Του Πάνου Ιορδανίδη,
Ο ένοπλος αγώνας των Ελλήνων για την εθνική τους ανεξαρτησία υπήρξε ταραχώδης και γεμάτος δυσκολίες. Οι δυσχέρειες προέκυψαν τόσο από την φύση του τότε διεθνούς περιβάλλοντος όσο και από την οθωμανική στρατιωτική δεινότητα και τις ενδογενείς συρράξεις. Χωρίς όμως την καθοριστική συμβολή του διεθνούς παράγοντα, η ελληνική ανεξαρτησία δεν θα είχε επιτευχθεί. Για το πώς διαμορφώθηκαν οι τότε συσχετισμοί μπορεί να αναλυθεί πληθώρα ζητημάτων και γεγονότων. Εξαιρετικής σημασίας όμως πτυχή του ζητήματος, είναι οι πρωταρχικές διεθνείς αντιδράσεις στις ένοπλες συγκρούσεις των επαναστατημένων Ελλήνων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι αντιδράσεις αυτές, καθιστούν πρόδηλο τον χαρακτήρα της εμπλοκής τους, ο οποίος είναι κατά βάση ανθρωπιστικός.
Η Τελική Πράξη του Συνεδρίου της Βιέννης το 1815, εκτός από σταθμός στη δημιουργία των διεθνών θεσμών, αποτελεί και την απαρχή της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Συμφωνίας. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής (Μεγάλη Βρετανία, Αυστρία, Ρωσία, Πρωσία, Γαλλία) κατασκεύασαν ένα status quo ισορροπίας που θα απέτρεπε την ανάδυση μιας νέας Ναπολεόντιας Γαλλίας και θα διασφάλιζε την κυριαρχία των μεγάλων πολυεθνικών αυτοκρατοριών. Όπως είναι λογικό, για να διατηρηθεί αυτή η ισορροπία και η κυριαρχία, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα έπρεπε να εναντιωθούν σε κάθε εθνικό και φιλελεύθερο κίνημα που απέβλεπε να διασαλεύσει την τάξη που είχε δημιουργηθεί. Πέρα από αυτό το δόγμα όμως, οι σχέσεις μεταξύ τους δεν θα μπορούσαν παρά να παραμείνουν ανταγωνιστικές στον πυρήνα τους.
Όσον αφορά το ζήτημα του ελληνικού ξεσηκωμού, κάθε δύναμη είχε τα συμφέροντά της. Η Μεγάλη Βρετανία, απέβλεπε στο «Ανατολικό Ζήτημα» ως μια ευκαιρία του ρωσικού παράγοντα να παρεισφρήσει στη Μεσόγειο. Τα εμπορικά συμφέροντα της βρετανικής αυτοκρατορίας διασφαλίζονταν μέσα από την ισχυρή της ναυτική παρουσία. Επομένως, η διατήρηση της συνοχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν θα επέτρεπε οποιοδήποτε εκ Ρωσίας ορμώμενο κλονισμό αυτής της κατάστασης. Από την άλλη, η Ρωσία, παρόλο που θεωρούταν «προστάτιδα δύναμη» των χριστιανικών πληθυσμών, έβλεπε την πιθανή διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το ίδιο τρόπο, δηλαδή ως μια ευκαιρία των αντιπάλων (Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία στην προκειμένη) να προελαύσουν αυξάνοντας την επιρροή της. Η Αυστρία κρατούσε μια πιο «ορθόδοξη» στάση στο ζήτημα, πιστή στις διακηρύξεις του Συνεδρίου της Βιέννης. Κάθε εθνικός ξεσηκωμός στην Ευρώπη θα απειλούσε τη συνοχή της πολυεθνικής Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, άρα θα έπρεπε να καταπνιγεί.
Τα νέα της ένοπλης εξέγερσης των Ελλήνων βρίσκουν έκπληκτες τις Μεγάλες Δυνάμεις κατά τη διενέργεια του Συνεδρίου του Λάυμπαχ, όπου και καταδίκασαν απερίφραστα την επανάσταση. Ο Τσάρος έχει ήδη αποπέμψει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη από τον ρωσικό στρατό για την απόπειρα έναρξης της ελληνικής επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ενώ οι Έλληνες στην Πελοπόννησο εξεγείρονται επιτυχημένα εκμεταλλευόμενοι την οθωμανική σύγχυση από τις αποσταθεροποιητικές ενέργειες του Αλί Πασά των Ιωαννίνων. Αυτοί οι πρώτοι επιτυχημένοι για τους Έλληνες μήνες της εξέγερσης, προκάλεσαν και την οργή της Υψηλής Πύλης. Ο σφαγιασμός επιφανών Φαναριωτών και ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ που ακολούθησαν από πλευράς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν κομβικά γεγονότα ούτως ώστε να κάνουν τους Ευρωπαίους να αντιδράσουν.
Μετά από τελεσίγραφο στον σουλτάνο, η Ρωσία διακόπτει τις διπλωματικές της σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία εφόσον η Υψηλή Πύλη συνέχιζε τις βαναυσότητες κατά των χριστιανών. Η Μεγάλη Βρετανία, ενώ απέβλεπε στη διακοπή αυτού του είδους των εχθροπραξιών προκειμένου οι χριστιανικοί πληθυσμοί να μην χάσουν την εμπιστοσύνη τους στους Οθωμανούς, απέτρεψε από κοινού με την Αυστρία μια περαιτέρω εμπλοκή των Ρώσων στον ελληνικό πόλεμο για την ανεξαρτησία. Η Ευρώπη όμως θορυβήθηκε για τα καλά μετά από τη Σφαγή της Χίου τον Απρίλη του 1822, όταν οι Οθωμανοί κατασφάγιασαν αδιακρίτως τους χριστιανικούς πληθυσμούς του νησιού, αφού είχε προηγηθεί η Άλωση της Τριπολιτσάς από πλευράς Ελλήνων. Η βρετανική αντίδραση αυτήν την φορά ήταν δυναμική, απειλώντας με διακοπή διπλωματικών σχέσεων αν κάτι τέτοιο επαναληφθεί από πλευράς Οθωμανών. Ο σπόρος της διεθνούς αντίδρασης στα όσα έπαιρναν μέρος κατά τη διάρκεια του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία είχε φυτευτεί.
Όσα ακολούθησαν μεταγενέστερα στο Μεσολόγγι, ο παλμός που μεταφέρθηκε μέσα από τους φιλέλληνες, η επέλαση του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο, η μεταστροφή της βρετανικής πολιτικής και η επιβαλλόμενη ανακωχή που οδήγησε στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου είναι οι καρποί. Οι θηριωδίες και οι φρικαλεότητες που συνέβησαν αφότου οι Έλληνες άρχισαν να ανακτούν εδάφη έφεραν στο προσκήνιο την ανάγκη των Μεγάλων Δυνάμεων να πάρουν θέση σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, η επέμβαση της Μεγάλης Βρετανίας, της Ρωσίας και της Γαλλίας στον πόλεμο της ανεξαρτησίας των Ελλήνων θεωρείται ως μία «ανθρωπιστική επέμβαση». Άλλωστε, ο πίνακας του Ντελακρουά μπορεί να αποτυπώσει περίτρανα ότι δεν μπορεί να αποτυπωθεί με λέξεις.
Απόφοιτος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είναι λάτρης της διεθνούς πολιτικής τόσο σαν ακαδημαϊκό, όσο και σαν δημοσιογραφικό αντικείμενο. Έχει ασκηθεί σε πολιτικές διευθύνσεις του ΥΠΕΞ και δραστηριοποιείται ενεργά στον χώρο του εθελοντισμού σε ΜΚΟ, ακαδημαϊκά συνέδρια και εκπαιδευτικές προσομοιώσεις.
