Της Μαντώς Μανώλη,
Κάποτε στη Μεσοποταμία, την Αρχαία Ελλάδα και μέρη της Δυτικής Ασίας, σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς ερευνητές, η πορνεία ήταν ιερή δουλειά (εξ ου και ο όρος ιεροδουλία). Ασκούνταν από ιέρειες διαφόρων θεοτήτων της γονιμότητας και εικάζεται πως έτσι συγκέντρωναν χρηματικούς πόρους τους οποίους αφιέρωναν στη συνέχεια στους ναούς. Ουδεμία σχέση είχε με την ικανοποίηση της σεξουαλικής τους επιθυμίας, αλλά θεωρούνταν θρησκευτικό καθήκον, πράξη θρησκευτικής λατρείας· και περιβεβλημένες από την ιεροσύνη τους οι πόρνες έχαιραν σπουδαίου σεβασμού.
Τώρα, χάριν της παντοδυναμίας που απλόχερα μας «χαρίζει» το Facebook, σε κάθε δημοσίευση έχουμε τη δυνατότητα μέσω σημάτων να εκφράσουμε την αρέσκεια, τη λύπη, το θυμό, το γέλιο μας και άλλα. Και στην είδηση για τον βιασμό γνωστής πορνοστάρ, οι χρήστες του μέσου δικτύωσης επέλεξαν να εκφράσουν… το γέλιο τους. Είναι μόνο ένα μικρό δείγμα αυτό πως τώρα πια με την αποσύνδεση της θρησκείας από σεξουαλικές πρακτικές και την αποδοκιμασία τους, όχι μόνο αποσυνδέθηκε και το στοιχείο του σεβασμού προς την πορνεία, αλλά και κάθε ψήγμα συμπόνιας, έστω τυπικής, προς τους σεξ-εργάτες.
Δε μας είναι άγνωστος ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι σεξ-εργάτριες/τες στην Ελλάδα. Είναι ένα επάγγελμα στενά συνδεδεμένο, αν όχι ταυτισμένο, με προβλήματα (το σεξουαλικό εμπόριο, την παράνομη μετανάστευση, την ανηθικότητα), ένα επάγγελμα που τάχα χρήζει αστυνόμευσης. Ο βαθιά ριζωμένος πουριτανισμός της ελληνικής κοινωνίας, τον οποίο αναδύει ανάμεσα στ’ άλλα και η στρεβλωμένη σχέση μας με τη θρησκεία και την ηθική, δε μας επιτρέπει να δούμε την πορνεία ως αυτό που πραγματικά είναι, ένα επάγγελμα, που υπάρχει περίπτωση να αποτελεί επιλογή. Ή μάλλον καλύτερα: αδυνατούμε να αντιμετωπίσουμε τις σεξ-εργάτριες και τους σεξ- εργάτες ως εργαζόμενους. Έτσι, αδυνατούμε να τους αναγνωρίσουμε τα δικαιώματα και τα όρια που συνεπάγεται η άσκηση όλων των επαγγελμάτων. Βλέπουμε την κακομεταχείριση, τον βιασμό, την εξαθλίωση που βιώνουν, από πελάτες και μη, ως μέρος της δουλειάς και της καθημερινότητάς τους.
Ίσως είναι και η ρομαντικοποίηση του σεξ που μας κάνει να σχηματίζουμε μια πολύ συγκεκριμένη δακρύβρεχτη ιστορία για τις πόρνες. Είναι γυναίκες φτωχές, συνήθως ξένες, που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, αναγκασμένες στην κατάντια και αηδιασμένες από τον εαυτό τους. Και σε πολλές περιπτώσεις πράγματι είναι, στις υπόλοιπες όμως είναι γυναίκες και άντρες που επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν τη σεξουαλική τους δύναμη για να βιοποριστούν. Είναι εργαζόμενες και εργαζόμενοι που πωλούν μια υπηρεσία με εργαλείο το σώμα τους, όπως άλλοι πωλούν μια άλλης μορφής εργατική δύναμη, ας πούμε, στην οικοδομή. Τόσο αδιανόητη μας φαίνεται η ιδέα να μην είναι το σεξ για όλους μας ένα και το αυτό, τόσο επίπεδη και βαρετή σχέση έχουμε με την ηθικότητα. Αγκομαχώντας να προστατεύσουμε την ρομαντική μας ιδέα για το σεξ ως μια πράξη αποκλειστικά ερωτική και συναισθηματική για τις γυναίκες, θλιβόμαστε όταν μαθαίνουμε πως γυναίκες «πουλάνε το σώμα τους για λίγα ψίχουλα», γελάμε δε όταν τις βιάζουν, γιατί η έννοια της συναίνεσης μας είναι τόσο δύσπεπτη ή κοιτάμε αλλού όταν αδικοχάνονται τα υπόλοιπα εργατικά δικαιώματα.
Το μονοπάτι της κοινωνίας διαβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος του και ο νόμος, ο οποίος ναι μεν αναγνωρίζει την πορνεία ως νόμιμο επάγγελμα, στην πράξη, όμως, δεν αναγνωρίζει δικαιώματα ασφάλισης και υγείας σε αυτούς που την ασκούν. Οι διατάξεις που τη ρυθμίζουν στοχεύουν να προστατευτεί η δημόσια υγεία και να βρεθούν κατάλληλοι χώροι για την άσκησή της. Ανάμεσα σε αυτές τις διατάξεις υπάρχουν και εξόφθαλμα αντισυνταγματικές, όπως αυτή που ορίζει πως μόνο άγαμες γυναίκες μπορούν να ασκήσουν την πορνεία, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη διάταξη για τους άντρες.
Εξίσου προβληματική, νόμιζα με μια επιφανειακή ανάγνωση, την πρόσφατη κατάργηση του άρθρου 350 του Ποινικού Κώδικα για εκμετάλλευση πόρνης, σύμφωνα με την οποία άντρας που συντηρείται ολικά ή εν μέρει από γυναίκα που ασκεί κατ’ επάγγελμα την πορνεία και από την εκμετάλλευση των σχετικών ανήθικων κερδών της, τιμωρείται με φυλάκιση έξι μηνών μέχρι τριών ετών, αν δεν υπάρχει περίπτωση να τιμωρηθεί για άλλη βαρύτερη αξιόποινη πράξη.
Μετά από συζήτηση με τον Υπεύθυνο Τομέα Ποινικών Σπουδών και Καθηγητή μου στο μάθημα του Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ κ. Νικόλαο Λίβο, κατάλαβα πως πρόκειται για πρόοδο η κατάργηση του άρθρου. Σύμφωνα με τον ίδιο: «…Με την συγκεκριμένη διάταξη δεν προστατευόταν κάποιο έννομο αγαθό, αφού η γυναίκα που ασκεί κατ’ επάγγελμα την πορνεία μπορεί ασφαλώς να διαθέσει τα κέρδη από την δουλειά της όπως αυτή θεωρεί πρέπον. Αντίθετα, η διάταξη αποτύπωνε μια μάλλον πατριαρχική αντίληψη ότι, δηλαδή, ο «άντρας τρέφει την γυναίκα και όχι το αντίθετο»! Περισσότερο δηλαδή με την συγκεκριμένη διάταξη ο ποινικός νομοθέτης αποσκοπούσε να τιμωρήσει τους «πορνοβοσκούς» που, αντί να δουλεύουν οι ίδιοι, δέχονταν να ζουν από τα πορνικά κέρδη μιας εκδιδόμενης γυναίκας υπό το πρόσχημα ότι της παρέχουν δήθεν «προστασία». Εννοείται, βέβαια, ότι αν ο άντρας εξαναγκάζει την γυναίκα να ασκεί το συγκεκριμένο επάγγελμα, τότε ήταν και παραμένει αξιόποινος με άλλες διατάξεις».
Παρόλο που ο νόμος κάνει σημαντικά βήματα, είναι φανερό πως κοινωνικά δεν απορρίπτουμε μόνο την ύπαρξη της πορνείας ως επάγγελμα, παρά ως πρόβλημα, αλλά και την ανθρώπινη υπόσταση (δικαιώματα, αξίες, προσωπική ηθική, αυτοκυριαρχία, πολιτικές αντιλήψεις) των σεξ-εργατών και σεξ-εργατριών. Κλασικό παράδειγμα, η χρήση της λέξης «πουτάνα» στην καθημερινότητα. Συχνότατα θα τη δούμε να χρησιμοποιείται -ή θα τη χρησιμοποιήσουμε και εμείς- ως βρισιά που τονίζει την ανηθικότητα μιας γυναίκας ή και ως αμφίσημο κομπλιμέντο για την καπατσοσύνη και την πονηριά της. Πάντα θα τη δούμε να απευθύνεται σε γυναίκες, τουλάχιστον όσο προσποιούμαστε ότι η πορνεία είναι δουλειά αυστηρά γυναικεία.
Εξαίρεση στο σκεπτικό αυτό αποτελεί ο ποιητής Ν. Καββαδίας με το ποίημά του και ύμνο για το αιδοίο «Φάτα Μοργκάνα», όπου όλες οι αντίνομες υποστάσεις της Γυναίκας στην ποίησή του, η Μάνα και η Ερωμένη, η Πόρνη και η «Τίμια», η Μάγισσα κι η Παναγιά, η Τσιγγάνα της Βαβυλώνας και το απλό κορίτσι ενός νησιού, είναι ένα.
« Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γεννά
μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει»
Από τη συζήτηση του ποιητή με τον Μ. Κασόλα, αποσαφηνίζεται το νόημα του στίχου. Ο Καββαδίας κάνει λόγο για το Καρχηδόνιο επίχρισμα, που, κατά τον ίδιο, υπάρχει εκ γενετής εσωτερικά του κόλπου των γυναικών, αλλά όχι όλων. Οι πόρνες, από την πολλή χρήση, δεν έχουν το επίχρισμα· παραμένει όμως μια σκουριά. «Άγια σκουριά» την ονομάζει και συγκαταλέγει μαζί της («μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει») ολόκληρη τη φυσική νομοτέλεια της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σύντομο υπόμνημα στο ποίημα ”Fata Morgana” του Νίκου Καββαδία: Μέρος Α’, antonispetrides.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Καταγγελία Μαρίας Αλεξάνδρου: «Τρεις άγνωστοι σε μένα ασέλγησαν πάνω μου», metrosport.gr, διαθέσιμο εδώ
- Prostitution: The hidden cost of Greece’s economic crisis, telegraph.co.uk, διαθέσιμο εδώ
