Της Μυρτούς Ιωάννου,
Είναι σίγουρα δύσκολο να γράψεις ένα βιβλίο που θα αγγίξει, πραγματικά, την καρδιά ενός μικρού παιδιού. Όμως, -μου φαίνεται- πως είναι ακόμα πιο δύσκολο να γράψεις ένα βιβλίο που θα αγγίξει την καρδιά ενός μικρού παιδιού, που κρύβεται μέσα σε έναν ενήλικα. Τι είναι, άραγε, η παιδικότητα; Τι τόσο σπουδαίο έχει αυτή η ηλικία, που οι ενήλικες έχουν ξεχάσει; Είναι η ανεπιτήδευτη αθωότητα, η λαχτάρα για εξερεύνηση, ο κόσμος της φαντασίας και όλα αυτά συνδυασμένα με την απλότητα. Ο απλός τρόπος που αντιμετωπίζει ένα παιδί την ζωή και τις ανθρώπινες σχέσεις είναι ίσως το κλειδί για την βαθιά ευτυχία, που καμία σχέση δεν έχει με όλα αυτά που μερικές φορές οι ενήλικες θεωρούν σημαντικά και που αργά (τις περισσότερες φορές) ή γρήγορα αντιλαμβάνονται πως είναι κενά.
Και όταν μιλάμε για φαντασία δεν υπάρχει τίποτα πιο αντιπροσωπευτικό από ένα βιβλίο. Και εκεί έξω -ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα βιβλία- υπάρχει ένα «μεγάλο» βιβλίο για έναν Μικρό Πρίγκιπα. Το πιθανότερο είναι κάποτε να είχε πέσει και στα δικά σας χέρια, να το ξεφυλλίσατε, να κατανοήσατε την δύναμή του ή και να μην το εκτιμήσατε όσο θα έπρεπε, τουλάχιστον στην αρχή. Ίσως η διάζευξη αυτή να είναι η ίδια με αυτήν που θέτει ο συγγραφέας. Τι βλέπετε στο σκίτσο του; Ένα καπέλο ή έναν βόα που έχει καταβροχθίσει έναν ελέφαντα; Ή σωστότερα, τώρα που σας είπα ότι πρόκειται για έναν βόα που έχει καταβροχθίσει έναν ελέφαντα μπορείτε να τον φανταστείτε;
Ο Μικρός Πρίγκιπας είναι ένα περίεργο παιδί, που προσπαθεί να ανακαλύψει την ουσία της ζωής μέσα από ένα ταξίδι. Παίρνει τη γενναία απόφαση να αφήσει τον πλανήτη του και όλα αυτά που γνωρίζει και αναζητά ανθρώπους για να διδαχθεί από αυτούς, καταφέρνει, όμως, εκείνος να διδάξει, όπως άλλωστε συμβαίνει, αν αναλογιστείτε, με όλα τα παιδιά. Είναι δύσκολη απόφαση να αφήσεις όσα σου είναι γνωστά και να έρθεις αντιμέτωπος με την αναζήτηση -κινδυνεύεις είτε να μην γυρίσεις ποτέ πίσω είτε να πνιγείς μέσα σε όλα αυτά που αναζητάς. Οι μεγάλοι, σίγουρα, παίρνουν δύσκολα τέτοιες αποφάσεις.
Ο δικός μας Πρίγκιπας, ωστόσο, είναι θαρραλέος. Διασχίζει εφτά πλανήτες και γνωρίζει εφτά διαφορετικούς ανθρώπους, που του μαθαίνουν και κάτι ξεχωριστό. Μεταξύ αυτών, είναι ο βασιλιάς, που όπως σε όλους όσους έχουν εξουσία του αρέσει να διατάζει. Είναι «ένας μονάρχης παγκόσμιος και όχι απόλυτος» όπως λέει ο αφηγητής μας. «Πρέπει να απαιτούμε από τον καθένα αυτό που μπορεί να δώσει. Η εξουσία στηρίζεται πρώτα απ’ όλα στη λογική. Αν διατάξεις έναν λαό να πάει να πέσει στην θάλασσα, θα γινόταν επανάσταση. Έχω το δικαίωμα να απαιτώ υπακοή γιατί οι διαταγές μου είναι λογικές.» Πρέπει να απαιτούμε από τον καθένα αυτό που μπορεί να δώσει. Σκληρή αυτή η πραγματικότητα, αλλά και κάπως απελευθερωτική. Πώς να ζητήσεις άλλωστε κάτι από κάποιον που δεν το έχει;
Στο ταξίδι του συναντά και τον ματαιόδοξο, έναν άνθρωπο που νοιάζεται να επιδείξει πράγματα μάταια, που έχουν εξωτερική λάμψη αλλά μηδενική πραγματική αξία. Ζητάει από τον Μικρό μας Πρίγκιπα να τον «θαυμάζει ούτως ή άλλως» και εκείνος αναρωτιέται πόσο παράξενοι είναι οι ενήλικες που ενδιαφέρονται και αναζητούν τον θαυμασμό πράγμα εκ προοιμίου λανθασμένο, πόσο μάλλον όταν τον επιδιώκουν και από λάθος δρόμο. Είναι πολύ όμορφο να σε θαυμάζουν και να θαυμάζεις, αλλά το πιο σημαντικό που ίσως ξεχνάμε είναι πως ο θαυμασμός δεν είναι αυτοσκοπός και πως σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι που μπορείς να ζητήσεις-μόνο να κερδίσεις.
Πέρασε συνεχίζοντας και από τον πλανήτη του επιχειρηματία, ενός ανθρώπου πολύ απασχολημένου που δεν σήκωσε καν το κεφάλι του όταν έφτασε ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετρούσε τα αστέρια -είχε ήδη μετρήσει μάλιστα με τεράστια ακρίβεια πεντακόσια ένα εκατομμύρια, εξακόσιες είκοσι δύο χιλιάδες, εφτακόσια τριάντα ένα- για να τα έχει στην κατοχή του. Είχε την άποψη πως αφού ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε πως μπορεί να κατέχει τα αστέρια, του ανήκαν. Ο εξερευνητής μας δεν μπορούσε να αντιληφθεί ποια η ουσία του να κατέχει κανείς τα αστέρια, αφού δεν είναι καθόλου χρήσιμος για αυτά. Πράγματι, πόση σημασία έχει αλήθεια να κατέχουμε πράγματα; Ενδιαφερόμαστε, για παράδειγμα, για σπίτια. Δεν μας νοιάζει πόση ζεστασιά κρύβει μέσα του ένα σπίτι, πόσες όμορφες στιγμές έχουμε ζήσει μέσα σε αυτό, αλλά πόσο κοστίζει ή χειρότερα αν κοστίζει περισσότερο από το δίπλα σπίτι. Ενδιαφερόμαστε για την τιμή των πραγμάτων, χωρίς να σκεφτόμαστε το τίμημα που έχει αυτό στη ζωή μας.
Η τελευταία στάση του Μικρού Πρίγκιπα, ίσως και το πιο σημαντικό του μάθημα, ήταν ο πλανήτης Γη. Εκεί γνώρισε την αλεπού που του έμαθε την δύναμη και την σημασία της εξημέρωσης. «Μέχρι στιγμής είσαι για μένα ένα μικρό αγόρι, ίδιο ακριβώς με άλλο εκατό χιλιάδες μικρά αγόρια. Και εγώ δεν σ’ έχω ανάγκη. Ούτε και εσύ με έχεις ανάγκη. Δεν είμαι για σένα παρά μια αλεπού ίδια ακριβώς με άλλες εκατό χιλιάδες αλεπούδες. Αν όμως με εξημερώσεις, θα έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο. Θα είσαι για μένα μοναδικός στον κόσμο. Θα είμαι για σένα μοναδική στον κόσμο.» Η αλεπού μιλάει για κάτι πολύ σημαντικό. Για την αξία της δημιουργίας δεσμών. Μιλάει για ένα «τελετουργικό» που «κάνει μια μέρα να διαφέρει από τις υπόλοιπες, μια ώρα να διαφέρει από τις άλλες»… που κάνει έναν άνθρωπο να είναι άνθρωπος μας. Η ανάγκη αυτή έχει ξεχαστεί. Δεν δίνουμε πια χρόνο στις ανθρώπινες σχέσεις, δεν αναγνωρίζουμε το θείο δώρο της δημιουργίας τους. Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας και της μη προσπάθειας για άυλα πράγματα. Προσπαθούμε για την δουλειά μας, όχι όμως για τους ανθρώπους μας. Παιδευόμαστε, αναζητάμε λύσεις, ταλαιπωρούμαστε για ό,τι εφήμερο και υλικό και δεν μας μένει δύναμη να παλέψουμε για τα υπόλοιπα, γιατί ακριβώς τα θεωρούμε «υπόλοιπα».
Μία από τις πιο σημαντικές λέξεις σε αυτό το βιβλίο είναι το «τελετουργικό». Το τελετουργικό της ανθρώπινης επαφής. «Είναι ο χρόνος που έχασες για το τριαντάφυλλό σου που το κάνει σημαντικό». Ο χρόνος που ποτέ μα ποτέ δεν πάει χαμένος. Οι άνθρωποι λέει η αλεπού έχουν ξεχάσει αυτήν την αλήθεια: «Γίνεσαι για πάντα υπεύθυνος για αυτό που έχεις εξημερώσει».
Ο Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, ένας από τους πιο σημαντικούς Γάλλους συγγραφείς, έγραψε τον Μικρό Πρίγκιπα την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην Αμερική, όπου κατέφυγε, όταν η Γαλλία κατακτήθηκε από την Γερμανία. Ο ίδιος έκανε και τα σχέδια που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Ήταν περισσότερο φιλόσοφος, παρά διηγηματογράφος. Έγραψε αυτό το συμβολικό παραμύθι και το αφιέρωσε, όπως ο ίδιος αναφέρει, στους ενήλικες που ήταν κάποτε παιδιά. Μεταφέρει τη σημασία της αγάπης και της φιλίας, της κατανόησης του κόσμου μέσα από την φαντασία και με βαθύ αλληγορικό τρόπο εξυμνεί την ενότητα και την ειρήνη σε μια περίοδο πολέμου. Πρόκειται για ένα μήνυμα στην πατρίδα του που δοκιμάζεται, μακριά από την οποία ο ίδιος νιώθει χαμένος, όπως ακριβώς και ο Μικρός του Πρίγκιπας μακριά από τον πλανήτη του. Πάλεψε για εκείνη, συνδυάζοντας την αγάπη του για τη Γαλλία με την αεροπλοΐα και κατατάχθηκε στην πολεμική αεροπορία. Το 1944 εξαφανίστηκε με το αεροπλάνο του, τα συντρίμμια του οποίου ανασύρθηκαν το 2003 από τον βυθό της θάλασσας. Έμεινε, όμως, «ζωντανός» μέσα από αυτό το βιβλίο, που είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα σε ολόκληρο τον κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ.
-
Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Εκδόσεις Σαΐτα, 2015.
