Της Μαρίας Κελεπούρη,
Χάρη στη μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου έχουμε πλέον στα χέρια μας το διακεκριμένο βιβλίο, βραβευμένο με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των Η.Π.Α. το 1973, «Αύγουστος» του John Williams. Παρακολουθώντας το έργο, αποκτούμε ιστορικές γνώσεις για τη ρωμαϊκή εποχή και τη θέση του αυτοκράτορα και γι’ αυτό θα λέγαμε πως αγγίζει τα όρια της βιογραφίας, αλλά και του ιστορικού μυθιστορήματος. Όμως, στην πραγματικότητα ο συγγραφέας του θέλησε απλώς να αναπαραστήσει την πορεία ενός φιλομαθούς νέου που ξαφνικά επωμίστηκε την ευθύνη της εποπτείας μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας.
Ο John Williams γεννήθηκε το 1922 στο Τέξας, με τα εφηβικά του χρόνια να σημαδεύονται από τις επιπτώσεις του Μεγάλου Κραχ. Η ριψοκίνδυνη συμμετοχή του στην Πολεμική Αεροπορία ως ασυρματιστή σε αεροσκάφη του επέτρεψε αργότερα να εκμεταλλευτεί την κοινωνική βοήθεια ώστε να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Η πανεπιστημιακή διαδρομή που ακολούθησε δεν απέχει πολύ από αυτά που αφηγείται στο πιο γνωστό έργο του, το «Στόουνερ». Μετά το διδακτορικό του, η επιχορήγηση που του πρόσφερε το Ίδρυμα Ροκφέλερ τον οδήγησε στην Ιταλία προκειμένου να διεξάγει την απαραίτητη έρευνα για το τελευταίο του βιβλίο. Ένα έργο αφιερωμένο σε έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα.
Αφορμή για τη συγγραφή του «Αυγούστου» στάθηκε η διασταύρωση του συγγραφέα με ένα έργο το οποίο παρακολουθούσε το ερωτικό συναίσθημα όπως έχει κληροδοτηθεί από τα αρχαία ιδεώδη καθώς και την πορεία εξέλιξής του στον χρόνο. Η πληροφορία που του κίνησε το ενδιαφέρον ήταν η εξορία της κόρης του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Οκταβιανού από τον ίδιο της τον πατέρα, επειδή είχε παραβεί τον νόμο περί μοιχείας, που ο ίδιος είχε θεσπίσει. Αυτό το γεγονός ήταν η αιτία για να σβηστεί το όνομα της Ιουλίας από τις γραμμές της ιστορίας. Ο Williams, λοιπόν, μετά το alter ego του στο «Στόουνερ», έρχεται να αποδείξει πως πίσω από τη δύναμη ενός παντοκράτορα καραδοκούν αντιζηλίες, προδοσίες, η διάσταση ανάμεσα στην επιβολή των αποφάσεων και το θάρρος τήρησής τους, αλλά και η πάλη με τα προσωπικά όνειρα.
Ο Οκταβιανός μετά τη δολοφονία του θείου του, Ιούλιου Καίσαρα, καλείται να αναλάβει την εξουσία του ρωμαϊκού κόσμου, ενώ μέχρι τότε έπλεε στον κόσμο των βιβλίων. Ο νεαρός φίλος του Βιργιλίου και του Οράτιου αντιτάσσει την ευστροφία στην απειρία του, καταφέρνοντας με υπομονή και αποφασιστικότητα να κατευνάσει τα πνεύματα στη Ρώμη του εμφυλίου και να εδραιώσει ένα κράτος ευημερίας και δικαίου. Η προσπάθεια να σταθεί αντάξιος της θέσης του κλονίζεται κάθε φορά που πασχίζει να διατηρήσει την ηρεμία και την αμεροληψία στις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Η επιστολική μορφή του βιβλίου, καθώς ο αυτοκράτορας συνομιλεί με εχθρούς και φίλους του, μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε τα γεγονότα από την οπτική γωνία του κύριου προσώπου όχι μόνο του έργου, αλλά και ενός κεφαλαίου της ιστορίας. Έτσι, ο Οκταβιανός απεκδύεται του τίτλου του πρώτου των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων, έχοντας γίνει στα μάτια μας ένας νέος με όνειρα και αισιοδοξία που προσπαθεί να κυβερνήσει το «νεοαποκτηθέν πλοίο» του μέσα στην ταραχώδη «ρωμαϊκή θάλασσα». Μέσα από αυτού του είδους την ημερολογιακή καταγραφή αποκαλύπτονται τα γεγονότα, τα πρόσωπα του κύκλου του αυτοκράτορα καθώς και οι σχέσεις μεταξύ τους, αλλά και οι ανησυχίες του για τα μελλούμενα. Σαφώς και η βάση αυτού του μυθιστορήματος έγκειται στα ιστορικά γεγονότα, όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση επιτελείται μία υπέρβαση των συμβατικών ορίων της αληθοφάνειας, η οποία εμπλουτίζεται με φανταστικές επινοήσεις εκ μέρους του συγγραφέα, δίχως να αλλοιώνεται η ιστορική πραγματικότητα. Μάλιστα, θα έλεγα πως αυτή η προσωπική ανασύσταση του αρχαίου κόσμου, σε συνδυασμό με την αμεσότητα που προσφέρει η ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των προσώπων, ενισχύει τη σύγχρονη απόδοση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με κάποιες πινελιές χιούμορ. Εξάλλου, θεωρώ πως ο απώτερος σκοπός του συγγραφέα ήταν η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, διότι η ροή του κειμένου επιτρέπει στον σύγχρονο αναγνώστη να παραλληλίσει τη ματαιότητα της εξουσίας, την οποία είχε συνειδητοποιήσει ο Οκταβιανός, με τις σημερινές μορφές ηγεσίας στον κόσμο.
Τα τέσσερα μυθιστορήματα του Williams διατρέχουν διαφορετικούς τόπους και εποχές, δίνοντας την αίσθηση πως δεν γράφτηκαν από το ίδιο χέρι. Όμως, αυτή η φαινομενική τους απόσταση δικαιολογείται από τον ίδιο, όταν ρωτήθηκε για την μετάβαση από το «Στόουνερ» στον «Αύγουστο». Ένας αφανής καθηγητής και ένας αυτοκράτορας, από την άλλη, μοιάζουν να μην έχουν και πολλά κοινά, όμως τελικά ο διαρκής ανταγωνισμός και ο αγώνας για επιβίωση είναι υπαρκτά στοιχεία σε κάθε εποχή. Αυτό που θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ο καθένας είναι πως, είτε έχεις μια αχανή περιοχή υπό την εξουσία σου κάποιους αιώνες πριν είτε καλείσαι να φανείς δυνατός για τα όνειρά σου σήμερα, πρέπει να αλλάξεις πρώτα τον εαυτό σου για να αλλάξεις τον κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- John Williams, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ
