Της Ειρήνης Βαρελτζίδου,
Ένα σημαντικό κομμάτι του οικογενειακού δικαίου που βρίσκει εφαρμογή σε καθημερινή βάση είναι η διατροφή, δηλαδή το σύνολο των αγαθών που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ικανοποιήσει τις άμεσες βιοτικές του ανάγκες. Αυτές οι ανάγκες συνήθως καλύπτονται είτε με την εργασία είτε με την περιουσία του καθενός από τους συζύγους. Στη νομική πραγματικότητα, η διατροφή αποτελεί το πιο σύνηθες και αναπόσπαστο κομμάτι ύστερα από ένα διαζύγιο. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που δεν γνωρίζουν πως η διατροφή από ένα διαζύγιο δεν είναι το μοναδικό είδος διατροφής. Ο Αστικός Κώδικας αναγνωρίζει και αλλά είδη διατροφής.
Κατά το σύγχρονο οικογενειακό δίκαιο, λοιπόν, με υποχρέωση διατροφής από τον νόμο βαρύνονται οι κατιόντες και οι ανιόντες, κατά τις περιστάσεις οι σύζυγοι, οι πρώην σύζυγοι, ο πατέρας του χωρίς γάμο γεννημένου παιδιού απέναντι στο παιδί (και πριν από την αναγνώρισή του) και απέναντι στη μητέρα (μετά την αναγνώριση) και οι αδελφοί. Ο Αστικός Κώδικας διαχωρίζει τη διατροφή των συζύγων και τη διατροφή των πρώην συζύγων, εντάσσοντας τη μεν πρώτη στο κεφάλαιο για τις συζυγικές σχέσεις και τη δεύτερη στο κεφάλαιο για το διαζύγιο. Όσον αφορά τα υπόλοιπα είδη διατροφής, αυτά εντάσσονται στο κεφάλαιο «Διατροφή από τον νόμο», που αναλύεται στη συνέχεια.
Πιο συγκεκριμένα, ως κατιόντες εννοούνται οι οποιουδήποτε βαθμού κατιόντες του υπόχρεου (όπως παιδιά, εγγόνια κ.λπ.), οι οποίοι κατάγονται από αυτόν(απόγονοι). Για να γεννηθεί όμως, η υποχρέωση διατροφής είναι απαραίτητο να πληρούνται δύο προϋποθέσεις: πρώτη προϋπόθεση είναι η απορία του δικαιούχου, δηλαδή η αδυναμία του δικαιούχου να διατρέφει τον εαυτό του από την εργασία ή την περιουσία του, και δεύτερη η ύπαρξη οικονομικής επάρκειας του υπόχρεου. Σημαντικό ρόλο στην υποχρέωση διατροφής παίζει η σειρά των κατιόντων του υπόχρεου, η οποία ακολουθεί τους κανόνες του κληρονομικού δικαίου αναφορικά με την εξ’αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή.*
Επιπρόσθετα, σημαντικό κομμάτι του οικογενειακού δικαίου αποτελεί η διάταξη του άρθρου 1506 ΑΚ αναφορικά με την αναγνώριση τέκνου εκτός γάμου, καθώς ένα χωρίς γάμο γεννημένο παιδί, λόγω, φυσικά της ανυπαρξίας συγγένειας με τον πατέρα δε θα μπορούσε να του ζητήσει διατροφή. Με την ανωτέρω διάταξη ωστόσο, το τέκνο έκτος γάμου μπορεί να απαιτήσει διατροφή από τον πιθανό πατέρα. Οι δύο προϋποθέσεις που τάσσει ο νόμος είναι 1) η «απορία της μητέρας και του παιδιού» και 2) η «πολύ πιθανή πατρότητα» . Η ύπαρξη σοβαρών αμφιβολιών για την πατρότητα αίρει την προϋπόθεση.
Όσον αφορά την άγαμη μητέρα, ο νόμος τής παρέχει αξιώσεις για την κάλυψη των δαπανών και αναγκών της που ανακύπτουν, εξαιτίας του τοκετού. Βασική προϋπόθεση είναι η δικαστική αναγνώριση του παιδιού από τον πατέρα. Η καταβολή των δαπανών του τοκετού είναι ανεξάρτητη από την οικονομική κατάσταση της μητέρας, δηλαδή σε αυτήν την περίπτωση η απορία της μητέρας δεν συνιστά προϋπόθεση για να γεννηθεί το δικαίωμα καταβολής των δαπανών αυτών.
Ο νομοθέτης καθιερώνει ένα ακόμα είδος διατροφής μεταξύ αδελφών στην ειδική διάταξη του άρθρου 1504 ΑΚ. Ως «αδελφοί» εννοούνται οι αμφιθαλείς και ετεροθαλείς αδελφοί, ανεξάρτητα από φύλο και ηλικία. Η ειδική μόνο προϋπόθεση που απαιτείται για τη διατροφή μεταξύ αδελφών είναι να συντρέχουν «ιδιαίτεροι λόγοι», στους οποίους θα πρέπει να οφείλεται η αδυναμία αυτοδιατροφής. Για παράδειγμα τέτοιος λόγος μπορεί να είναι η αναπηρία ή η ύπαρξη βαριάς ασθένεια.
Το κομμάτι «διατροφή από τον νόμο» του οικογενειακού δικαίου, αποτελεί προστάτης των δικαιωμάτων της οικογένειας, αποδίδοντας με πλήρη σαφήνεια τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα στους νομικά υπόχρεους και δικαιούχους αντίστοιχα. Χωρίς την παρουσία αυτών των διατάξεων του Αστικού Κώδικα, δικαιώματα και αξιώσεις ως προς τη διατροφή, όπως αυτά των γεννημένων παιδιών εκτός γάμου ή των άγαμων μητέρων θα καταστρατηγούνταν.
*Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή: Προηγούνται οι κατιόντες του κληρονομούμενου, δηλαδή τα τέκνα, εγγόνια κ.ο.κ., με προτεραιότητα τα πλησιέστερα στη διαδοχή μέλη. Δευτερευόντως έρχονται οι γονείς, οι αδελφοί/ές του κληρονομούμενου, καθώς και τα τέκνα και οι εγγονοί αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από αυτόν (άρθρα 1813-14 ΑΚ).
Βιβλιογραφία
- Κουγουνέρη- Μανωλεδάκη, Ε. (2011). Οικογενειακό Δίκαιο. Επιτομή. Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα
- Άρθρα 1389-1392 ΑΚ
- Άρθρα 1485 – 1504 ΑΚ, Διατροφή από το νόμο
Γεννήθηκε το 1996 στη Θεσσαλονίκη. Είναι φοιτήτρια στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από ξένες γλώσσες γνωρίζει γερμανικά και άπταιστα, αγγλικά. Από μικρή της άρεσε η ενασχόληση με πολιτικά, κοινωνικά και νομικά θέματα, για αυτό έχει συμμετάσχει σε πολλά σεμινάρια και συνέδρια (όπως στη Βουλή των Εφήβων, σε μοντέλα Ηνωμένων Εθνών, στο Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων). Αρθρογραφεί για νομικά θέματα, κυρίως οικογενειακής φύσεως
