Του Ιωάννη Φίλιππα,
Στη διάρκεια των αιώνων έχουν ξεσπάσει πολλές οικονομικές κρίσεις, σε διάφορα έθνη και με διαφορετικές μορφές. Παρ’όλα αυτά, έχει παρατηρηθεί ότι οι συνθήκες δημιουργίας αυτών των κρίσεων δεν διαφέρουν και τόσο. Η Ελλάδα δεν έχει σχεδόν κανένα κοινό μέτρο σύγκρισης με τις Η.Π.Α.. Η μεγάλη διαφορά στον πληθυσμό, στην έκταση και στις επιρροές από την περίοδο της αποικιοκρατίας από την Αγγλία τις κατέστησαν με τα χρόνια μία από τις πιο ισχυρές, αν όχι την πιο ισχυρή, χώρα του πλανήτη. Ας δούμε όμως πως μία τόσο μεγάλη οικονομική δύναμη είχε πανομοιότυπα στοιχεία με τη κρίση που προκλήθηκε στο Χρηματιστήριο των Αθηνών τέλη του 20ου αιώνα.
Στην αρχή του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, η Αμερική είχε επιλέξει να μείνει αμέτοχη και να μην μπει στον πόλεμο. Αφού όμως ένα γερμανικό υποβρύχιο κατέρριψε ένα αμερικάνικο πλοίο με τρόφιμα, τα οποία προορίζονταν για τους πληγέντες στην Ευρώπη, η Αμερική αποφάσισε να μπει στον πόλεμο. Η συμβολή της ήταν καθοριστική στην έκβαση του πολέμου. Αμέσως μετά το τέλος του, στην Αμερική κυριαρχούσε ένα αίσθημα ικανοποίησης και ελπίδας για το μέλλον. Εφευρέσεις όπως το αεροπλάνο και το ράδιο έκαναν τα πάντα να φαίνονται εφικτά. Παρότι το χρηματιστήριο έχει τη φήμη της επικίνδυνης επένδυσης, αυτό δεν φαινόταν τότε. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι άρχιζαν να τοποθετούν τις αποταμιεύσεις τους στο χρηματιστήριο, ξεκίνησε και η άνοδος των τιμών. Αυτό παρατηρήθηκε αρχικά το 1925. Το ενδιαφέρον για το χρηματιστήριο είχε χτυπήσει «κόκκινο». Παντού απλοί άνθρωποι μιλούσαν για το χρηματιστήριο. Για παράδειγμα σοφέρ, δάσκαλοι και υπηρέτριες. Επιπροσθέτως υπήρχε η δυνατότητα για πολίτες οι οποίοι δεν είχαν οι ίδιοι το απαιτούμενο κεφάλαιο για να αγοράσουν μετοχές, να δανειστούν από τραπεζίτες το 80-90% της αξίας. Πολλοί αγνοούσαν τους κινδύνους που πρόκυπταν.
Τα πρώτα σημάδια κινδύνου άρχισαν να γίνονται εμφανή στις αρχές του 1929. Αρχικά στις 25 Μαρτίου του 1929 ξέσπασε μία «μίνι»-κρίση. Οι τιμές άρχισαν να πέφτουν και ο πανικός σε όλη τη χώρα ήταν εμφανής. Μόνο όταν ο μεγαλύτερος ανάδοχος χρεογράφων στη χώρα ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να δανείζει σταμάτησε ο πανικός. Ωστόσο όλα αυτά αποτέλεσαν προοίμιο του τι θα ακολουθούσε. Από την άνοιξη του 1929 εμφανίστηκαν και άλλα ανησυχητικά σημάδια. Η παραγωγή χάλυβα μειώθηκε, το ενδιαφέρον στον κατασκευαστικό κλάδο εξασθένισε και συρρικνώθηκαν οι πωλήσεις αυτοκινήτων. Τους καλοκαιρινούς μήνες ακολούθησε μία μικρή αύξηση στις τιμές, η οποία από ότι διαπιστώθηκε ήταν και η κορυφή (peak).
Το πρωινό της 24ης Οκτωβρίου του 1929 προκλήθηκε μία κατάρρευση των τιμών των μετοχών. Όλες οι αγορές αξιογράφων μηδενίστηκαν και οι πολίτες δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τι συνέβαινε. Ακόμη και φήμες για αυτοκτονίες πολιτών είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Προς μεγάλη τους ανακούφιση αυτή η ραγδαία μείωση σταμάτησε το απόγευμα, όταν μία μεγάλη ομάδα επενδυτών αποφάσισε να επενδύσει ένα μεγάλο κεφάλαιο πίσω στο χρηματιστήριο. Μέχρι το τέλος της μέρας πολλοί πολίτες άρχισαν να ξαναγοράζουν. Όμως αυτό δεν ήταν αρκετό. Ένα μεγάλο μέρος των επενδυτών αποφάσισε να «τραβήξει» το κεφάλαιο τους, από φόβο μη τα χάσουν όλα. Η Δευτέρα που ακολούθησε έμελλε να μείνει στην ιστορία ως “Black Tuesday”. Όλοι ήταν σε κατάσταση πανικού. Προσπαθούσαν να ξεφορτωθούν τις μετοχές τους χωρίς επιτυχία. Εκείνη τη μέρα καταγράφηκε και ένα αρνητικό ρεκόρ με 16,5 εκατομμύρια εντολές πώλησης.
Συμπερασματικά, ο απόηχος ήταν μία κατεστραμμένη οικονομία, με αποταμιεύσεις ζωής χαμένες, χρεοκοπημένες επιχειρήσεις και έλλειψη εμπιστοσύνης στο τραπεζικό κλάδο. Σε παραλληλία, το κύμα ενθουσιασμού και αισιοδοξίας για το μέλλον οδήγησε στην άνοδο και πτώση του χρηματιστηρίου στην Ελλάδα. Οι επιπτώσεις εξίσου δυσμενείς. Ελπίζουμε ότι η χώρα μας θα καταφέρει να επανέλθει σε καλύτερες μέρες, πάντα όμως με γνώμονα το μέτρο του δυνατού.
Αναφορές
- Stock market crash of 1929, Britannica. Διαθέσιμο εδώ.
- The Wall Street Crash, 1929, BBC. Διαθέσιμο εδώ.
- What Caused the Stock Market Crash of 1929?, History. Διαθέσιμο εδώ.
