Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με τη βασιλεία του Κλαυδίου (41-54 μ.Χ.). Πριν σταθούμε όμως στο πως έλαβε την αρχή (και τι έκανε κατά τη διάρκεια αυτής), θα χρειαστεί να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στον προκάτοχο και ανιψιό του Κλαυδίου, Καλιγούλα.
Ο κατοπινός αυτοκράτορας της Ρώμης Τιβέριος Κλαύδιος Καίσαρας Αύγουστος Γερμανικός, γεννήθηκε το 10 π.Χ. Παρά το γεγονός πως τύγχανε υιός του Δρούσου και ανιψιός του (μελλοντικού αυτοκράτορα) Τιβερίου, μεγάλωσε αποκλεισμένος από την πολιτική ζωή. Αιτία ήταν τα αρκετά σωματικά ελαττώματά του, με εμφανέστερο όλων το τραύλισμα, τα οποία όμως με την πάροδο των ετών μετριάστηκαν. Η αυτοκρατορική οικογένεια, προσπάθησε επιμελώς να αποκρύψει την ύπαρξη του ακατάλληλου για τον πολιτικό βίο μέλους της κρατώντας τον στην αφάνεια. Λόγω της δυσπλασίας του αυτής, θεωρείτο νοητικά καθυστερημένος από τη μητέρα του, Αντωνία την Νεότερη, και τη γιαγιά του, Λιβία. Το μόνο άτομο που διείδε την αξία της προσωπικότητάς του, ήταν ο Αύγουστος. Έλαβε καλή μόρφωση, έχοντας δάσκαλους τον ιστορικό Τίτο Λίβιο και το φιλόσοφο Αθηνόδωρο, και συνέγραψε ο ίδιος πολλά έργα, που όμως δυστυχώς δε διασώθηκαν.
Όντας αποκλεισμένος από την πολιτική ζωή, ο Κλαύδιος χρειάστηκε να περιμένει για την είσοδό του στο cursus honorum. Στην κηδεία του Αυγούστου εξελέγη από τους Ιππείς (Equites) επικεφαλής της πομπής τους και επί Τιβερίου έγινε ύπατος. Η πολιτική του σταδιοδρομία έληξε απότομα και ο ίδιος διαβλέποντας τον κίνδυνο από την αυξανόμενη επιρροή του Σηιανού στον Αυτοκράτορα και τις βλέψεις του για μελλοντική ανάληψη της εξουσίας, προτίμησε να αποτραβηχθεί από το δημόσιο βίο. Μετά το θάνατο του Τιβερίου, ο Καλιγούλας, ανιψιός του Κλαυδίου, θέλοντας να δώσει έμφαση στη μνήμη του πατέρα του, Γερμανικού, τον διόρισε συνύπατό του για το έτος 37. Κατά τους αρχαίους ιστορικούς, ο Καλιγούλας συνήθιζε να προσβάλει και να περιπαίζει δημόσια το θείο του, γεγονός που τον οδήγησε σε παρατεταμένη κρίση άγχους.
Κατά ειρωνεία όμως της τύχης, ο Κλαύδιος έμελλε να γίνει αυτοκράτορας στη θέση του ανιψιού του. Μετά τη δολοφονία του Καλιγούλα και την εκτέλεση της οικογένειάς του, φοβούμενος μη δολοφονηθεί και ο ίδιος από τους συνωμότες, κατέφυγε σε μία έπαυλη, όπου και κρύφθηκε πίσω από μία κουρτίνα. Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, ένας πραιτοριανός πρόσεξε τα πόδια του να προεξέχουν από το βήλο και αφού τον τράβηξε έξω, τον προσφώνησε αυτοκράτορα. Με τη συνοδεία πραιτοριανών, ο Κλαύδιος μεταφέρθηκε στο στρατόπεδό τους (Castra Praetoria), όπου αναγορεύθηκε επισήμως, ενώ την εκλογή του επικύρωσε και η Σύγκλητος.
Για την αρχή του Κλαυδίου οι γνώμες διίστανται. Οι αρχαίοι ιστορικοί τον αντιμετωπίζουν με τρομερή προκατάληψη, στη νεώτερη όμως ιστοριογραφία υπάρχει μια τάση αποκατάστασής του. Αφού αντιμετώπισε με επιτυχία μία στρατιωτική εξέγερση στη Δαλματία (42), ο Κλαύδιος προσάρτησε τα εδάφη του βασιλείου της Μαυριτανίας (ο Καλιγούλας είχε δολοφονήσει το βασιλιά Πτολεμαίο, εγγονό του Μ. Αντωνίου και της Κλεοπάτρας). Σε βάθος χρόνου, δημιουργήθηκαν επίσης οι επαρχίες Θράκης, Νορικού, Λυκίας-Παμφυλίας και Ιουδαίας. Ο Κλαύδιος ήταν ένας από τους λίγους αυτοκράτορες που παρέβη το αυγούστειο δόγμα μη επέκτασης της αυτοκρατορίας εισβάλοντας στη Βρετανία (43), η οποία όμως δεν τέθηκε ποτέ υπό πλήρη ρωμαϊκό έλεγχο. Η επιχείρηση αυτή του προσέδωσε κύρος, ο υιός του μάλιστα ονομάστηκε, εξαιτίας της επιτυχούς εκστρατείας Βρεταννικός.
Το μεγάλο όμως δυστύχημα του Κλαυδίου, ήταν ότι γινόταν εύκολα υποχείριο των γυναικών και των απελεύθερών του. Συνολικά, παντρεύτηκε τέσσερεις φορές. Λίγο πριν γίνει αυτοκράτορας, νυμφεύτηκε την τρίτη κατά σειρά σύζυγό του, Βαλερία Μεσσαλίνα, από την οποία απέκτησε δύο παιδιά, την Κλαυδία Οκταβία και το Βρεταννικό. Η δραστήρια ερωτική ζωή της γυναίκας του είχε ως αποτέλεσμα τη ψύχρανση των μεταξύ τους σχέσεων, όταν μάλιστα η Μεσσαλίνα, απουσία του Κλαυδίου, παντρεύτηκε τον εραστή της Γάιο Σίλιο και επιχείρησε να σφετεριστεί το θρόνο, εκτελέστηκε. Κατόπιν, νυμφεύτηκε την ανιψιά του και αδερφή του Καλιγούλα, Αγριππίνα τη Νεότερη, η οποία από προηγούμενο γάμο της είχε ένα υιό, το Νέρωνα. Η Αγριππίνα μάλιστα επέτυχε το γάμο του Νέρωνα με την Οκταβία και την υιοθεσία του από τον Κλαύδιο (50).
Οι σχέσεις του Κλαυδίου με τη Σύγκλητο δεν ήταν ιδιαίτερα καλές. Ένα από τα προβλήματα που καταλόγιζε ο Αυτοκράτορας στο σώμα ήταν η «απραξία» της και η διαρκής όχλησή του για το κάθετι (δεν μπορούσε όμως να γίνει και κάτι το διαφορετικό). Το άλλο, ήταν η πολιτογραφική του πολιτική. Επί των ημερών του πολλά άτομα έλαβαν τη ρωμαϊκή πολιτεία. Όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με μία συνωμοσία εναντίον του, ο Κλαύδιος διέταξε την εκτέλεση ορισμένων εξεχόντων Συγκλητικών, πράξη για την οποία αργότερα όμως μετάνιωσε.
Η Αγριππίνα, έχοντας επιτύχει τα σχέδιά της (με το Νέρωνα πρώτο στη σειρά διαδοχής, καθώς ο Βρεταννικός ήταν ακόμη ανήλικος) αποφάσισε την εξόντωση του συζύγου της. Με τη συνεργία του επάρχου του πραιτορίου, Βούρρου, και του αυτοκρατορικού γιατρού, ο Κλαύδιος δηλητηριάστηκε. Η Σύγκλητος, ενέταξε τον τεθνεώτα αυτοκράτορα στο ρωμαϊκό πάνθεο με την προσωνυμία divus Claudius (Θεός Κλαύδιος). Με αρκετή δόση χαιρεκακίας, ο φιλόσοφος Σενέκας (δάσκαλος του Νέρωνα) στο έργο του Αποκολοκύνθωσις παρουσίασε τον Κλαύδιο μετά θάνατον να μεταμορφώνεται σε κολοκύθα. Ο Βρεταννικός δολοφονήθηκε αργότερα από το Νέρωνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mackay Ch., Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία, Παπαδήμας, Αθήνα 2014, σ. 269-273.
- Μπουραζέλης Κ., Oι τρόφιμοι της Λύκαινας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, σ. 270-274.
- Σακελαρίου Μ., «Από την αρχή της μονοκρατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου ως το τέλος της Δυναστείας των Φλαβίων (30 π.Χ.-96 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 90-95.
