Της Θεοδώρας Μιχαλολιάκου,
Ο πολιτισμός ενός λαού είναι η σφραγίδα του στον κόσμο. Είναι ο καθρέπτης της ιστορίας, της παράδοσης, των ηθών και των εθίμων που συνυφαίνονται άρρηκτα με τις εκάστοτε κοινωνικοηθικές και θρησκευτικές επιταγές. Έτσι, ακόμη και σήμερα, στους κόλπους μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας κάθε λαός εμφορείται από την δική του πολιτισμική ταυτότητα, την οποία και προσπαθεί να διαφυλάξει.
Κι ενώ η πολιτισμική ετερότητα μοιάζει αυτονόητη, υπάρχουν οικουμενικές, πανανθρώπινες αξίες που συγκρούονται με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και παραδόσεις ετών. Πρόκειται για τα ανθρώπινα δικαιώματα τα οποία έχουν αναγορευτεί σε παγκόσμια αξία μετά και την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Καθώς η διακήρυξη αυτή έγινε μήτρα για την κυοφόρηση ενός διεθνούς νομικού πλέγματος, αποτελεί πλέον μέριμνα της παγκόσμιας κοινότητας η περιφρούρηση και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο.
Ωστόσο, εν έτει 2021 πολλά κράτη, ιδίως του αναπτυσσόμενου και του ανατολικού κόσμου, καταστρατηγούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η αξία της ζωής, η ισότητα και η ελεύθερη συμμετοχή στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Αυτό συμβαίνει διότι δεν αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα ως οικουμενικές, αναπαλλοτρίωτες αρχές, παρά ως προσπάθεια κατίσχυσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού, δηλαδή ως μέσο ευρωπαϊκού πολιτισμικού επεκτατισμού.
Κι η αλήθεια είναι πως τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν έκφραση δυτικών αξιών. Αξιών που γεννήθηκαν και άνθισαν στην Ευρώπη του Διαφωτισμού για να λάβουν αρκετά χρόνια αργότερα νομική κατοχύρωση, πρώτα σε συνταγματικά πλαίσια κι έπειτα σε διεθνές και ενωσιακό επίπεδο. Φέρουν, δηλαδή, τη σφραγίδα της Ευρώπης που μέσα από μακραίωνους αγώνες και επαναστάσεις κήρυξε το δικαίωμα του ανθρώπου στη ζωή, την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό.
Υπό αυτό το πρίσμα αντανακλούν την κοινωνική ηθική και ιστορία των δυτικών κρατών, αποτελώντας συνεκτικό στοιχείο των ευρωπαϊκών λαών. Όσο κι αν φαίνονται, όμως, κεκτημένα για τον δυτικό άνθρωπο, σε άλλα κράτη, κάθε έννοια ανθρώπινου δικαιώματος μοιάζει ξένη.
Άλλοτε η θρησκεία, άλλοτε η πολιτική εξουσία κι άλλοτε παραδόσεις και έθιμα συγκρούονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάνοντάς τα να μοιάζουν ως μέσο επιβολής ενός ευρωπαϊκού αξιακού συστήματος κι όχι ως πανανθρώπινες ηθικές ταγές που υπερβαίνουν σύνορα και πολιτισμούς. Το φαινόμενο αυτό είναι σαφώς λυπηρό, αφού εκατομμύρια άνθρωποι, παιδιά ενός κατώτερου θεού, μαστίζονται από την φτώχεια, την εξαθλίωση, την ανισότητα και την ανελευθερία. Χαρακτηριστικά, οι γυναίκες στις ανατολικές χώρες δεν έχουν ίσες ευκαιρίες με τους άντρες στην εκπαίδευση, ενώ συχνά σέρνονται ως πρόβατα επί σφαγή σε γάμους με άντρες που δεν γνωρίζουν. Κι αυτό είναι μόνο μία από τις χιλιάδες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απορρέουν από την κοινωνική ηθική, μιας και η καταπάτηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου υπό το πρόσχημα της παράδοσης ή της θρησκείας είναι συχνό φαινόμενο.
Το ζήτημα, όμως, δεν είναι να κρίνουμε όσα κράτη δεν συμμορφώνονται με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη. Να τα χαρακτηρίσουμε απολίτιστα, προβάλλοντας την ανωτερότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και μεγαλώνοντας το χάσμα Ανατολής και Δύσης. Το ζήτημα είναι πώς μπορεί η Ευρώπη να προωθήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα, χωρίς να καταστεί πολιτισμικός οδοστρωτήρας.
Κι αυτό μπορεί να συμβεί μέσω της αποδοχής της ετερότητας και της εξάλειψης της ξενοφοβίας και του ρατσισμού προς τα αναπτυσσόμενα και ανατολικά κράτη. Η ίδια η Ευρώπη θα πρέπει να κατατείνει όχι στον εξευρωπαϊσμό των άλλων κρατών, αλλά στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο. Να παίρνει θέση όταν αυτά παραβιάζονται, αλλά να αποδέχεται την ετερότητα όταν αυτή δεν συγκρούεται με ανθρωπιστικά ιδεώδη. Να αποτελέσει η ίδια πρότυπο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δείχνοντας με τη στάση της πως αυτά συνιστούν οικουμενικές αξίες που τίθενται πάνω από την παράδοση, την θρησκεία και τα έθιμα. Να λειτουργήσει, δηλαδή, ως εκφραστής και θιασώτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και όχι ως πολιτιστικός οδοστρωτήρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κerry, Kennedy. Λέμε την Αλήθεια στην Εξουσία. UMBRAGE EDITIONS, 2002.
-
Burke, Roland. Decolonization and the Evolution of International Human Rights (Pennsylvania Studies in Human Rights). University of Pennsylvania Press, 2013.
