. Πολλά από τα έργα του συνεχίζουν έως και σήμερα να «στολίζουν» ιατρικά εγχειρίδια.
«Ο ερευνητής πρέπει να έχει καλλιτεχνικό ταπεραμέντο που να τον αναγκάζει να αναζητήσει και να θαυμάσει τον αριθμό, την ομορφιά και την αρμονία των πραγμάτων και στον αγώνα για τη ζωή που δημιουργούν οι ιδέες στο μυαλό μας, μια ορθή κριτική κρίση που είναι σε θέση να απορρίψει τις εξαντλητικές παρορμήσεις των ονειροπόλων, υπέρ αυτών των σκέψεων που αγκαλιάζουν πιστά την αντικειμενική πραγματικότητα».
-Καχάλ, Advice for a Young Investigator
Η επιστήμη και η τέχνη μας δίνουν την ευκαιρία να ανακαλύψουμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας και να δούμε σε μια αρκετά ρεαλιστική μορφή μέρη, τα οποία, μέχρι στιγμής, κανένας άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί. Πλέον, είναι φανερή η επιρροή που δέχεται η μια έννοια από την άλλη. Τελικά, τα πάντα γύρω μας είναι ένα συνονθύλευμα τέχνης και επιστήμης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- About Maria Sibylla Merian, botanicalartandartists.com, διαθέσιμο εδώ
- Neurons as Art: See Beautiful Anatomy Drawings by the Father of Neuroscience, Santiago Ramón y Cajal, openculture.com, διαθέσιμο εδώ
