Συνέντευξη στον Παναγιώτη Πλουμή,
Ο Νίκος Ι. Παπασπύρου είναι επίκουρος καθηγητής του Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών, έλαβε μεταπτυχιακούς τίτλους στην Οξφόρδη (ευρωπαϊκό και συγκριτικό δίκαιο) και το Χάρβαρντ (δημόσιο δίκαιο) και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ νομικών επιστημών στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ το 2000, όπου και διετέλεσε fellow στο Center for Ethics and the Professions. Το διάστημα 2009-2016 υπηρέτησε ως Ειδικός Γραμματέας της Βουλής.
Καθώς η πρώτη φάση της αναθεωρητικής διαδικασίας ολοκληρώθηκε, με την ψήφιση των προτεινόμενων αναθεωρητέων διατάξεων από το κοινοβουλευτικό σώμα στις 14/3, συναντηθήκαμε μαζί του προκειμένου να μας σχολιάσει ορισμένα βασικά σημεία της, που μονοπώλησαν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
- Κύριε καθηγητά καλησπέρα σας! Πριν αρχίσουμε, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και πάλι τόσο προσωπικά όσο και εκ μέρους της διοίκησης της ιστοσελίδας μας για την τιμή που μας κάνατε δεχόμενος να μοιραστείτε μαζί μας τις γνώσεις και τις απόψεις σας.
Εγώ σας ευχαριστώ!
- Η ερώτηση με την οποία θα επιθυμούσα να ξεκινήσουμε, συνίσταται στο εάν τελικά η Βουλή που αποφαίνεται για την ανάγκη αναθεώρησης («Πρώτη Βουλή») δεσμεύει την Αναθεωρητική και πέραν του αριθμητικού προσδιορισμού της αναθεωρητέας διάταξης.
Θεωρώ ότι η πρώτη Βουλή έχει εξουσία να προσδιορίσει θεματικά το αντικείμενο της αναθεώρησης. Αυτό σημαίνει αριθμητικό προσδιορισμό της διάταξης (άρθρο, παράγραφο, εδάφιο) και ενδεχομένως ειδικότερο προσδιορισμό του θέματος. Η αντίληψη μου είναι ότι η Πρώτη Βουλή δεν έχει εξουσία να δεσμεύσει την Αναθεωρητική ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενο της πρόσφορης λύσης και αυτό διότι βασική αρχή σε ένα κοινοβουλευτικό πολίτευμα είναι η πολιτική αυτονομία έκαστης Βουλής. Πρακτικά μιλώντας, κάθε Βουλή αποδίδει διαφορετική αποτύπωση του εκλογικού σώματος και θα θεωρείτο παράδοξο να δεσμεύεται το σώμα από ουσιαστικές δικαιοπολιτικές αξιολογήσεις της προηγούμενης Βουλής.
- Περνώντας από την διαδικασία στο περιεχόμενο των αναθεωρητικών προτάσεων, θα ήθελα να μου πείτε πως κρίνετε την πρόταση, η οποία υπερψηφίστηκε μάλιστα από 224 Βουλευτές και επομένως δεν θα χρειαστεί παρά μόνο απλή πλειοψηφία από την επόμενη Βουλή ώστε να τεθεί σε εφαρμογή, για αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από τις πρόωρες εκλογές;
Η πρόταση είναι απολύτως ορθή διότι η εμπειρία έδειξε ότι η διάταξη διολίσθησε, είτε σε όπλο της αντιπολίτευσης για να ανατρέψει την κυβέρνηση , είτε σε πρόσχημα για την κυβέρνηση για να αποφύγει κυβερνητικές ευθύνες.
- Ακόμα μια πρόταση η οποία συγκέντρωσε –όπως εξάλλου ήταν αναμενόμενο- πλειοψηφία άνω των 180 Βουλευτών, ήταν και εκείνη που αφορούσε την τροποποίηση τους άρθρου 86 με σκοπό τον περιορισμό των προνομιακών ρυθμίσεων περί ποινικής ευθύνης Υπουργών. Δεν κατόρθωσε όμως να τύχει τέτοιας ευρείας αποδοχής η πρόταση για εισαγωγή ερμηνευτικής δήλωσης, ότι το άρθρο αφορά αποκλειστικά αδικήματα που τελέστηκαν κατά την άσκηση και όχι επ΄ ευκαιρία της άσκησης των υπουργικών καθηκόντων, με αποτέλεσμα στην επόμενη Βουλή να χρειαστεί αυξημένη πλειοψηφία. Θα ήθελα λοιπόν να σας ρωτήσω κατά πόσο σας φαίνεται αναγκαία η συγκεκριμένη προσθήκη μιας και τις προηγούμενες ημέρες Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση διατύπωσαν αντιφατικές απόψεις σχετικά με την αναγκαιότητα της.
Κατ αρχάς πρέπει να χαιρετίσουμε την απόφαση για αναθεώρηση του άρθρου 86 ιδίως προς τον σκοπό κατάργησης της σύντομης προθεσμίας διώξεως. Τώρα το ειδικότερο θέμα για τον προσδιορισμό των υπουργικών αδικημάτων είναι δυσχερές και ας μην ξεχνάμε αφορά και στις εκκρεμείς ενώπιον της δικαιοσύνης υποθέσεις. Νομίζω ότι τα ζητήματα αυτά είναι προτιμότερο να συζητούνται σε ψυχρό χρόνο.
- Οι προτάσεις για αναθεώρηση του άρθρου 3 οι οποίες κινούνται προς την κατεύθυνση της κατοχύρωσης της θρησκευτικής ουδετερότητας, παρότι δεν έλαβαν αυξημένη πλειοψηφία, υπερψηφίστηκαν από 156 βουλευτές και επομένως θα ξαναβρεθούν στο προσκήνιο μετά την συγκρότηση της Αναθεωρητικής Βουλής. Τυχόν αναθεώρηση τους θα ήταν ,κατά την άποψη σας , μια θετική εξέλιξη ή μήπως αδιάφορη, δεδομένου ότι τα άρθρα αυτά πέραν του συμβολικού τους χαρακτήρα δεν έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στην έννομη τάξη;
Η θρησκευτική ουδετερότητα του Κράτους ως προς την άσκηση δικαιωμάτων των πολιτών έχει διακηρυχθεί από το ΣτΕ στην υπόθεση των ταυτοτήτων. Ωστόσο δεν είμαι βέβαιος ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε την σημασία της . Επομένως η ρητή αποτύπωση της στο Σύνταγμα κινείται σε ορθή κατεύθυνση. Φυσικά πρέπει να έχουμε κατά νου την ουδετερότητα κατά τρόπο που σέβεται το θρησκευτικό φρόνημα των ανθρώπων και την σημασία του για την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους, συνεπώς μιλάμε για μια φιλική προς την θρησκεία ουδετερότητα.
- Ανάμεσα στα άρθρα των 49 προτεινόμενων αναθεωρητέων διατάξεων δεν συμπεριλήφθηκε το άρθρο 16. Έτσι εάν τελικά η επόμενη Βουλή προχωρήσει στην αναθεώρηση, το καθεστώς απαγόρευσης ιδρύσεως ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα παραμείνει ως έχει για πολύ καιρό ακόμα, εξαιτίας φυσικά των χρονικών εμποδίων που θέτει το άρθρο 110 του Συντάγματος για την κίνηση νέας αναθεωρητικής διαδικασίας. Εσάς σας βρίσκει σύμφωνο η συνέχιση αυτού του Καθεστώτος;
Θεωρώ ότι η κοινωνία μας πρέπει να γίνει περισσότερο ανοικτή. Το άρθρο 16 είναι έντονα φοβικό. Το γεγονός ότι ακόμα και διάσημα Πανεπιστήμια του εξωτερικού δεν μπορούν να λειτουργήσουν (όπως για παράδειγμα μια σχολή κλασσικών γραμμάτων) στην χώρα είναι θλιβερό. Από την άλλη πλευρά είναι χρέος των πολιτικών δυνάμεων να αναζητήσουν κοινό τόπο στο ζήτημα και επομένως λύσεις που θα μπορέσουν να λειτουργήσουν σε μέσο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση το δίκαιο της Ε.Ε. μπορεί ίσως να μας δώσει κάποια εργαλεία για να ανοίξει ο χώρος της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης έως την επόμενη αναθεώρηση.
- Από τις υπόλοιπες προτάσεις για αναθεώρηση που δεν έλαβαν την απαιτούμενη πλειοψηφία, ποίες ξεχωρίζετε ως θετικές για την πρόοδο της έννομης τάξεως της χώρα μας;
Νομίζω, έπρεπε να αλλάξουμε το σύστημα επιλογής των προεδρείων των Ανώτατων δικαστηρίων. Η γνώμη μου είναι οι Πρόεδροι να επιλέγονται απ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και οι Αντιπρόεδροι απ’ τις οικείες ολομέλειες. Επίσης θα έβλεπα θετικά την αναθεώρηση του άρθρου 24, ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου ως προς τις δασικές εκτάσεις. Πέραν τούτου, θα ήθελα το Σύνταγμα μας να είναι περισσότερο ξεκάθαρο στην υποστήριξη των ανοικτών δομών στην κοινωνία και την οικονομία μας.
- Αφού μας δώσατε απαντήσεις πάνω στα πιο φλέγοντα ζητήματα που ανέκυψαν στην αναθεωρητική διαδικασία, θα επιθυμούσα να κλείσουμε την συνέντευξη μας με ένα σχόλιο σας για την αλλαγή του εκλογικού Νόμου και την μετατροπή του εκλογικού μας συστήματος από ενισχυμένης σε απλής αναλογικής. Πιστεύετε ότι ενδεχόμενη εφαρμογή του θα ωφελήσει γενικά την πολιτική ζωή της χώρας ή θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη;
Συστήματα απλής αναλογικής προϋποθέτουν υψηλό επίπεδο συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων, καθώς επίσης και κυριαρχία κεντρομόλων τάσεων στο εκλογικό σώμα. Αυτά τα γνωρίσματα δεν τα βλέπω στην Ελλάδα του σήμερα και δεν τα αναμένω όσο δεν αφήσουμε πίσω μας οριστικά την κρίση.
