Της Παναγιώτας Μιχαήλ,
Εικοστός πρώτος αιώνας. Επιτυχία. Ευτυχία. Είναι βέβαιο ότι το ένα συνεπάγεται το άλλο; Είναι βέβαιο ότι ο αιώνας της επιστήμης, της τεχνολογίας, της γλωσσικής ποικιλομορφίας αποτελεί πραγματικά αιώνα ουσιαστικής ανθρώπινης εξέλιξης και ευημερίας; Μήπως εν έτει 2021 ο σύγχρονος άνθρωπος είναι απλώς ένα ον που πασχίζει να αποκτά «τίτλους» και διακρίσεις και που στην ουσία έχει απόσταση πολλών χιλιομέτρων από την ευτυχία και το αληθινό νόημα της ζωής;
Δεν μου αρέσει να γενικεύω, όταν κάνω λόγο για πρόσωπα και καταστάσεις, διότι η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Παρ’ όλα αυτά, θα τολμήσω να πω ότι, κατά πολύ μεγάλο ποσοστό, ο σύγχρονος άνθρωπος -σε γενικό επίπεδο- μαθαίνει από μικρός τι εστί στόχος, κόπος, προσπάθεια και αγώνας για επιτυχία. Από νεαρή ηλικία βρίσκεται σε ένα περιβάλλον όπου η επιβράβευση και η αναγνώριση των κόπων του είναι το άλφα και το ωμέγα για να ζωγραφιστεί ένα χαμόγελο στο πρόσωπό του. Έστω και προσωρινά. Μέχρι, φυσικά, να βάλει τον επόμενο στόχο. Και να ξανά «πέσει» ψυχολογικά σε περίπτωση τυχόν αποτυχίας. Και να ξανά πετύχει. Και ούτω καθεξής. Με άλλα λόγια, το άτομο δέχεται ερεθίσματα και κίνητρα για προσωπική -δίχως καμία διακοπή- εξέλιξη, τόσο από το οικογενειακό του περιβάλλον, το σχολείο του ή το πανεπιστήμιό του, όσο και από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο διαβιώνει και εργάζεται. Και γι’ αυτό έχει συνδέσει άμεσα τα θετικά συναισθήματα με την επίτευξη στόχων και έργων και τα αρνητικά συναισθήματα με την αποτυχία πραγματοποίησης των ανωτέρω αντίστοιχα.
Το παράδειγμα του βιοπαλαιστή
Η ζωή και η ψυχολογία του εργαζόμενου, μάλιστα, συνιστά το καταλληλότερο παράδειγμα που αποδεικνύει ότι η επιτυχία δεν αρκεί για να σε κάνει ευτυχισμένο. Δυστυχώς, όλοι –λίγο πολύ– έχουμε συνδέσει την εξέλιξη με βαθμούς, κεφάλαια, στατιστικά και προνόμια. Ένας υψηλός μισθός, μία ευημερούσα θέση ή ένα πολυτελές πόστο εργασίας, όμως, δεν αρκούν για να σε ολοκληρώσουν ψυχικά και ηθικά. Ακόμη κι αν περιστασιακά σε «γεμίζουν εσωτερικά» και ικανοποιούν το «εγώ» σου, δεν είναι αρκετά για την πλήρη μακροχρόνια ευδαιμονία. Γιατί, όμως, έχει γίνει μανία και αυτοσκοπός στη ζωή μας το να ακούμε ένα τυπικό «συγχαρητήρια» από τον εργοδότη μας ή να υπερισχύουμε του συνεργάτη-ανταγωνιστή μας; Γιατί ο εργαζόμενος που καθημερινά παράγει δύσκολα έργα και μοχθεί για περισσότερα οφέλη δεν γυρνάει σπίτι του με υπερηφάνεια και αυτοεκτίμηση; Η ερώτηση είναι ρητορική. Την «ευθύνη» φέρουν τα εκάστοτε κοινωνικά «πρότυπα» της εποχής, οι συνεχείς απαιτήσεις και ο έντονος ανταγωνισμός που μάς έχουν εθίσει σε μία πραγματικότητα διαρκούς αγωνίας, ανασφάλειας και δοκιμασιών και μας έχουν δημιουργήσει την ανάγκη για επιβεβαίωση. Την ανάγκη να χαρακτηριστούμε ως χρήσιμοι, παραγωγικοί και σημαντικοί, από άτομα και ομάδες ατόμων, που πολλές φορές δεν γνωρίζουν καν τον πραγματικό μας εαυτό και χαρακτήρα.
Αν σου έλεγα να περιγράψεις έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, πώς θα τον περιέγραφες; Ποιο θα ήταν το πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό που θα τον καθιστούσε ευτυχισμένο; Προσωπικά, εγώ σίγουρα θα έκανα εικόνα έναν μεστό άνθρωπο. Όχι από χρήματα, ακριβά δώρα και διευκολύνσεις, αλλά από γλυκόπικρα συναισθήματα, εμπειρίες, μαθήματα και αγαπημένα πρόσωπα. Τι να προσφέρουν, εξάλλου, οι βαθμοί, η αναγνώριση ή τα πλούτη, όταν δεν υπάρχει οικογένεια, αγάπη και όρεξη για ζωή; Πώς μπορούμε να κάνουμε λόγο για «αρκετά καλά έργα», όταν δεν νιώθουμε αρκετοί εμείς οι ίδιοι που τα δημιουργούμε;
Φυσικά, με όλα τα προαναφερθέντα σημεία, δεν επιδιώκω να υπαγορεύσω έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, καθώς η ευτυχία είναι προσωπική υπόθεση του καθενός και εξαρτάται από τις δικές του επιθυμίες και φιλοδοξίες. Κύριο μέλημά μου είναι απλώς να υπενθυμίσω ότι μία ευτυχισμένη ζωή είναι μία γεμάτη ζωή. Γεμάτη από όλα εκείνα που εξωτερικεύουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και μας δίνουν τη δυνατότητα να εξελισσόμαστε και να δημιουργούμε. Εξάλλου, ως όντα που ζουν και δεν υπάρχουν απλά, «οφείλουμε», σε αρχικό στάδιο, να κυνηγάμε την προσωπική, εσωτερική ικανοποίηση και γαλήνη και έπειτα να μεριμνούμε για την αναγνώριση και τις ανάλογες ανταμοιβές. Το να έχουμε επιτυχίες και κατακτήσεις στον επαγγελματικό ή οποιονδήποτε άλλο τομέα δεν σημαίνει ότι είμαστε απαραίτητα και ευτυχισμένοι άνθρωποι. Γι’ αυτό, προτρέπω τον σύγχρονο στρεσαρισμένο μισθωτό -και όχι μόνο- να παλεύει για όλα αυτά που τον ευχαριστούν και τον κάνουν καλύτερο άνθρωπο. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει η «απαραίτητη» στήριξη από τα δικά του πρόσωπα, ακόμη κι αν δεν είναι ευνοϊκές οι συνθήκες, ακόμη κι αν δεν ξεχειλίζει αυτοπεποίθηση, πρέπει να πιστέψει πραγματικά στον εαυτό του και να προσπαθήσει με επιμονή και δύναμη ό,τι μπορεί για να τα καταφέρει. Γιατί πράγματι μπορεί!
Μικρά πράγματα μεγάλης σημασίας
Υπάρχουν τόσο όμορφα, απλά και ουσιαστικά πράγματα στη ζωή, που δυστυχώς τυχαίνει να προσπερνάμε ή να αγνοούμε μερικές φορές, όντας απασχολημένοι με το κυνήγι της φαινομενικής μας ευτυχίας. Και για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, σκέψου απλώς πόσα πολλά αμελείς καθημερινά, θεωρώντας τα δεδομένα. Σκέψου πόσο τυχερός είσαι που έχεις υγεία, οικογένεια και όλα τα απαραίτητα αγαθά για να τα μοιράζεσαι μαζί τους. Έχεις, δηλαδή, την άνεση να δημιουργείς, χάρη στα ήδη υπάρχοντα δώρα που σου έχουν δοθεί από την αρχή της ζωής σου. Να είσαι σίγουρος, όμως, πως δεν έχουν όλοι την ίδια τύχη. Ούτε καν τα απαραίτητα δικαιώματα για να την αποκτήσουν. Γι’ αυτό, προσπάθησε από εδώ και πέρα να δίνεις περισσότερη σημασία σε όλα αυτά τα βασικά στοιχεία, που λανθασμένα νομίζουμε ότι θα βρίσκονται για πάντα πλάι μας. Μόνον εάν αλλάξει πλήρως ο τρόπος σκέψης, θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το πραγματικό νόημα της ζωής και να σχηματίσουμε μόνιμα και ειλικρινή χαμόγελα στα πρόσωπα των συνανθρώπων μας. Δώσε έμφαση σε όλα αυτά τα μικρά πράγματα τεράστιας σημασίας που σε κάνουν πραγματικά χαρούμενο. Κατορθώματα και στιγμές που χρήζουν επιβράβευσης θα υπάρχουν πάντοτε, όπως αντιστοίχως και στιγμές αδυναμίας και αποτυχίας. Άλλωστε, αν δεν υπήρχαν οι τελευταίες, τότε η ζωή δεν θα είχε το ίδιο ενδιαφέρον.
Συνοψίζοντας, ως επιτυχία θεωρείται η επίτευξη ενός ή πολλών και διαφορετικών σκοπών στους οποίους στοχεύει ένας άνθρωπος σε μία Χ χρονική περίοδο της ζωής του. Ας σταματήσουμε πια να διακρίνουμε τους πολίτες σε πετυχημένους και μη. Αν θέλουμε να «ανταγωνιστούμε» το συνάνθρωπό μας με κάποιον τρόπο, ας είναι το επίπεδο ευτυχίας που χαρακτηρίζει εμάς και τους αγαπημένους μας. Και μην ξεχνάς: Η επιτυχία δεν μπαίνει σε κουτάκια και δεν είναι μόνο μιας μορφής. Πετυχημένος άνθρωπος μπορεί να είναι κάποιος με αντίληψη στην οικονομική διαχείριση ή με υψηλούς βαθμούς και πτυχία. Εξίσου πετυχημένος μπορεί να είναι ένας εξωστρεφής άνθρωπος με κοινωνικότητα και γνωριμίες ή με ταλέντα και αξίες. Για εμένα, πραγματικά πετυχημένος άνθρωπος είναι αυτός που διαρκώς προσπαθεί να εξελίσσεται και παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που τυχόν συναντά, εξακολουθεί να προσπαθεί και να επιμένει σε αυτό που επιθυμεί να πραγματοποιήσει. Ευτυχισμένος άνθρωπος, όμως, μπορεί να είναι ο καθένας από εμάς, ανεξαρτήτως επιτευγμάτων ή εξειδικευμένων ικανοτήτων. Είναι δικαίωμά του και ταυτόχρονα ευθύνη του.
