Της Ερωφίλης Σμυρνιωτάκη,
Ο Yoweri Kaguta Museveni ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά Πρόεδρος της Ουγκάντα το 1986 και έχει παραμείνει στο πηδάλιο της εξουσίας έως και σήμερα. Φυσικά αυτή η θέση δεν έχει διατηρηθεί χωρίς μάχη. Οι εκλογικές του νίκες έχουν συχνά θεωρηθεί προϊόντα νοθείας. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι πολλές φορές έχουν γίνει στόχοι επιθέσεων και συλλήψεων από τα κρατικά σώματα ασφαλείας, με ποικίλες κατηγορίες, κυρίως όμως αυτήν της προδοσίας. Στόχοι τους επίσης έχουν γίνει δημοσιογράφοι, ειδικότερα όσοι επιδεικνύουν ενδιαφέρον για τους πολιτικούς αντιπάλους του 76χρονου Προέδρου, ακόμη περισσότερο σε προεκλογικές περιόδους.
Τυπικά, πάντα, η ελευθερία συγκεντρώσεων, η ελευθερία έκφρασης και η ελευθερία των ΜΜΕ προβλέπονται από τα άρθρα 19 και 21 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, τα άρθρα 9 και 11 του Αφρικανικού Χάρτη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών, καθώς και το άρθρο 29 του Συντάγματος της Ουγκάντα. Επίσης τυπικά, με βάση το δίκαιο της Ουγκάντα, απαγορεύονται τα βασανιστήρια και η απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση και προβλέπεται η δίωξη των αξιωματούχων που ευθύνονται για αυτά.
Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση της Ουγκάντα έχει ουκ ολίγες φορές απασχολήσει τη διεθνή επικαιρότητα με την υπέρμετρη χρήση βίας σε βάρος πολιτικών αντιπάλων και ακτιβιστών. Ο στρατός και η αστυνομία έχουν διαπράξει σοβαρότατα εγκλήματα, ειδικά πολιτικά υποκινούμενα, γνωρίζοντας πως δεν πρόκειται να τιμωρηθούν. Εδώ και δεκαετίες, χιλιάδες ανθρώπων έχουν απαχθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας, έχουν βασανιστεί και φυλακιστεί σε μυστικές εγκαταστάσεις. Μετά τις τελευταίες εκλογές, για ακόμη μία φορά, λευκά φορτηγάκια χωρίς πινακίδες «εξαφανίζουν» ανθρώπους, από το δρόμο ή και τα σπίτια τους. Οι απαχθέντες φυλακίζονται και βασανίζονται, μεταφερόμενοι μεταξύ εγκαταστάσεων για να είναι δύσκολος ο εντοπισμός τους. Συνολικά, υπολογίζεται πως περίπου 3.000 άτομα έχουν εξαφανιστεί τους τελευταίους μήνες. Έχει καταστεί πλέον εμφανές το γεγονός ότι, μετά από την ταραχώδη προεκλογική περίοδο των περασμένων μηνών, ο Museveni επιθυμεί να καταπνίξει οριστικά τις φωνές που του αντιτίθενται.
Ο Bobi Wine, ο πιο δημοφιλής εκ των αντιπάλων του Προέδρου στις τελευταίες εκλογές, ουσιαστικά βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Δεν είναι μάλιστα η πρώτη φορά, καθώς το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Ο ίδιος, στις 17 Φεβρουαρίου, είχε παραδώσει μία αίτηση, σε σχέση με τις απαγωγές των υποστηρικτών του και τις καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, στο Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών στην Καμπάλα, όπου ο στρατός επιτέθηκε στους συγκεντρωμένους στο σημείο και ξυλοκοπήθηκαν περισσότεροι από 10 δημοσιογράφοι.
Το κόμμα του Wine, National Unity Platform, ανακοίνωσε στις αρχές του Απριλίου πως 623 άτομα, μέλη, υποστηρικτές του κόμματος και εκλεγμένοι αξιωματούχοι, έχουν απαχθεί, πολλοί εκ των οποίων έχουν επίσης βασανιστεί τις τελευταίες εβδομάδες. Μόλις τον Μάρτιο, ο αριθμός των απαχθέντων που είχε ανακοινωθεί σε έκθεση του ”Torture Abolition and Survivors Support Coalition” (TASSC) ήταν 423. Κάποιοι μάλιστα από τους συλληφθέντες δηλώνουν πως είχαν στοιχεία για να στηρίξουν στο Ανώτατο Δικαστήριο την κατηγορία της νοθείας στις πιο πρόσφατες εκλογές. Πολλοί υποστηρικτές της αντιπολίτευσης έχουν επιλέξει να κρυφτούν ή να διαφύγουν από τη χώρα και ο ίδιος ο Wine έπαψε να αμφισβητεί ανοιχτά το αποτέλεσμα των εκλογών.
Τον Μάρτιο, ο Υπουργός Εσωτερικών Υποθέσεων της χώρας παρουσίασε μία λίστα 177 κρατουμένων, που συνελήφθησαν από τον στρατό από το Νοέμβριο του 2020 ως τον Φεβρουάριο του 2021 για τη συμμετοχή τους σε ταραχές, κατοχή πολεμοφοδίων και προγραμματισμό βίαιων δράσεων, έπειτα από τις εκλογές και παρέμεναν υπό κράτηση. Ο ίδιος ο Museveni δήλωνε πως 53 άτομα κρατούνταν από ειδική μονάδα του στρατού για πράξεις προδοσίας. Πλέον, παραδέχεται πως έχουν συλληφθεί 242 άτομα και πως ορισμένα άτομα έχουν εκτελεστεί από ειδική μονάδα, αρνούμενος ωστόσο πως η κυβέρνηση ευθύνεται για τις μαζικές «εξαφανίσεις». Ενδιαφέρον γεγονός αποτελεί πως η ειδική αυτή μονάδα διοικείται από τον ίδιο τον γιο του Museveni.
Τους τελευταίους μήνες, στις διεθνείς ειδησεογραφικές ιστοσελίδες εμφανίζονται όλο και περισσότερες μαρτυρίες από επιζώντες και συγγενείς αγνοουμένων. Ένα μέλος του National Unity Platform, ο David Musiri, μιλώντας στους ”New York Times”, εξήγησε τις συνθήκες της απαγωγής του, μόλις λίγες ημέρες μετά τις φετινές εκλογές. Ενώ βρισκόταν σε σουπερμάρκετ της πρωτεύουσας, 6 ένοπλοι με πολιτικά ρούχα του επιτέθηκαν και του χορήγησαν ενέσιμα κάποια ουσία που τον έκανε να χάσει τις αισθήσεις του. Κρατούνταν σε απομόνωση, έχοντας δεμένα τα χέρια και τα πόδια του. Μέρος της ανάκρισης στην οποία υπεβλήθη αφορούσε ένα «Σχέδιο Β», όπως το αποκαλούσαν, εννοώντας την στρατηγική που θα ακολουθούσε ο Bobi Wine μετά τις εκλογές. Όταν απελευθερώθηκε, δε μπορούσε να περπατήσει, εξαιτίας των βασανιστηρίων. Ο περιφερειακός σύμβουλος με το κόμμα National Unity Platform, Cyrus Sambwa Kasato, συνελήφθη και εκείνος από άνδρες με πολιτικά, ενώ βρισκόταν στην εκκλησία στις 8 Φεβρουαρίου. Κατά την διάρκεια της κράτησής του ήταν αλυσοδεμένος από το ταβάνι και μαστιγώθηκε. Στα τέλη του Φεβρουαρίου κατηγορήθηκε για παρακίνηση σε πράξεις βίας στις διαδηλώσεις του Νοεμβρίου και απελευθερώθηκε με εγγύηση. Σύμφωνα με δηλώσεις του, οι γιατροί του πρότειναν ιατρική παρακολούθηση στο εξωτερικό.
Σε αποκλειστικές συνεντεύξεις στο ειδησεογραφικό site “The Guardian”, ο μουσικός Yuya Kamya μίλησε για την εμπειρία του. Στις 2 τα ξημερώματα της 22ας Δεκεμβρίου, ένοπλοι έσπασαν την πόρτα του σπιτιού του, του φόρεσαν κουκούλα και του έδεσαν τα χέρια, τον ξυλοκόπησαν και τον έβαλαν με τη βία σε ένα όχημα. Οδηγήθηκε σε εγκαταστάσεις κράτησης, όπου βασανίστηκε επανειλημμένα, χτυπήθηκε με μπατόν και καλώδια στα άκρα, την πλάτη και τα γενετικά του όργανα. Αναφέρει πως παράλληλα άκουγε άλλα άτομα που βασανίζονταν στο ίδιο κτήριο. Εν τέλει, οι βασανιστές του, πιστεύοντας ότι θα πεθάνει, αποφάσισαν να τον εγκαταλείψουν σε ένα δάσος. Ο ίδιος ήταν βέβαιος πως σκόπευαν να τον δολοφονήσουν και να κρύψουν το πτώμα του ώστε να μη βρεθεί από την οικογένειά του. Τελικά, διασώθηκε από αγρότες το επόμενο πρωί, ζωντανός μεν, αλλά σε άθλια κατάσταση.
Πλέον, εκτιμάται πως αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των πολιτικών αντιπάλων θα κοστίσει στον Museveni, σε περιφερειακό αλλά και διεθνές επίπεδο. Από τη μία, αν και για τη Δύση αποτελεί σημαντικός συνεργάτης για τη σταθεροποίηση της περιοχής, υπάρχει το ενδεχόμενο να ασκηθεί πραγματικά επιτέλους πίεση στη χώρα για μεταρρυθμίσεις, με τον Antony Blinken, Υπουργό Εξωτερικών των Η.Π.Α., να δηλώνει πως οι πράξεις της κυβέρνησης Museveni είναι ενδεικτικές της πτωτικής τάσης της δημοκρατίας και του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ουγκάντα. Από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. ήδη ανακοινώθηκαν περιορισμοί στις βίζες ατόμων που θεωρούνται υπεύθυνα, ή συνένοχα, για την υποβάθμιση της δημοκρατικής διαδικασίας την προεκλογική περίοδο και κατά τη διάρκεια των εκλογών. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου κάλεσε την Ουγκάντα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Από την άλλη, είναι μάλλον αμφίβολο να εγκαταλειφθούν αυτές οι τακτικές σύντομα. Αξίζει να θυμόμαστε πως δεν έχει υπάρξει ομαλή και ειρηνική μετάβαση εξουσίας στην Ουγκάντα από το 1962 και σίγουρα οι δυτικές κυβερνήσεις δεν θα επιθυμούσαν να δουν τις συνέπειες μίας βίαιης μετάβασης για την ασφάλεια στην περιοχή. Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο Museveni πλέον ακολουθεί τα βήματα των προκατόχων του και χρησιμοποιεί τη βία ως μία γρήγορη, βραχυπρόθεσμη λύση, για να διασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Ειδικά τώρα, που αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη απειλή προς τη μακρά θητεία του, ακόμα και οι εξωτερικές πιέσεις μπορεί να μην είναι ικανές να τον αναγκάσουν να αλλάξει την στάση του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Uganda sees no end to election-related violence, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Uganda’s Beaten Journalists Deserve Justice, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Uganda: Attacks on Opposition Figures, Media, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- ‘It was a torture chamber’: Ugandans abducted in vicious crackdown, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- ‘Tell Us if He’s Dead’: Abductions and Torture Rattle Uganda, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- The West’s Patience With Uganda’s Strongman Wanes After a Bloody Election, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Uganda: Report on Recent Abductions, Torture Abolition And Survivors Support Coalition International, διαθέσιμο εδώ
