Του Οδυσσέα Βλαχονικολού,
Το Δημοσιονομικό Εργαλείο για την Σύγκλιση και την Ανταγωνιστικότητα (Budgetary Instrument for Convergence and Competitiveness – BICC) είναι ένα δημοσιονομικό εργαλείο που αφορά τις χώρες της ευρωζώνης. Στόχος είναι η ανάπτυξη των οικονομιών της ευρωζώνης αλλά και η ανθεκτικότητα του ενιαίου νομίσματος μέσω χρηματοδοτικών πακέτων που κατευθύνονται σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και δημόσιες επενδύσεις.
Το εργαλείο αυτό θα λειτουργήσει από φέτος, αλλά οι συζητήσεις ξεκίνησαν τέσσερα χρόνια πριν, με φόντο τις κρίσεις χρέους κρατών-μελών (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία και Ιρλανδία) που παραλίγο να τινάξουν στον αέρα την ευρωζώνη. Αρχικός εκφραστής αυτής της ιδέας ενός προϋπολογισμού για την ευρωζώνη ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποστήριξε την σύγκλιση των οικονομιών με στόχο την αμοιβαιοποίηση του ρίσκου και του χρέους σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Η πρώτη κρίση της ευρωζώνης άνοιξε μία από τις μεγαλύτερες πληγές ευρωσκεπτικισμού, με κορύφωση το ελληνικό δημοψήφισμα το 2015 όπου το Grexit ήταν σχεδόν πραγματικότητα. Οι χώρες του Νότου ήρθαν αντιμέτωπες με την αύξηση του δημοσίου χρέους τους, ειδικά η Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι αγορές να αυξήσουν το επιτόκιο δανεισμού και οι χώρες αυτές να αδυνατούν να καλύψουν τις δαπάνες τους. Γι’ αυτό τον λόγο συστάθηκε η λεγόμενη Τρόικα, η οποία χορήγησε δάνεια με χαμηλά επιτόκια με αντάλλαγμα επώδυνα μέτρα λιτότητας και εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Αυτή η απόκλιση των οικονομιών οδήγησε στην θέσπιση του εργαλείου BICC. Αν και αρχικά οι χώρες του Βορρά θεώρησαν πως ένα τέτοιο εργαλείο θα ενίσχυε τον ηθικό κίνδυνο των χωρών του Νότου, καθώς και το λεγόμενο «πρόβλημα του τζαμπατζή», συμφωνήθηκε ένας προϋπολογισμός 17 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η χάραξη στρατηγικής του BICC θα γίνεται από το Eurogroup καθώς και τις Συνόδους Κορυφής αλλά την επίβλεψη της εφαρμογής θα αναλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το BICC θα βασιστεί στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. ο οποίος χρηματοδοτείται από συνεισφορές των κρατών-μελών που είναι, σε γενικές γραμμές, ισοδύναμες με το μέγεθος των αντίστοιχων οικονομιών τους. Το 80% των κονδυλίων θα διοχετεύονται με βάση το αντίστροφο κατά κεφαλήν ΑΕΠ των χωρών, δηλαδή οι φτωχότερες θα λάβουν μεγαλύτερα ποσά, ενώ το υπόλοιπο 20% θα χρησιμοποιηθεί με ευελιξία, ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αφορούν τις συγκεκριμένες χώρες, υποστηρίζοντας ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Τέλος, συμφωνήθηκε πως κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να συγχρηματοδοτεί τις επενδύσεις με το 25% των κονδυλίων που θα λάβει, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις οικονομικής ύφεσης, το ποσοστό αυτό μειώνεται κατά το ήμισυ.
Το BICC ξεχωρίζει μεταξύ άλλων εργαλείων του προϋπολογισμού της Ε.Ε., ιδίως των διαρθρωτικών ταμείων, για την ειδική διακυβέρνησή του και την ευελιξία που διαθέτει κατά τη διάθεση και τη δαπάνη των πόρων. Προορίζεται να αντιμετωπίσει τις εξελισσόμενες προκλήσεις των μελών της ζώνης του ευρώ. Προς το σκοπό αυτό, τα μέλη της Ευρωζώνης θα αποφασίζουν μαζί, σε ετήσια βάση, για το πώς θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα, δίνοντας στον εαυτό τους χώρο για αποτελεσματική οικονομική καθοδήγηση. Ωστόσο, ένας τέτοιος διακυβερνητισμός ενέχει τον κίνδυνο για κωλύματα στις διαδικασίες, για τον ξεκάθαρο λόγο των εθνικών συμφερόντων.
Όπως και να έχει βέβαια, κάθε προσπάθεια σύγκλισης των οικονομιών στην ευρωζώνη είναι καλοδεχούμενη. Το κυριότερο πρόβλημα της νομισματικής ένωσης έγκειται στο γεγονός της απουσίας μίας ενιαίας υπερεθνικής δημοσιονομικής πολιτικής. Μέσω του BICC φιλοδοξείται πως θα επιτευχθεί η οικονομική σύγκλιση των χωρών, καθώς και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός. Το ερώτημα βρίσκεται στην ετοιμότητα των πολιτών να αποδεχθούν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες τους. Στην Ελλάδα, οι δύο μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η μερική μετατροπή του ασφαλιστικού συστήματος σε κεφαλαιοποιητικό για να αποφευχθεί άλλη μία κρίσης χρέους, καθώς και η θέσπιση της ευελιξίας στην εγχώρια αγορά ώστε να γίνει πιο ελκυστική και ανταγωνιστική η ελληνική οικονομία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να μας στηρίξει, εμείς πόσο έτοιμοι είμαστε;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU ministers agree euro zone budget short of original ambitions, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Explainer on the euro area budgetary instrument, Consilium, διαθέσιμο εδώ
- Term sheet on the budgetary instrument for convergence and competitiveness (BICC), Consilium, διαθέσιμο εδώ
