Του Γιώργου Κυριακού,
Παρά το γεγονός ότι πολυάριθμοι διεθνείς και εγχώριοι οργανισμοί δημοσιεύουν συχνά εκθέσεις σχετικά με το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, είναι δύσκολο να το κατανοήσουμε στο έπακρο. Ανήκει στον χρηματοοικονομικό τομέα οικονομικής δραστηριότητας και επιτελεί ορισμένες μόνο από τις δραστηριότητες του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος. Αυτό που το κάνει να διαφέρει είναι ότι δεν δεσμεύεται από κανένα θεσμικό πλαίσιο, όπως οι κανονικές τράπεζες, που για παράδειγμα στην περίπτωση των εμπορικών τραπεζών είναι υποχρεωμένες να σέβονται το επιτόκιο που θέτει η Κεντρική Τράπεζα.
Στους κόλπους του σκιώδους τραπεζικού συστήματος παρέχεται ρευστότητα και χορηγούνται δάνεια για την χρηματοδότηση μακροπρόθεσμων επενδύσεων. Όμως, εξαιτίας ακριβώς της μη «ελεγχόμενης» δράσης μέσα σε ένα συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, η ρευστότητα που παρέχει η κεντρική τράπεζα στις εμπορικές, όπως και οι διάφορες πιστωτικές εγγυήσεις του δημοσίου τομέα είναι εδώ ανύπαρκτες. Τα πράγματα είναι δηλαδή περισσότερο μετέωρα και ελλοχεύει ο κίνδυνος για ένα συστημικό σοκ, αν κάτι πάει λάθος. Δεν υπάρχει ρύθμιση του κλάδου και βάσει των ποσοστών που μπορούμε να γνωρίζουμε, το σκιώδες τραπεζικό σύστημα καταλαμβάνει ένα μεγάλο κομμάτι του χρηματοοικονομικού τομέα παγκοσμίως.
Ωστόσο, πέρα από τον κίνδυνο και την μεγάλη αβεβαιότητα που ενέχει, χαρακτηρίζεται και από μια σειρά πλεονεκτημάτων, τα οποία μάλιστα τον ανέδειξαν σαν κλάδο και τον έκαναν να αποτελεί μια απειλή για τις παραδοσιακές τράπεζες, μειώνοντας τον τζίρο τους. Το βασικό είναι πως έδωσε διέξοδο στην χρηματοδότηση επιχειρήσεων, όταν το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα αδυνατούσε να το κάνει. Για παράδειγμα, στην Κίνα όπου τα επιτόκια ήταν ιδιαίτερα χαμηλά οδηγούσαν στη διατήρηση των καταθέσεων σε χαμηλά επίπεδα και άρα στην αδυναμία του τραπεζικού συστήματος να παρέχει τόσα δάνεια όσα ζητούταν. Συνεπώς, τα κριτήρια δανειοδότησης ήταν ιδιαίτερα αυστηρά και υπήρχε μια άνιση κατανομή της χρηματοδότησης από δάνεια.
Έχει ενδιαφέρον ότι «ενώ οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αντιστοιχούν στο 60% περίπου της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα, εντούτοις, λαμβάνουν μόνο το 30% των συνολικών πιστώσεων που δίνονται από το επίσημο τραπεζικό σύστημα. Λόγω δυσκολίας πρόσβασης στο επίσημο τραπεζικό σύστημα, πολλές επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους στον ιδιωτικό τομέα αναγκάζονται και στρέφονται σε άλλες λύσεις, ενδυναμώνοντας, έτσι, το σκιώδες τραπεζικό σύστημα».
Τη μεγαλύτερη συγκέντρωση σκιώδους τραπεζικής διαθέτουν οι ΗΠΑ που καταλαμβάνουν το 29% των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων σκιώδους τραπεζικής. Γενικά, τα περιουσιακά στοιχεία που αφορούν την σκιώδη τραπεζική ανέρχονται παγκοσμίως στα 52 τρις δολάρια, συγκριτικά με 30 τρις που ήταν το 2010. Για να δώσουμε τη συσχέτιση με τον παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό τομέα να σημειωθεί, τέλος, ότι το ποσό αυτό αντιπροσώπευε στο τέλος του 2017 το 49% των 378 τρις δολαρίων του συνολικού ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού τομέα, από 44% το 2010.
Βέβαια, οι τράπεζες δεν έχουν μείνει με «σταυρωμένα χέρια». Επιδιώκουν μέσα από την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν και να μειώσουν το κόστος. Η αύξηση των περιθωρίων κέρδους είναι το ζητούμενο και οι νέες τεχνολογίες μέσω της ψηφιοποίησης που προωθούν είναι ο τρόπος να το επιτύχουν. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη σε 100 κορυφαίες τράπεζες παγκοσμίως «μόλις 10% όλων των διευθυντικών στελεχών καθώς και 10% των CEO’s στα διοικητικά συμβούλια που αξιολογήθηκαν για τη μελέτη αυτή έχουν επαγγελματική τεχνολογική εμπειρία, σημειώνοντας μια αύξηση 4% και 6% αντίστοιχα σε σχέση με τη μελέτη που διενεργήθηκε πριν από πέντε χρόνια». Επίσης, σύμφωνα με την ίδια έρευνα το 33% των τραπεζών δεν διαθέτει κανένα μέλος Δ.Σ. με τεχνολογική εμπειρία.
Οι αριθμοί μπορεί να φαίνονται μικροί, ωστόσο, η πανδημία του κορωνοϊού έδωσε την ευκαιρία για περισσότερη εξοικείωση με την ψηφιοποίηση των τραπεζικών υπηρεσιών, ώστε να μειωθεί ο ανταγωνισμός που προωθείται από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα. Να σημειωθεί πως το τελευταίο, έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης τα τελευταία 10-20 χρόνια και άλλοτε δαιμονοποιείται, ενώ άλλοτε παρουσιάζεται σαν να δίνει πολλές ευκαιρίες για την κάλυψη κενών του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος, όπως εκείνα που εμφανίζονται όταν απαιτείται χρηματοδότηση που δεν μπορεί να καλυφθεί.
Οι νέες μελέτες που αναμένουμε να δημοσιευθούν θα παρουσιάσουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Παρόλα αυτά, μια πολύ βάσιμη άποψη είναι πως όταν το σύστημα είναι τελείως μετέωρο και δεν υπάρχει καθόλου θεσμική εποπτεία, τότε όταν σκάσει η φούσκα, θα προκληθεί ένα σοβαρότερο πλήγμα στην οικονομία και τους ανθρώπους, συγκριτικά με όταν θα υπήρχε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σκιώδες τραπεζικό σύστημα και κερδοφορία τράπεζων – Ανάλυση με στοιχεία σε επίπεδο τραπεζών, Κίσσας Παναγιώτης. Διαθέσιμο εδώ.
- Σκιώδες τραπεζικό σύστημα και κερδοφορία τραπεζών-Ανάλυση με στοιχεία σε επίπεδο χώρας, Φράγκος Γεώργιος. Διαθέσιμο εδώ.
- Κρίση και χρηματοπιστωτικά ανοίγματα στην Ελλάδα, Χαρδούβελης Γκίκας. Διαθέσιμο εδώ.
- Σκιώδης τραπεζική αγορά, Βαλσαμής Διονύσιος. Διαθέσιμο εδώ.
- DBRS: Στα $52 τρις η σκιώδης τραπεζική παγκοσμίως, Philenews. Διαθέσιμο εδώ.
- Μελέτη Accenture: Τα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών εξακολουθούν να στερούνται τεχνολογικής εμπειρίας, Accenture. Διαθέσιμο εδώ.
