Της Μαρίλιας Κατσιβελάκη,
Το μεγάλο τετρακίνητο ρωσικό αεροσκάφος Ilyushin Il-76 μπόρεσε να προσγειωθεί στο αρχιπέλαγος Franz Josef Land στη μέση του Αρκτικού Ωκεανού παρά τις δυσχερείς καιρικές συνθήκες, γεγονός που δηλώνει την αναμφίβολη αύξηση της στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας σε ένα τόσο δυσπρόσιτο μέρος του κόσμου. Η εξέλιξη αυτή προσέδωσε μία περαιτέρω ένταση στις ήδη τεταμένες σχέσεις με τη Δύση, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες κατηγόρησαν για άλλη μια φορά τη Μόσχα για «στρατικοποίηση» της Αρκτικής.
Ο αγώνας για το ποιος θα υπερισχύσει στην Αρκτική έχει οδηγήσει πολλάκις σε διαφορές μεταξύ Ρωσίας και συμμάχων του ΝΑΤΟ. Πριν τρία χρόνια, μάλιστα, το 2018, οι Η.Π.Α. έπληξαν ένα αεροπλανοφόρο στον Αρκτικό Ωκεανό, για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ως μέρος μαζικών στρατιωτικών ασκήσεων του ΝΑΤΟ. Κάτι που μπορεί να ληφθεί ως μία επίδειξη δύναμης, πριν από τη σύνοδο του Αρκτικού Συμβουλίου, είναι η κίνηση της Ρωσίας να παραχωρήσει σε ορισμένους Οργανισμούς Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης πρόσβαση στο βορειότερο φυλάκιο του στρατού στη Γη της Αλεξάνδρας, μία από τις πολλές Αρκτικές βάσεις που έχουν κατασκευαστεί ή αναβαθμιστεί τα τελευταία χρόνια από τη χώρα.
Η κατασκευή της βάσης, γνωστή ως Arctic Trefoil, ολοκληρώθηκε το 2017, βρίσκεται μόλις 160 μίλια (257 χιλιόμετρα) ανατολικά από το ανατολικότερο τμήμα του αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας και είναι χτισμένη για να φιλοξενεί περίπου 150 στρατιώτες, εξασφαλίζοντας πλήρη αυτονομία. Ο υπεύθυνος διοικητής δήλωσε ότι η βάση είναι τόσο υψηλής τεχνολογίας και οικολογικής αποδοτικότητας, μοιάζοντας με «έναν διαστημικό σταθμό ακριβώς στη μέση της Αρκτικής αντί σε τροχιά». Κατά τα λεγόμενα του Προέδρου Vladimir Putin, οι ανωτέρω ενέργειες αποσκοπούν στην ενίσχυση της παρουσίας της Μόσχας στην Αρκτική, ούτως ώστε εξασφαλιστεί το «μέλλον» της Ρωσίας. Ακόμη και η δομή της βάσης φαίνεται να θέλει να δηλώσει κάτι, όντας βαμμένη στα χρώματα της ρωσικής σημαίας.
Η χώρα προέβη προσφάτως σε επέκταση του διαδρόμου της αεροπορικής βάσης Nagurskoye στο αρχιπέλαγος σε μήκος 3.500 μέτρων, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να προσγειωθεί και να ανεφοδιάσει τα περισσότερα στρατιωτικά αεροσκάφη της εκεί, συμπεριλαμβανομένων των μαχητών αεριωθούμενων, που έχουν σκοπό να περιπολούν τους πολικούς ουρανούς. Αν και οι ισχυρισμοί για ύπαρξη ενός υπερσύγχρονου ραντάρ, καθώς και δύο ισχυρών παράκτιων αμυντικών πυραύλων, δεν μπόρεσαν να επαληθευτούν, είναι έκδηλος ο μεγάλος ανταγωνισμός για το ποιος θα υπερισχύσει στην Αρκτική, με τη Μόσχα να θεωρεί την εν λόγω βάση ως κύριο όπλο στον αγώνα αυτό. Φυσικά, όλο αυτό το διάστημα, ο Λευκός Οίκος παρακολουθεί τη στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας με αυξανόμενη ανησυχία.
Η Ρωσία έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για να επεκτείνει τα εδάφη της στην περιοχή. Το 2007, Ρώσοι δύτες σε ένα υποβρύχιο τοποθέτησαν μία ρωσική σημαία στον πυθμένα του Αρκτικού Ωκεανού στο Βόρειο Πόλο. Παρόλο που η τοποθέτηση σημαιών μπορεί να αποτελεί μία συμβολική κίνηση, έκτοτε η Ρωσία ενισχύει μεθοδικά τα αεροδρόμια και τις βάσεις της σε πολλές τοποθεσίες στις ακτές της Αρκτικής Ηπείρου.
Στις 19 Μαΐου, ο Antony Blinken, Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α, ήρθε αντιμέτωπος με τον Ρώσο ομόλογό του, Sergey Lavrov, στο Αρκτικό Συμβούλιο του Ρέικιαβικ. Ο Blinken ανέφερε χαρακτηριστικά πως το γεγονός ότι τα δύο κράτη έχουν διαφορές δεν αποτελεί μυστικό. Ο Lavrov απάντησε ότι η Ρωσία ήταν διατεθειμένη να κάνει διάλογο, αλλά πρόσθεσε ότι «αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά την εκτίμησή τους για τη διεθνή κατάσταση και τις προσεγγίσεις τους για το πώς πρέπει να την επιλύσουν».
Ο Βόρειος Στόλος προέβη σε μία πολύ μεγαλύτερη επίδειξη δύναμης νωρίτερα αυτή τη χρονιά, όταν τρία πυρηνικά υποβρύχια έσπασαν ταυτόχρονα τον πάγο με έναν ελιγμό που εντυπωσίασε άπαντες. Την ίδια περίοδο των ασκήσεων, δύο μαχητικά αεροσκάφη πέταξαν πάνω από τον Βόρειο Πόλο και ανεφοδιάστηκαν όσο βρίσκονταν στον αέρα. Μία στάση σαν κι αυτή κάνει τόσο τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και το ΝΑΤΟ να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί, αφού η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή έχει να πάρει τέτοια διάσταση από τον Ψυχρό Πόλεμο. Η εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ επιβεβαίωσε ότι η συμμαχία, σε απάντηση στη ρωσική προκλητικότητα, έχει εντείνει τις περιπολίες και τις ασκήσεις.
Από τη δική της πλευρά, ωστόσο, η Ρωσία έχει αρκετά διαφορετική άποψη για την κατάσταση που επικρατεί στην Αρκτική. Ο διοικητής του στόλου, ο ναύαρχος Alexandr Moiseyev, κατηγόρησε τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ και τις Η.Π.Α. για στρατιωτικές ενέργειες στην ήπειρο. Όσον αφορά τη συσσώρευση των ρωσικών στρατευμάτων, σύμφωνα με τον Lev Voronkov, ειδικό στα ζητήματα της Αρκτικής από το πανεπιστήμιο MGIMO, εκείνα επιστρέφουν σε μία περιοχή που η Ρωσία εγκατέλειψε κατά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Την Πέμπτη 20 Μαΐου, και κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής τηλεδιάσκεψης, ο Putin προχώρησε σε απειλές, ισχυριζόμενος θα «χτυπήσει» τα δόντια των ξένων εχθρών που θέλουν να «δαγκώσουν» τμήματα του εδάφους της Ρωσίας.
Ένας απο τους πιο σημαντικούς λόγους της αύξησης των εντάσεων στην Αρκτική είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη. Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται και οι αρκτικοί πάγοι λιώνουν, η Ρωσία συγκεντρώνει όλο και περισσότερους στρατιώτες και εξοπλισμό στον Άπω Βορρά, καθιστώντας ουσιαστικά τον πρώτο στρατό που εκμεταλλεύεται στρατηγικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή. Παράλληλα, ο Dmitri Trenin, διευθυντής του συλλογικού συλλόγου Carnegie Moscow Center, δήλωσε ότι μεγάλο μέρος των συμφερόντων της Ρωσίας έγκειται στη συλλογή των «οικονομικών πλούτων» της περιοχής. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι περίπου το ένα τέταρτο των ανεξερεύνητων πηγών πετρελαίου και φυσικού αερίου του κόσμου μπορεί να βρίσκονται στην περιοχή της Αρκτικής.
Ως συμπέρασμα, καθώς ο αρκτικός πάγος λιώνει, τα μακρά βόρεια σύνορα της Ρωσίας γίνονται πιο ευάλωτα και ο ανταγωνισμός αρχίζει να αναζωπυρώνεται. Η επίσκεψη των δημοσιογράφων στο Franz Josef Land ήταν μία ευκαιρία για τη Ρωσία να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες∙ οι φιλοδοξίες της για την Αρκτική είναι μεγάλες, συνεχώς αυξανόμενες και αφορούν συμφέρονται που η ίδια είναι έτοιμη να υπερασπιστεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia flexes muscles in challenge for Arctic control, BBC, διαθέσιμο εδώ
- In the Russian Arctic, the First Stirrings of a Very Cold War, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- As the US and Russia spar over the Arctic, Putin creates new facts on the ground, CNN, διαθέσιμο εδώ
