Της Αριάδνης Παναγιώτας Φατσή,
Το να έρθουν οι μικροί μαθητές σε επαφή με αριστουργήματα της λογοτεχνίας είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Συχνά αυτά τα έργα έχουν ιδιαίτερες γλωσσικές επιλογές και ιδιώματα, ή είναι πολύ μεγάλα σε έκταση για να αξιοποιηθούν με αποτελεσματικό τρόπο από τους εκπαιδευτικούς. Πώς, λοιπόν, μπορούν οι εκπαιδευτικοί να εμφυσήσουν στα παιδιά την αγάπη για τα κλασικά έργα; Με αφορμή το 2019, που χαρακτηρίστηκε ως «Έτος Ερωτόκριτου», η Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου δείχνει να έχει μια απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Το νέο της βιβλίο, που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2020 από τις Εκδόσεις Σοκόλη, παρουσιάζει το πιο μνημειώδες έργο της Κρητικής Λογοτεχνίας σε μια φιλική προς τα παιδιά εκδοχή, γραμμένο σε απλή γλώσσα και με ιδιαίτερα ευσύνοπτο τρόπο, ώστε να αποτελέσει βάση για δρώμενα παιδικού θεάτρου.
Αναφορικά με την παιδαγωγική αξία του βιβλίου, η Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου είναι ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Η ίδια έχει καταγωγή από τον Πόντο και την Κρήτη και ακολούθησε σπουδές Παιδαγωγικών και Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων. Έχει ασχοληθεί σε μεγάλο βαθμό με το να φέρει τα παιδιά σε επαφή με την επιστήμη και τον πολιτισμό, καθώς αρθρογραφούσε επί δεκαέξι έτη στο ένθετο «Οι ερευνητές πάνε παντού» της Καθημερινής. Εκτός από τη διδασκαλία, η Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου ασχολείται από το 2005 με το παιδικό βιβλίο και έχει αποσπάσει ποικίλες βραβεύσεις.
Αν και για ένα έργο, όπως ο «Ερωτόκριτος» οι συστάσεις μάλλον περιττεύουν, το έργο γράφτηκε, κατά τους υπολογισμούς των μελετητών στις αρχές του 17ου αιώνα, αποδίδεται στον Βιτσέντζο Κορνάρο, και έχει επιρροές από τις δυτικότροπες αναγεννησιακές ιστορίες, πράγμα που φαίνεται έντονα τόσο από την παρουσίαση του ειδυλλίου των δύο νέων όσο και από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Το έργο, καίτοι διεξάγεται στην Αθήνα, παρουσιάζει στοιχεία μιας μεσαιωνικής-αναγεννησιακής ζωής, με βασιλείς, ιππότες και κονταρομαχίες. Το έργο αποτελείται από 10.012 στίχους, φέρει ομοιοκαταληξία και θεωρείται έμμετρο μυθιστόρημα. Στη λαϊκή συνείδηση, ο «Ερωτόκριτος» έχει βρεθεί στα στόματα ακόμη και ανθρώπων που δεν τον διάβασαν ποτέ, μέσα από μελοποιήσεις, όπως ιδίως αυτή του Χριστόδουλου Χάλαρη με την ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Ο γλωσσικός πλούτος του έργου είναι πολύτιμος, με αποτέλεσμα να έχει χαρακτηριστεί «Βίβλος της ελληνικής γλώσσας».
Η θεατρική αυτή διασκευή από την πρώτη ματιά φαίνεται ότι έχει διατηρήσει τους βασικούς χαρακτήρες του πρωτότυπου έργου, ενώ έχουν προστεθεί ο χαρακτήρας της Ανθής, φίλης της Αρετούσας και ένα αηδόνι, που εμφανίζεται για να φέρει ευχάριστα νέα, σύμφωνα και με την ελληνική δημοτική παράδοση που θέλει τα πουλιά να ομιλούν με ανθρώπινη φωνή, συχνά προβλέποντας το μέλλον ή δίνοντας σημαντικές πληροφορίες. Η αφήγηση εναλλάσσεται με τους χαρακτήρες του έργου σε τετράστιχα από την ίδια τη συγγραφέα. Η επιλογή να μη διατηρηθούν στίχοι του πρωτότυπου κειμένου, αλλά ούτε ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος μπορεί αρχικά να ξενίσει έναν μεγαλύτερο αναγνώστη του βιβλίου, αλλά είναι βέβαιο ότι για τους μικρούς μαθητές, στους οποίους απευθύνεται αυτή η προσπάθεια, μόνο κέρδος μπορεί να είναι να έρθουν σε επαφή με αυτό το έργο με έναν τόσο προσιτό και διαδραστικό τρόπο.
Τα στοιχεία της πλοκής από τις πέντε βασικές ενότητες του πρωτότυπου έργου έχουν διατηρηθεί, ενώ παράλληλα, παρά την απλή έκφραση που έχει υιοθετηθεί για να είναι το θεατρικό προσιτό σε μικρότερα παιδιά, εμφανή είναι πολλά από τα θέματα του έργου, όπως η θέση των γυναικών της εποχής, η φιλία, το θάρρος και η δύναμη ενός αγνού και δυνατού έρωτα. Είναι αξιοθαύμαστο ότι, παρά την προσπάθεια απλοποίησης της γλώσσας και απόδοσης του έργου με ολίγους στίχους, η Τσιτιρίδου έχει καταφέρει να διατηρήσει τα νοήματα του «Ερωτόκριτου», αλλά και να εμπλουτίσει τα τετράστιχά της με αρκετές από τις ιδιωματικές λέξεις και εκφράσεις της κρητικής διαλέκτου, για τις οποίες περιλαμβάνεται στο βιβλίο και ένα μικρό γλωσσάρι.
Μετά από το θεατρικό κείμενο, στο οποίο περιλαμβάνονται και πλούσιες σκηνικές οδηγίες, παρέχεται σημαντική βιβλιογραφία για το θεατρικό παιχνίδι και τον παιδαγωγικό του ρόλο, ενώ προτείνονται και δραστηριότητες εμπλουτισμού με αφόρμηση το έργο, αλλά και γενικότερα το θέατρο. Σε ορισμένες από αυτές τις δραστηριότητες, οι μαθητές καλούνται να ερευνήσουν και να μάθουν για τα μέρη του θεάτρου και τις ειδικότητες που είναι απαραίτητες για την οργάνωση μιας παράστασης. Άλλες δραστηριότητες αφορούν το ίδιο το κείμενο του «Ερωτόκριτου». Τα παιδιά προτείνεται να ασχοληθούν με το ζήτημα του γλωσσικού ιδιώματος της Κρήτης και άλλων περιοχών, αλλά και να αξιολογήσουν θέματα του έργου σε σύγκριση με άλλα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας και μυθολογικής παράδοσης. Τέλος, οι δραστηριότητες έχουν και δημιουργικό αλλά και λαογραφικό στοιχείο, καθώς οι μαθητές καλούνται να πραγματοποιήσουν θεατρικό παιχνίδι με τις σκέψεις των ηρώων, να φανταστούν τι συνέβη μετά το τέλος του βιβλίου, αλλά και να πραγματευτούν τη θέση της γυναίκας στην εποχή του έργου, με προβολές στο «σήμερα».
Εν κατακλείδι, το βιβλίο της Εύης Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου κάνει αυτό ακριβώς που υπόσχεται: δίνει στα παιδιά ένα έναυσμα για να ασχοληθούν με ένα κλασικό έργο και να αγαπήσουν το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της Κρητικής Λογοτεχνίας, αλλά παράλληλα παρέχει και μια σειρά από δυνατότητες για εμβάθυνση και περαιτέρω ενασχόληση που μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχολείο, αλλά και σε φορείς θεατρικής εκπαίδευσης.
