Της Κωνσταντίνας Κασούμη,
Ένα από τα κύρια ζητήματα που απασχολεί τους αρχηγούς των κρατών και βρίσκεται στην αρχή της πολιτικής ατζέντας τους εδώ και χρόνια, είναι αδιαμφισβήτητα το μεταναστευτικό ζήτημα. Ένα πολύπλευρο και πολύπλοκο ζήτημα δεδομένου ότι σχετίζεται με την εξέλιξη της ανθρωπότητας, της οικονομίας, της πολιτικής και του πολιτισμού γενικότερα.
Ως μετανάστευση ορίζεται η μετακίνηση και εγκατάσταση είτε μιας ομάδας ανθρώπων, είτε ενός μόνο ατόμου σε μία άλλη χώρα με διαφορετική από τη δική του ιθαγένεια. Σε αυτή τη μετακίνηση τους ωθούν οι συνεχώς μεταβαλλόμενες εξελίξεις της ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι αναζητούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε άλλες χώρες – ειρηνικές και αναπτυγμένες. Ταυτόχρονα, η κακή οικονομική κατάσταση και η μη παροχή ευκαιριών για εργασία τους ωθεί να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τα παιδιά τους αλλού.
Η μετανάστευση των ανθρώπων σε άλλες χώρες θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «οικονομικός αναπτυξιακός μοχλός’» γι’ αυτές. Πιο συγκεκριμένα, το εργατικό δυναμικό αυξάνεται, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται σημαντικές επιδόσεις σε ορισμένους κλάδους παραγωγής. Τα κέρδη πολλαπλασιάζονται και η χώρα μπορεί να προβεί ακόμα και σε εξαγωγές προϊόντων. Ταυτόχρονα, υπάρχουν περισσότερες επενδυτικές ευκαιρίες, οι οποίες συνεπάγονται την απασχόληση ικανοποιητικού αριθμού ντόπιων εργαζομένων.
Έπειτα, οι μισθοί των μεταναστών είναι χαμηλοί, με αποτέλεσμα οι εργοδότες, απασχολώντας φθηνά εργατικά χέρια να αυξάνουν τα κέρδη τους όλο και περισσότερο. Οι τιμές των προϊόντων είναι επίσης φθηνές, με συνέπεια από την εργασία των μεταναστών να επωφελούνται και οι ντόπιοι καταναλωτές. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η ζήτηση της οικονομίας. Μάλιστα, πέραν του γεγονότος ότι τα φθηνά εργατικά χέρια των μεταναστών ρίχνουν τους μισθούς προς τα κάτω, μπορούν να ευνοηθούν ντόπιοι ειδικευμένοι εργάτες. Πιο συγκεκριμένα, ένας πολιτικός μηχανικός σε μια οικοδομή θα πληρωθεί σαφώς καλύτερα από έναν ανειδίκευτο μετανάστη. Η εργασία των μεταναστών δεν μετατοπίζει τους ντόπιους στην ανεργία, διότι απασχολούνται σε εργασίες με τις οποίες δεν ασχολούνται οι γηγενείς π.χ. αγροτικές και οικοδομικές εργασίες.
Σημαντική η συνεισφορά τους και στα δημόσια οικονομικά, διότι οι άμεσοι ή έμμεσοι φόροι που καταβάλλουν υπερβαίνουν τις δαπάνες που προκαλεί η παρουσία τους.
Σε οικονομικό επίπεδο, είδαμε ότι η μετανάστευση των ανθρώπων σε άλλες χώρες μπορεί να συμβάλει τόσο στην ανάπτυξη της χώρας υποδοχής, όσο στην καλύτερη διαβίωση αυτών και των οικογενειών τους. Ωστόσο, υπάρχουν αντίστοιχα οικονομικοί παράγοντες οι οποίοι καθιστούν δυσχερή την ένταξή τους.
Αρχικά, στον κλάδο των ανειδίκευτων εργατών, οι μετανάστες ανταγωνίζονται τους ανειδίκευτους ντόπιους εργάτες. Παρατηρείται, δυστυχώς, υποκατάσταση των ντόπιων εργατών από τους μετανάστες στους χώρους της αγροτικής οικονομίας, της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας. Μάλιστα, οι χώρες υποδοχής εξαιτίας του μεγάλου όγκου των εργατών σε αυτους τους τομείς κινδυνεύουν να μείνουν στάσιμοι τεχνολογικά. Η πληθώρα ανειδίκευτων ανθρώπων αυξάνει την παραγωγικότητα και παράλληλα αποδυναμώνει την δυνατότητα της δημιουργίας νέων μεθόδων ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας.
Στην συνέχεια, υπάρχει ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στην παράνομη μετανάστευση και στην άνθηση της παραοικονομίας. Η μετανάστευση ανειδίκευτου προσωπικού ενισχύει την παραοικονομία διότι οι μετανάστες δεν εμπίπτουν στην λειτουργική ισχύ των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Έτσι, ο εργοδότης έχει την δυνατότητα να μην καταβάλλει τις ασφαλιστικές εισφορές προς το κράτος. Με αυτόν τον τρόπο διογκώνονται σε σημαντικό βαθμό τα διαφυγόντα κέρδη του κράτους και επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός.
Επίσης, οι γηγενείς ζημιώνονται οικονομικά διότι είναι υποχρεωμένοι να καταβάλουν υψηλούς προς το κράτος φόρους οι οποίοι αφορούν:
- το συνολικό κόστος της διαδικασίας ενσωμάτωσης
- το κόστος για την στέγασή τους
- το κόστος για την περίθαλψη και την υγεία τους
- το κόστος για την εκπαίδευσή τους
- το κόστος για την συμμετοχή σε δημόσια αγαθά, όπως η ύδρευση, η ηλεκτρική ενέργεια και οι βασικές υποδομές
- το κόστος για την ανάπλαση οικιστικών περιοχών, οι οποίες υποβαθμίζονται από την αύξηση της εθνοτικής διαφοροποίησης ή την γκετοποίηση των εθνοτικών ομάδων των μεταναστών
- το κόστος για την καταπολέμηση της αυξημένης λόγω της μετανάστευσης εγκληματικότητας και την τήρηση της δημόσιας τάξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Borjas, ‘The Economic Benefits from Immigration’, Journal of Economic Perspectives, 9:2 (Spring,1995)
- Ήρα Έμκε-Πουλοπούλου, Η μεταναστευτική πρόκληση. Εκδόσεις Παπαζήση, 2007
