Της Ροδάνθης Αλεξίου,
Η είδηση της απόφασης της κυβέρνησης του Joe Biden να αποχωρήσει ο αμερικανικός στρατός από το Αφγανιστάν έκανε τον γύρο του διαδικτύου πριν μερικές μέρες. Όντας ένα θέμα που απασχολεί την παγκόσμια πολιτική σκηνή, καθώς σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει μόνο το Αφγανιστάν και τις Η.Π.Α., οδήγησε πολλούς να αναλύσουν την κίνηση του Aμερικανού Προέδρου και να τη συγκρίνουν με την αρχική απόφαση του τέως Προέδρου Trump για την αποστράτευση, πέντε μήνες σχεδόν πριν λάβει τελικά χώρα. Πολλά έχουν ειπωθεί για τους λόγους που η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε να γίνει η αποστρατιωτικοποίηση τη συμβολική μέρα της 11ης Σεπτεμβρίου αντί για την ημερομηνία που είχε συμφωνηθεί μεταξύ της αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν. Εδώ θα αναλύσουμε τη σχέση της απόσυρσης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν μετά από έναν εικοσαετή πόλεμο, που κόστισε τη ζωή 2.000 Αμερικανών στρατιωτών και πάνω από 100.000 άοπλων Αφγανών πολιτών, με την αντίστοιχη απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων από τη χώρα σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, το 1989.
Πρέπει, αρχικά, να ξεκαθαρίσουμε ότι οι δύο αυτές στρατιωτικές αποφάσεις δεν πάρθηκαν υπό τις ίδιες συνθήκες. Μετά από εννέα χρόνια υποστήριξης των Σοβιετικών στην κυβέρνηση του Αφγανιστάν, τη δεκαετία του ’80, έναντι της ομάδας που εξελίχθηκε στους Ταλιμπάν, τους Mujahideen, υποστηριζόμενους από τις Η.Π.Α., το Πακιστάν, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, και μετά από 500.000 με 2.000.000 νεκρούς Αφγανούς, οι Σοβιετικοί αποχώρησαν από τη χώρα. Ο πόλεμος στην περιοχή είχε σημαδέψει το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τη διαμάχη δηλαδή μεταξύ των δύο νικητών-χωρών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης, και από πολλούς θεωρείται ότι προκάλεσε και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου επικρατούσε ένα κλίμα βαθιάς πόλωσης μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων, με φόβο ακόμη και για πυρηνικό πόλεμο, κάτι που φυσικά δεν επιθυμούσε καμία πλευρά.
Είναι γνωστό ότι αντί να κηρύξουν πόλεμο ανοιχτά η μία στην άλλη, κάτι που δεν μπορούσαν να κάνουν επειδή οι μεν Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πολύ ισχυρότερη οικονομία, οι δε Σοβιετικοί είχαν πολύ ισχυρότερο στρατό, προσπάθησαν να επιβάλουν την κυριαρχία τους, βάζοντας όσες περισσότερες χώρες μπορούσαν υπό τη σφαίρα επιρροής τους. Τέτοια κράτη ήταν η Κορέα, το Βιετνάμ και φυσικά το Αφγανιστάν, όπου οι Σοβιετικοί υποστήριζαν την κυβέρνηση του κομμουνιστικού κόμματος, ενώ οι Η.Π.Α. τους αντάρτες.
Όταν αποφάσισαν να αποχωρήσουν οι Σοβιετικοί από την περιοχή, έφεραν στο ίδιο τραπέζι την κυβέρνηση και τους αντάρτες για να λήξουν τον αιματηρό πόλεμο. Για να διασφαλίσουν ότι μετά την αποχώρηση του στρατού η κυβέρνηση δεν θα είναι ευάλωτη, προσφέρθηκαν να τη χρηματοδοτούν και να της πουλάνε όπλα. Όταν, όμως, κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, αυτή η οικονομική υποστήριξη διακόπηκε απότομα. Οι προηγούμενες διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των ανταρτών δεν άντεξαν στον χρόνο και, το 1992, οι Mujahideen εκμεταλλεύτηκαν την αδυναμία του κράτους και ξανάρχισαν τις επιθέσεις τους, καταλαμβάνοντας στο τέλος και την πρωτεύουσα. Οι Η.Π.Α. φάνηκαν νικήτριες, αφού είχαν υποστηρίξει την αντισοβιετική ομάδα, η οποία ήταν τώρα στην εξουσία.
Αυτή η νίκη ήταν πάντως εφήμερη, καθώς εκείνη την περίοδο η άλλοτε ενιαία ομάδα των Mujahideen χωρίστηκε σε θρησκευτικές και εθνικές υποομάδες, οι οποίες ήθελαν να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία, ξεκινώντας έναν εμφύλιο πόλεμο. Μια από αυτές τις ομάδες και η πιο ισχυρή ήταν οι Ταλιμπάν, οι οποίοι παρουσιάζονταν ως εκείνοι που θα δώσουν ένα τέλος στην κατάσταση ανομίας που επικρατούσε. Μέσα σε διάστημα μόνο δύο ετών κατάφεραν να κατακτήσουν πολλές πόλεις, ανάμεσά τους και την πρωτεύουσα, όπου και δολοφόνησαν δημόσια τον φιλοσοβιετικό ηγέτη του κομμουνιστικού κόμματος.
Μέχρι το 2001 έλεγχαν το 90% του Αφγανιστάν και επέτρεψαν σε τρομοκρατικές ομάδες, όπως η al-Qaeda, να οργανωθούν, οι επιθέσεις της οποίας στις Η.Π.Α. εξώθησαν τους Αμερικανούς να στείλουν προ εικοσαετίας στρατό στην περιοχή. Συμπεραίνουμε, τελικά, ότι μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών το 1989, εξαπλώθηκε ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ντόπιων. Αν συνεχιζόταν η χρηματοδότηση προς την κυβέρνηση του Αφγανιστάν από τους Σοβιετικούς, ίσως οι Mujahideen να μην είχαν ξεκινήσει ξανά τις επιθέσεις, αν και το πρόβλημα δεν ήταν ότι η περιοχή ελευθερώθηκε από την επιρροή των μεγάλων δυνάμεων, αλλά το ότι είχαν μπλεχτεί στην πολιτική σκηνή εξαρχής για να τη συμπεριλάβουν στην σφαίρα επιρροής τους. Το πρόβλημα ήταν ότι η κυβέρνηση, με τις ομάδες που ήθελαν να λάβουν οι ίδιες την εξουσία, δεν βρέθηκαν ποτέ σε ουσιαστική συμφωνία που να επιλύει τις διαφορές τους.
Αυτός ο φόβος υπάρχει ακόμα και σήμερα. Παρ’ όλο που οι Η.Π.Α. ηγήθηκαν των διαπραγματεύσεων μεταξύ της κυβέρνησης και των Ταλιμπάν, όπως είχαν κάνει οι Σοβιετικοί πριν 30 χρόνια με τις αντίστοιχες ομάδες, δεν έχει επέλθει ακόμα ηρεμία στην περιοχή. Επίσης, όπως οι Σοβιετικοί σταμάτησαν να παρέχουν -έστω και από απόσταση- βοήθεια προς τη φιλοσοβιετική κυβέρνηση, με συνέπεια αυτή να πέσει, έτσι και τώρα ο φόβος για αναταραχές ή και για καινούριο εμφύλιο παραμένει, αφού και οι Η.Π.Α. δεν φαίνονται διατεθειμένες να εστιάσουν απόλυτα την εξωτερική τους πολιτική στο Αφγανιστάν, αλλά προτιμούν να ασχοληθούν με τον πόλεμο στο Ιράκ. Συνεπώς, οι Η.Π.Α. οφείλουν να αντιμετωπίσουν με ιδιαίτερη προσοχή την αποχώρηση των στρατευμάτων τους από την περιοχή ώστε οι πράξεις τους να μην οδηγήσουν σε έναν καινούριο εμφύλιο πόλεμο στο Αφγανιστάν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- America Is Going the Same Way as the Soviets in Afghanistan, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
- Biden will withdraw all U.S. forces from Afghanistan by Sept. 11, 2021, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
