Της Γεωργίας Βέλμαχου,
Μια από τις πιο σοβαρές ψυχικές ασθένειες, η οποία φέρει πολλαπλά επεισόδια αποπραγματοποίησης στο άτομο, είναι η διαταραχή της Αποπροσωποποίησης. Είναι μια επώδυνη διαταραχή, που δυσχεραίνει την καθημερινότητα του πάσχοντα. Πολλές φορές, είναι δύσκολο να έχεις κάτι το οποίο σε φέρνει σε δύσκολη θέση και ταυτόχρονα αδυνατείς να εξηγήσεις με ακρίβεια τι πραγματικά σου συμβαίνει. Όλα παράξενα γύρω σου, ακόμη και εσύ ξένος για τον ίδιο σου τον εαυτό.
Το να βιώσει κάποιος πως χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας ή πως το περιβάλλον του δεν είναι πραγματικό μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου φυσιολογικό. Είναι εφικτό να προκληθεί κάτι αντίστοιχο μετά από κάποιο σοβαρό τραυματικό γεγονός, μετά από χρήση ναρκωτικών ή αλκοολούχων ουσιών, έπειτα από κάποιο φόβο ή κάποια περίοδο έντονου στρες, από έλλειψη ύπνου και τέλος, μετά από κάποια έντονα συναισθήματα στεναχώριας, τα οποία δεν μπόρεσε το άτομο να τα αντιμετωπίσει και το κατέκλυσαν.
Όλα τα παραπάνω είναι φυσιολογικό να προκαλούν την αποπραγματοποίηση. Όμως, στην περίπτωση που το άτομο συνεχίσει και νιώθει για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτή την αίσθηση μη πραγματικότητας, τότε αυτή μπορεί να οφείλεται σε άλλες βαρύτερες καταστάσεις. Τέτοιες καταστάσεις θα μπορούσαν να είναι οι ημικρανίες, τα επεισόδια επιληψίας ή ακόμη θα μπορούσε να οφείλεται σε κάποια μορφή νευρολογικής ασθένειας, σε κάποιο τραύμα του εγκεφάλου ή και ακόμη να είναι σύμπτωμα κάποιου άλλου ψυχωτικού συνδρόμου.
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM στην Πέμπτη έκδοση, η διαταραχή της Αποπροσωποποίησης κατατάσσεται στο κεφάλαιο με τις αποσυνδετικές διαταραχές και είναι η δεύτερη από τις τρεις διασχιστικές διαταραχές. Μια τέτοια κατάσταση είναι ικανή να πυροδοτήσει αισθήματα ανοίκειου και προβλήματα συνείδησης, τα οποία μπορούν να μειώσουν την λειτουργικότητα και να αυξήσουν την ανησυχία και το άγχος. Βέβαια, δεν είναι τόσο αισθητά τα συμπτώματα αποπροσωποποίησης ή αποπραγματοποίησης, όμως είναι συχνά σε άτομα νεαρής ηλικίας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως σε μελέτες, που έχουν γίνει, έχει ανακαλυφθεί πως το 50% του πληθυσμού έχει νιώσει για μια φορά στη ζωή του ένα αντίστοιχο επεισόδιο, ενώ διαγνωσμένοι με την διαταραχή είναι μόλις το 1-2% του πληθυσμού με μέσο όρο εμφάνισης, την ηλικία των 16 ετών. Όσον αφορά τις δυο έννοιες, αποπροσωποποίηση και αποπραγματοποίηση, δεν είναι άσχετες μεταξύ τους, αλλά είναι δυο διαφορετικές εκδοχές συμπτώματος της ίδιας της διαταραχής.
Τα άτομα που πάσχουν από την συγκεκριμένη διαταραχή περιγράφουν μια εμπειρία παράλογη. Η αποπροσωποποίηση έρχεται σαν μια εσωτερική αποσύνδεση από την ζωντανή πραγματικότητα του σώματος και του μυαλού. Οι σκέψεις, οι αντιλήψεις και οι αισθήσεις του ατόμου μοιάζουν εντελώς αποξενωμένες και το άτομο αδυνατεί να τις ελέγξει ή να της βάλει σε μία λογική σειρά. Η συνείδηση του ατόμου σε ένα τέτοιο επεισόδιο διασχίζεται, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποια αλλαγή σε αυτή. Από την άλλη, στα επεισόδια αποπραγματοποίησης το άτομο αποξενώνεται από το περιβάλλον, όλα του μοιάζουν παράξενα, άγνωστα και δεν βρίσκει τα λόγια να περιγράψει τι ακριβώς του συμβαίνει. Κατά κάποιον τρόπο, το άτομο μένει ανέπαφο και χάνει την αίσθηση αντίληψης του κόσμου, όπως είναι πραγματικά.
Είναι μια μεγάλη πρόκληση για τους ψυχιάτρους και τους ψυχοθεραπευτές η πλήρης αντιμετώπιση της διασχιστικής αυτής διαταραχής. Είναι ακόμη σε νεογνικό στάδιο οι κλινικές έρευνες πάνω στην αποπροσωποποίηση/αποπραγματοποίηση για την εξεύρεση των φαρμακευτικών αγωγών ή άλλων αποτελεσματικών θεραπευτικών μεθόδων, που θα ανακουφίσουν τον ψυχικό κόσμο των ατόμων που βιώνουν τα επεισόδια.
Κλείνουμε με την ελπίδα στο μέλλον, να βρεθεί η θεραπεία που θα φέρει πλήρη εξάλειψη των επεισοδίων. Κι ίσως έρθει πιο γρήγορα, αν το άτομο αποδεχθεί την πραγματικότητα, όπως αυτή είναι, κάτι το οποίο θα φέρει μείωση των εσωτερικών συγκρούσεων και κατά συνέπεια μείωση του άγχους που οδηγεί σε επεισόδια αποπροσωποποίησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σάββας Ν. Σαλπιστής, Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής, (2019), «Σύνδρομο αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης», i-psyxologos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αριστοτέλης Βάθης, Ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, (2017), «Διαταραχή Αποπροσωποποίησης», therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5TM, (2015), ΜΕΡΟΣ ΙΙ Αποσυνδετικές Διαταραχές, «Διαταραχή Αποπροσωποποίησης/Αποπραγματοποίησης», American Psychiatric Association, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας
