Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης η ληστεία αποτελούσε ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Η πιο συχνή μορφή ληστείας, η οποία είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις ήταν αυτή της πειρατείας, η οποία έπληττε τις παράλιες περιοχές και τα νησιά και οδηγούσε σε εκτεταμένες λεηλασίες και αιχμαλωσίες, για τις οποίες οι δράστες απαιτούσαν λύτρα. Η αιτία του προβλήματος αυτού μπορεί να αναζητηθεί στην ελλιπέστατη νομοθεσία, καθώς και στην ομηρική αντίληψη, κατά την οποία ο πειρατής όχι μόνο δε ντροπιαζόταν, αλλά δοξαζόταν μέσα από τις πράξεις του. Δε θα πρέπει βέβαια να λησμονιέται η μεγάλη ένδεια στην οποία είχαν περιέλθει οι κάτοικοι, τόσο κατά την Τουρκοκρατία όσο και κατά την Επανάσταση, συνθήκες που οδήγησαν πολλούς στο δρόμο αυτό για λόγους βιοπορισμού.
Η πρώτη προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ήταν κάποια συμφωνία ανάμεσα στα νησιά για το μοιραστό της λείας. Είναι αλήθεια ότι ορισμένες περιοχές ασχολούνταν έντονα με τη ληστεία και την πειρατεία. Αυτές ήταν η Μάνη, η Γραμβούσα, οι Βόρειες Σποράδες, καθώς και οι περιοχές γύρω από τον Όλυμπο. Φυσικά, σημαντικό είναι να καταλάβουμε ότι η ληστεία την εποχή αυτή δεν είναι εκτός νόμου και από αύτη ζούσαν άνθρωποι. Όμως η ανεξέλεγκτη δράση των πειρατών στο Αιγαίο προκαλούσε μεγάλα εμπόδια στο εμπόριο στην Ανατολική Μεσόγειο και στις Μεγάλες Δυνάμεις. Με την άφιξή του στην Ελλάδα ο Ιωάννης Καποδίστριας, γνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του προβλήματος, έθεσε τη λύση του σε άμεση προτεραιότητα. Για το λόγο αυτό, συνεργάστηκε στενά με τον Ανδρέα Μιαούλη, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον Αντώνιο Κριεζή.
Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν από την περιοχή της Γραμβούσας, όπου οι πειρατές δρούσαν υπό την ανοχή και κάλυψη του «Κρητικού Συμβουλίου», προς απογοήτευση του Κυβερνήτη. Στην επιχείρηση κατά της Γραμβούσας έλαβαν μέρος αγγλικά και γαλλικά πλοία, υπό την ηγεσία του sir Thomas Staines, αρχηγού της αγγλικής μοίρας στο Αιγαίο, τον οποίο συνόδευε ο Γάλλος ομόλογος του de Reverseaux. Παρών στις επιχειρήσεις είναι, ως εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Παρά τις συστάσεις για αποφυγή χρήσης βίας, οι δυνάμεις καταστολής βυθίζουν τα πλοία των πειρατών στο λιμάνι της Γραμβούσας, στις 19 Ιανουαρίου 1828.
Αμέσως μετά την καταστροφή των πλοίων, ο Staines αποβίβασε δυνάμεις στη Γραμβούσα, διενεργώντας έρευνες στη ξηρά, προς σύλληψη πειρατών. Αφού εκκένωσε το κάστρο της περιοχής από αμάχους και Έλληνες στρατιώτες και κατεδάφισε την πλειονότητα των κτηρίων εντός του, αμείλικτα συνέχισε τις έρευνες, συγκεντρώνοντας κλοπιμαία, ενώ συνέλαβε, ως ιδιοκτήτη πειρατικού πλοίου, τον Εμμανουήλ Αντωνιάδη. Το σκληρό πρόσωπο που επέδειξε καθ’ όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων δυσαρέστησε τους αγωνιζόμενους Κρήτες, με τον Άγγλο διοικητή να προσφέρει, ως ένδειξη καλής θέλησης, πολεμοφόδια στους αγωνιστές μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων. Οι πειρατές, τα μέλη του «Κρητικού Συμβουλίου», καθώς και τα πλοία που κατασχέθηκαν από τα πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες δρούσαν στο όνομα της ελληνικής κυβέρνησης, μεταφέρθηκαν αρχικά στη Μάλτα και στη συνέχεια, κατόπιν αιτήματος του Καποδίστρια, στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, στις 18 Ιανουαρίου 1828, ο Ανδρέας Μιαούλης, ύστερα από εντολή του Ιωάννη Καποδίστρια, θα εκκινήσει από τον Πόρο, με στολίσκο αποτελούμενο από την κανονιοφόρο «Φιλελληνίς», το δίκροτο «Ελλάς» και μια ένοπλη τράτα, προς εκκαθάριση των Βορείων Σποράδων και του Αιγαίου. Σε επικοινωνία του με τον Καποδίστρια, ο Μιαούλης του τόνισε ότι πρέπει να κατασχεθούν όσα πειρατικά εντοπιστούν, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θα πρέπει να γίνει πυρπόληση για παραδειγματισμό προς τους υπολοίπους. Με επιδέξιους χειρισμούς και ερχόμενος σε συνεννόηση με τις ντόπιες αρχές, οι οποίες συχνά υπέθαλπαν τους πειρατές και τις οποίες ενημέρωσε για την πολιτική συγγνώμης που εξήγγειλε ο Κυβερνήτης, ο Μιαούλης πέτυχε την αναίμακτη παράδοση των πειρατών.
Οι νησιώτες και οι Ολύμπιοι, οι οποίοι συμμετείχαν είτε ως πληρώματα είτε ως παράκτιες ομάδες, παρέδωσαν στο Μιαούλη γύρω στα 80 πλοία, με κάποια να τα πυρπολεί και άλλα να τα στέλνει στον Πόρο, προκειμένου να ενταχθούν στο στόλο του κράτους. Επίσης, όσοι πειρατές παραδόθηκαν, δέχτηκαν να μεταφερθούν στην Ελευσίνα, προς ανακούφιση των νησιωτών, όπου οργανώνονταν τα ημιτακτικά σώματα.
Παρά τις επιτυχημένες επιχειρήσεις στα δύο αυτά μέτωπα, οι περιπολίες του Μιαούλη, καθώς και των αγγλικών και γαλλικών πλοίων, συνεχίστηκαν, προκειμένου να εκριζωθούν και οι τελευταίοι θύλακες πειρατών, οι οποίοι διατηρούνταν προφυλαγμένοι στα άπειρα μικρά λιμανάκια των ακτογραμμών του ελλαδικού χώρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τόσο οι Βόρειες Σποράδες, στις οποίες συνέχισαν να εδρεύουν πειρατές, όσο και η Μάνη, της οποίας οι ισχυρές οικογένειες από τη μία διαβεβαίωναν για τη μη ανάμειξη τους σε πειρατικές ενέργειες και από την άλλη μετείχαν σε αυτές ή τις κάλυπταν. Αρκετές φορές οι διώκτες των πειρατών έρχονταν σε συνεννόηση με τις ντόπιες αρχές, προκειμένου να τους βοηθήσουν στη σύλληψη των παρανόμων.
Οι ενέργειες αυτές είχαν εξαιρετικά καλά αποτελέσματα και άφησαν ικανοποιημένες τις Μεγάλες Δυνάμεις, καθώς βοηθούσαν τις μετακινήσεις τους και τις εμπορικές τους συναλλαγές, από τις οποίες έβγαινε, το δίχως άλλο, κερδισμένη και η Ελλάδα. Οι προσπάθειες για να τελειώσει η πειρατεία οριστικά συνεχιστήκαν την επομένη δεκαετία, καθώς αποτελούσε ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο και λίγα χρόνια δεν ήταν αρκετά.
Αν προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε τις ενέργειες του Ιωάννη Καποδίστρια, θα δούμε ότι αυτές κινούνταν βασικά σε δυο άξονες. Την εξάλειψη των οικονομικών και των κοινωνικών στοιχείων που οδηγούν στη ληστεία και την πάταξη της ανεργίας. Στον πρώτο άξονα εντάσσονταν και οι ενέργειές του για να ενταχθούν οι ληστές στο νόμιμο στρατό, ώστε αντί να ασχολούνται με τη ληστεία για να ζήσουν, να έχουν την εναλλακτική της νόμιμης εργασίας, από την οποία θα είχαν οικονομικό κέρδος. Στο δεύτερο άξονα εντασσόταν η προσπάθεια να ασχοληθούν οι ναυτικοί με την καλλιέργεια της γης, ώστε να μπορέσει ένα μεγάλο μέρος των ανέργων να ζήσει χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στην κοινωνική συνοχή. Είναι φανερό πως οι μέθοδοι διακυβέρνησης που ακολούθησε ο Κερκυραίος πολιτικός στρέφονταν σε πολλά επίπεδα, αναδεικνύοντας το υψηλό αίσθημα ευθύνης και τον ανθρωπισμό που τον διακατείχε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σπ. Τρικούπη (1861) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως Τόμος Δ΄ (2η Έκδοση) Λονδίνο: Τυπογρ. Ταϋλόρου και Φραγκίσκου
- Γ. Κ. Κορδάτου (1957) Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας Η Επανάσταση του 1821 Τόμος Β΄ Αθήνα: Εκδ. 20ος Αιώνας
- Α. Ε. Βακαλόπουλος (1988) Ιστορία του Νέου Ελληνισμού Η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση Τόμος Η΄. Θεσσαλονίκη
- Συλλογικό Έργο (2003) Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 Τόμος 3 (Επιμ. Β. Παναγιωτόπουλος) Αθήνα: Εκδ. Ελληνικά Γράμματα
- Συλλογικό Έργο (2005) Ιστορία των Ελλήνων, η ελληνική επανάσταση 1821-1827 τομ. 11. Αθήνα: Εκδ. Δομή
