Tης Κατερίνας Φιλακούρη,
O S C A R ! Βρισκόμαστε στο μακρινό 1929 και στις Η.Π.Α. Από τη μία έχουμε το Κραχ και από την άλλη τη δημιουργία των Βραβείων Όσκαρ (Academy Awards). Την 16η Μαΐου 1929 έγινε η πρώτη βράβευση από την Ακαδημία στο Ξενοδοχείο Roosvelt, στο Hollywood. Το μέγεθος, το βάρος και το υλικό του αγαλματιδίου εναλλάσσονται ανά τις δεκαετίες μέχρι να καταλήξει στο σημερινό αποτέλεσμα. Το σχέδιο, όμως, του ιππότη που κρατάει ένα ξίφος έχει μείνει αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων. Τι συμβολίζει άραγε; Προσωπικά έχω τον Όσκαρ στον νου μου ως τον προστάτη -φύλακα άγγελο, αν θες- του κινηματογράφου και των συντελεστών του. Γιατί, μην ξεχνάμε, σε μια άρτια εκτέλεση συντελεί τόσο ο σκηνοθέτης με τον ηθοποιό όσο και ο ενδυματολόγος με τον ηχολήπτη. Κι αυτήν την προστασία ή την έλλειψη αυτής έρχεται να εξετάσει αυτό το άρθρο.
Κάνοντας τη μικρή μου έρευνα ώστε να γράψω αυτό το άρθρο, «έπεσα πάνω» σ’ ένα σοκαριστικό γεγονός. Ο Alfred Hitchcock δεν κατάφερε ποτέ να κερδίσει το Όσκαρ καλύτερου σκηνοθέτη. Είναι αυτό ποτέ δυνατόν; Κι όμως. Ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, αν όχι ο μεγαλύτερος, δεν τιμήθηκε ποτέ με το Όσκαρ καλύτερου σκηνοθέτη. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο συγκεκριμένος αποτελεί μια ολόκληρη σχολή, καθώς το στυλ του έχει επηρεάσει όχι λίγους καλλιτέχνες στη δική τους σκηνοθετική ματιά. Ήταν ο μάστερ του σασπένς, μια σκοτεινή ιδιοφυία. Απορίας άξια, λοιπόν, η περιφρόνηση της Ακαδημίας.
Όλοι όσοι συνεργάστηκαν μαζί του αναφέρονται στη σχολαστικότητά του ως κύριο χαρακτηριστικό της μεθόδου του. Επιθυμούσε την τελειότητα και δούλευε σκληρά γι’ αυτήν. Ήταν προετοιμασμένος για τα πάντα. Τον ευχαριστούσε τόσο πολύ η προετοιμασία που χαρακτηριστικά έλεγε: “The actors are here. Now, the fun is over”. Η θέλησή του να είναι κυρίαρχος και να ελέγχει τους ηθοποιούς και τις συνθήκες του γυρίσματος έφτανε στα όρια της εμμονής. Ο ιστορικός David Thomson γράφει: «είχε το στυλ ενός τεράστιου καλλιτέχνη, όπως ακριβώς ο Bach, ο Proust, ή ο Rembrandt», ενώ ο καθηγητής Jack Sullivan σε συνέντευξή του αναφέρει: “He is both an obsession and a profession”.
Η επόμενη αστοχία της Ακαδημίας μας γυρίζει εβδομήντα χρόνια πίσω και στο ακατανόητο γεγονός ότι ο «Πολίτης Κέιν» (“Citizen Kane”) δεν κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας. Απανταχού σινεφίλ προσπαθούν να εξηγήσουν τον λόγο που έχασε η εμβληματική ταινία του Orson Welles. Δεν ήταν η πρώτη φορά που δεν κέρδισε το κατά γενική ομολογία φαβορί και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία. Μέσα στις δεκαετίες πολλές ταινίες (βλ. Vertigo, The Graduate) δεν κατάφεραν να φύγουν με το αγαλματίδιο. Παρά την «ήττα» τους, η ποιότητά τους μένει αδιαμφισβήτητη. Η διαχρονικότητα, παρά το πέρασμα του χρόνου, είναι η μεγαλύτερη νίκη που θα μπορούσαν να καταφέρουν.
Κι αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, η ποιότητα ή η αξία δεν αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα επιλογής. Σημαντικό ρόλο παίζει και η επένδυση που έχει γίνει σε μια ταινία και η διαφήμιση αυτής. Ναι, το Hollywood είναι μια βιομηχανία. Το πόσο εύπεπτη ή αμφιλεγόμενη είναι η ταινία και το κοινωνικό-πολιτικό πνεύμα της εποχής μπορούν να ορίσουν τον νικητή. Η ταινία που κέρδισε το Όσκαρ το 1941 αντί του «Πολίτη Κέιν» λέγεται πως είναι μια καλή ταινία -και δεν έχω λόγο να το αμφισβητήσω-, όμως δεν ήταν αυτή που έμεινε στην ιστορία. Αυτό φαίνεται και από το ότι στην εβδομηκοστή επέτειό της κυκλοφόρησε η ταινία του David Fincer, Mank. Οι επιρροές της τελευταίας από τον “Citizen Kane” είναι φανερές (αλλά αυτό θα αποτελέσει θέμα άλλου κειμένου).
Μεγάλη παράλειψη θα ήταν αν δεν γινόταν λόγος για το φαινόμενο “Leonardo DiCaprio”. Ο μεταξύ άλλων «λύκος της Wall Street» μπορεί να κέρδισε το πολυπόθητο αγαλματίδιο το 2016 για το φιλμ “The Revenant”, όμως κάπου εδώ μπαίνει ένα μεγάλο «αλλά». Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν πως ο DiCaprio άξιζε και με το παραπάνω το βραβείο, αλλά όχι γι’ αυτήν την ταινία. Έχει τόσες επιτυχίες, όπως το “What’s eating Gilbert Grape?”, “Catch me if you can”, “Shutter Island”, και άλλες πολλές για να διαλέξεις, τόσες που έλεγες «αυτή τη φορά είναι δικό του!». Είναι ένα ποσοστό ανθρώπων -μέσα σ’ αυτούς κι εγώ- που αισθανθήκαμε μια μικρή απογοήτευση. «Γιατί τώρα; Γιατί μ’ αυτήν την ταινία;». Όταν η Ακαδημία καταλαβαίνει πως έχει κάνει λάθος, είναι φορές που προσπαθεί να επανορθώσει. Παρόμοια ήταν η περίπτωση του Al Pacino με το “The Scent of a Woman”, ενώ τον είχε περιφρονήσει για τα παλαιότερα κλασσικά του αριστουργήματα. Είναι σαν να πρόκειται για ένα τιμητικό βραβείο όλου του έργου τους και να μην απευθύνεται στη συγκεκριμένη παραγωγή.
Κάπου εδώ θα κλείσω, λέγοντας πως τα Oscar είναι κάτι παραπάνω από μία βραδιά, είναι κάτι παραπάνω από ένα βραβείο. Είναι μια ιδέα, μια γιορτή προς τιμήν της Έβδομης Τέχνης. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε. Δεν χαρακτηρίζεται από αντικειμενικότητα, αλλά και γιατί θα έπρεπε; Η ίδια η τέχνη είναι υποκειμενική. Ευχή μου μονάχα θα ήταν οι ψηφοφόροι να έχουν τον ίδιο τρόπο σκέψης και να μην επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες. Είναι ένας θεσμός που αξίζει της προστασίας μας παρά τις όποιες αστοχίες ανά τα χρόνια.
Υ.Γ.: Ο Alfred Hitchcock βραβεύτηκε με το Irving G. Thalberg Memorial Award από την Ακαδημία -μια ακόμη προσπάθεια εξιλέωσης- και για να διατηρήσει τη θέση υπεροχής του, ο λόγος του αποτελείτο από δύο μονάχα λέξεις: “Thank you!”. Ίσως ήξερε πως η Ακαδημία ήταν αυτή που έπρεπε να τον ευχαριστεί για την προσφορά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Academy Award, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Alfred Hitchckok Never Won an Oskar: Go figure, huffpost.com, διαθέσιμο εδώ
- Why Leonardo DiCaprio Winning an Oskar for “The Revenant” Will Be Just the Worst, indiewire.com, διαθέσιμο εδώ
- Alfred Hitchckok receiving the Irving G. Thalberg Memorial Award, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
