Της Μαρίτας Περάκη,
Ο Φρίντριχ Έμπερτ γεννηθείς το 1871 στη Χαϊδελβέργη υπήρξε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της δημοκρατίας της Βαϊμάρης κατά το διάστημα 1919 με 1925. Παράλληλα, διετέλεσε καγκελάριος το 1918 έως το 1919. Την εποχή αυτή οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στη Γερμανία μετά την περάτωση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίες αποδίδονται με τον όρο «επανάσταση του 1918», φαίνεται ότι επέφεραν λιγοστές αλλαγές στη δομή της γερμανικής κοινωνίας. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε πρόσφορο έδαφος για την εδραίωση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αντί της μέχρι τότε κρατούσας μοναρχίας. Πέρα από αυτή την ουσιώδη μεταβολή δεν επήλθαν άλλες ριζικές αλλαγές. Ενδιαφέρουσα πτυχή του βίου του αποτελεί η διαθήκη του στην οποία όριζε ρητά ότι τα έσοδα από τις δωρεές στη κηδεία του επιθυμούσε να διατεθούν για τη δημιουργία ενός ιδρύματος, το Friedrich Ebert Stiftung (FES) το οποίο παραμένει γνωστό ακόμη και σήμερα. Κύριο μέλημα του νεοσυσταθέντος τότε ιδρύματος αποτελούσε η καταπολέμηση των διακρίσεων στο χώρο της εκπαίδευσης.
Όντας υιός ράφτη, ο ίδιος ακολούθησε το επάγγελμα του σαγματοποιού σε πρώιμη ηλικία. Μολονότι δεν προερχόταν από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, κατάφερε να αναδειχθεί σε μία ηγετική μορφή του διεθνούς σοσιαλδημοκρατικού κινήματος με παγκόσμια ακτινοβολία. Κάνοντας μία γενικότερη αποτίμηση της πολιτικής του, οδηγείται κανείς στο συμπέρασμα ότι είχε ως κύριο γνώμονα την ομαλότητα και την κοινωνική ισορροπία. Δεν αποδεχόταν τις επαναστατικές μεθόδους και απέβλεπε εξαρχής στην ειρηνική αλλαγή μέσω των μεταρρυθμίσεων. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ακολούθησε μία κατευναστική πολιτική προσπαθώντας να αμβλύνει τις εντάσεις μεταξύ δεξιάς και αριστεράς. Μαζί με διάφορα μέλη της παράταξης του ζήτησε την παράδοση της πολιτικής εξουσίας σε εκείνους που τυγχάνουν της πλήρους εμπιστοσύνης του λαού. Παρόλο που από τη συνολική πορεία του συνάγεται ότι ήταν γενικότερα κατά των επεκτατικών πολέμων, υποστήριξε την πολεμική προσπάθεια κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ως Πρόεδρος της Γερμανίας διαδραμάτισε ενωτικό κυρίως ρόλο, ενώ παράλληλα συνέβαλε στην εγκαθίδρυση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας σε μία τεταμένη πολιτικά ατμόσφαιρα. Κλήθηκε βέβαια να αντιμετωπίσει αρκετές κρίσεις ιδίως μετά το 1919, καθώς η διάσπαση κυβερνητικών συνασπισμών, η δυσμενής οικονομική κατάσταση της χώρας και οι πολιτικές δολοφονίες δηλητηρίασαν το κλίμα αυξάνοντας επικίνδυνα το ενδεχόμενο μίας εμφύλιας διαμάχης. Με κύριο μέλημα την προστασία του κοινοβουλευτικού πολιτικού συστήματος, χρειάστηκε να λάβει ενίοτε «αντιδημοφιλείς» αποφάσεις και να γίνει έτσι στόχος συκοφαντικών επιθέσεων. Οι αδιάκοπες επιθέσεις στην τιμή και την αξιοπρέπειά του ήταν τέτοιες που οδήγησαν σε ανεπανόρθωτη φθορά της υγείας του. Ωστόσο μέσα του παρέμενε βαθιά ριζωμένη η αντίληψη του ότι «η δημοκρατία χρειάζεται δημοκράτες».
Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι δεν πρόλαβε να συμπληρώσει την επταετία που προβλεπόταν από το σύνταγμα της Βαϊμάρης για την ολοκλήρωση της θητείας του, αφού απεβίωσε το προηγούμενο έτος. Εντούτοις, θεωρούσε τον εαυτό του μεταρρυθμιστή και όχι δημαγωγό. Το κόμμα του μάλιστα (υπό την ονομασία SPD) δεσμεύτηκε να τηρήσει τις γερμανικές παραδόσεις, επιτρέποντας σε αξιωματικούς του στρατού, γραφειοκράτες και δασκάλους να διατηρήσουν τις θέσεις τους. Ιδιαίτερη μέριμνα έλαβε ακόμη ως προς τη βελτίωση των συνθηκών ζωής της γερμανικής εργατικής τάξης, καθώς και ο ίδιος είχε συμμετάσχει στο παρελθόν σε συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Ο Έμπερτ πέθανε απροσδόκητα το Φεβρουάριο του 1925 από σηψαιμία. Ευλόγως βέβαια ο θάνατός του έχει πολλάκις συναρτηθεί με απόφαση του γερμανικού δικαστηρίου στην οποία κρίθηκε ένοχος εσχάτης προδοσίας μόλις 2 μήνες πριν το θάνατό του με την αιτιολογία ότι το 1918 είχε ταχθεί υπέρ των εργατών που απεργούσαν σε εργοστάσιο πυρηνικών. Αφότου απεβίωσε, έλαβε το εξής αφιέρωμα από το Gustav Stresemann: «Έχω μιλήσει πριν για την απώλεια που έχουμε υποστεί να χάσουμε έναν άνθρωπο που θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν το όργανο ενός μεγάλου έργου συμφιλίωσης στη Γερμανία. Για μένα η απώλειά του φαίνεται η βαρύτερη, επειδή μια τέτοια συμφιλίωση είναι τόσο απαραίτητη». Κλείνοντας με μία φράση του στην οποία γίνεται μνεία στη δημοκρατία υπογραμμίζοντας τη σημασία της, ο ίδιος αναφέρει τα εξής: «χωρίς δημοκρατία δεν υπάρχει ελευθερία. Η βία ανεξάρτητα από αυτόν που τη χρησιμοποιεί προκαλεί πάντοτε αντιδράσεις». Αν το αναλογιστεί κανείς, η φράση του αυτή ηχεί πιο επίκαιρη από ποτέ…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Eberhard Kolb (1988), Τhe Weimar Republic, Routledge Taylor & Francis Group
- Dietrich Orlow (1982), Journal article 1918/1919: A German revolution, Published By: The Johns Hopkins University Press
- Από την ιστοσελίδα του ιδρύματος Friedrich Ebert, στο «Φριντριχ Έμπερτ», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, στο «Presidents & Heads of States» Διαθέσιμο εδώ
