Της Δέσποινας Βλάχου,
Την προηγούμενη εβδομάδα, μία πυρκαγιά που ξέσπασε στο καταυλισμό προσφύγων Rohingya στο νότιο Μπαγκλαντές, προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 15 ανθρώπων και καταστροφές σε χιλιάδες καταφύγια και κατοικίες. Τουλάχιστον 400 άνθρωποι εξαφανίστηκαν και περίπου 560 τραυματίστηκαν από την πυρκαγιά, σύμφωνα με την Εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Προσφύγων των Ηνωμένων Εθνών. Οι ομάδες βοήθειας για τους πρόσφυγες εκτιμούν ότι μεταξύ 40.500 και 50.000 εξ αυτών έχουν πληγεί από το δυστυχές συμβάν. Ο οικισμός είναι μέρος ενός δικτύου καταυλισμών που στεγάζουν πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που έχουν εγκαταλείψει τη Μυανμάρ από το 2017, μετά από τη στρατιωτική καταστολή εναντίον της εθνοτικής μειονότητας των Rohingya. Μάλιστα, η εν λόγω πυρκαγιά είναι η πέμπτη μέχρι στιγμής στους καταυλισμούς προσφύγων των Rohingya.
Ποιοι είναι οι Rohingya;
Ο λαός Rohingya αποτελεί μία κοινότητα Μουσουλμάνων που βρίσκεται συγκεντρωμένη κυρίως στην περιοχή Rakhine στη Μυανμάρ, ενώ μπορεί να βρεθεί και σε άλλες περιοχές της, καθώς και σε καταυλισμό προσφύγων στο Μπαγκλαντές και σε γειτονικές χώρες. Θεωρείται μία από τις πιο διωγμένες μειονότητες στον κόσμο. Στις αρχές του 21ου αιώνα, οι Rohingya αποτελούσαν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού στην πολιτεία Rakhine, με τους Βουδιστές να αποτελούν σημαντικό ποσοστό των υπόλοιπων δύο τρίτων. Η χρήση του όρου Rohingya αμφισβητείται κυρίως από τη Μυανμάρ. Οι Rohingya υποστηρίζουν ότι είναι μία ξεχωριστή, εθνοτική, πολιτιστική και γλωσσική κοινότητα που εντοπίζει την καταγωγή της στα τέλη του 7ου αιώνα. Ωστόσο, ο ευρύτερος βουδιστικός πληθυσμός απέρριψε την ορολογία των Rohingya, θεωρώντας πως η κοινότητα έχει συσταθεί σε μεγάλο βαθμό από παράνομους μετανάστες από το Μπαγκλαντές. Κατά την απογραφή του 2014 -η πρώτη που πραγματοποιήθηκε σε 30 χρόνια- η κυβέρνηση της Μυανμάρ αποφάσισε να μην απαριθμήσει όσους ήθελαν να αυτοπροσδιοριστούν ως Rohingya και μέτρησε μόνον εκείνους που αποδέχθηκαν την ταξινόμηση της Βεγγάλης.
Σχεδόν όλοι οι Rohingya στο εν λόγω κράτος είναι ανιθαγενείς, δε μπορούν να αποκτήσουν «υπηκοότητα από τη γέννηση», επειδή ο Νόμος περί ιθαγένειας του 1982 δεν συμπεριέλαβε τους Rohingya στη λίστα των 135 αναγνωρισμένων εθνικών ομάδων. Από το 2012, άλλες εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένης μίας σειράς προτεινόμενων νομοθετικών μέτρων, μερικά από τα οποία εγκρίθηκαν από το Κοινοβούλιο της Μυανμάρ, οδήγησαν σε περαιτέρω περιορισμούς στα ήδη λιγοστά δικαιώματα των Rohingya. Από το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, πολλοί Rohingya αναγκάστηκαν περιοδικά να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κατευθυνθούν είτε σε άλλες περιοχές εντός της επικράτειας είτε σε όμορες χώρες, λόγω της ενδοκοινοτικής βίας μεταξύ τους και της βουδιστικής κοινότητας στην πολιτεία Rakhine ή λόγω εκστρατειών από το στρατό της Μυανμάρ εναντίον τους. Τα σημαντικότερα μεταναστευτικά κύματα έχουν σημειωθεί κατά τα έτη 1978, 1991–92, 2012, 2015, 2016 και 2017.
Γιατί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους;
Το 2016 και το 2017, ο στρατός ξεκίνησε μία βίαιη εκστρατεία διώξεων, που ανάγκασε περισσότερους από 740.000 Rohingya να φύγουν στο γειτονικό Μπαγκλαντές. Τουλάχιστον 6.700 Rohingya, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 730 παιδιών κάτω των 5 ετών έχασαν τη ζωή τους από τις επιθέσεις, σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ότι ο στρατός τις Μυανμάρ κακοποίησε και βίασε γυναίκες και ανήλικα κορίτσια. Η κυβέρνησή της, ωστόσο, που έθεσε τον αριθμό των νεκρών στα 400 άτομα, ισχυρίστηκε ότι οι «επιχειρήσεις εκκαθάρισης» εναντίον των μαχητών έληξαν ένα μήνα μετά, στις αρχές Σεπτεμβρίου, παρόλο που υπάρχουν στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν ότι οι επιχειρήσεις των στρατευμάτων συνεχίστηκαν. Τουλάχιστον 288 χωριά καταστράφηκαν εν μέρει ή πλήρως από την πυρκαγιά στο βόρειο τμήμα του Rakhine, σύμφωνα με το Human Rights Watch. Το 2019, τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν ότι «οι σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» από τον στρατό συνεχίζονταν ακόμη στις εθνικές πολιτείες Rakhine, Chin, Shan, Kachin και Karen. Ο τεράστιος αριθμός προσφύγων που κατέφυγαν στο Μπαγκλαντές το 2017 ενώθηκαν με εκατοντάδες χιλιάδες Rohingya που είχαν εγκαταλείψει τις πατρογονικές τους εστίες τα προηγούμενα χρόνια. Τον Μάρτιο του 2019, το Μπαγκλαντές ανακοίνωσε ότι δε θα δεχόταν πλέον τους Rohingya που εγκατέλειπαν τη Μυανμάρ. Μάλιστα, παρά την επίτευξη συμφωνίας για την επιστροφή των προσφύγων στις αρχές του 2018, κανένας δεν επέστρεψε. Οι Rohingya δήλωσαν ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, μόνον εάν τους δοθούν εγγυήσεις για απόκτηση υπηκοότητας.
Ποια ήταν η διεθνής αντίδραση;
Μία έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από τον ΟΗΕ τον Αύγουστο του 2018 ανέφερε ότι ο στρατός της Μυανμάρ πραγματοποίησε μαζικές δολοφονίες με «γενοκτονική πρόθεση». Η Aung San Suu Kyi, Κρατική Σύμβουλος της χώρας από το 2016 (ισοδύναμο αξίωμα με αυτό της Προέδρου σε άλλες χώρες), απέρριψε τους ισχυρισμούς για γενοκτονία όταν εμφανίστηκε στο δικαστήριο τον Δεκέμβριο του 2019. Toν Ιανουάριο του 2020, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης διέταξε τη Μυανμάρ να λάβει προσωρινά μέτρα για την αποτροπή πράξεων γενοκτονίας εναντίον της κοινότητας των Rohingya, μετά την προσφυγή της Γκάμπια στο Δικαστήριο, κατηγορώντας την για παραβίαση των υποχρεώσεών της, βάσει της Σύμβασης του 1948 για τη Γενοκτονία. Από την πλευρά του, το ασιατικό κράτος αρνείται εδώ και πολύ καιρό τη γενοκτονία και αναφέρει ότι διενεργεί τις δικές του έρευνες για τα γεγονότα του 2017. Η ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή της χώρας (ICOE) παραδέχτηκε ότι μέλη των δυνάμεων ασφαλείας ενδέχεται να έχουν διαπράξει «εγκλήματα πολέμου, σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παραβιάσεις του εσωτερικού δικαίου», αλλά ισχυρίστηκαν ότι δεν υπήρχαν αποδείξεις γενοκτονίας.
Εν κατακλείδι, η καταστροφή υπογραμμίζει τους κινδύνους που τίθενται από τους εκτεταμένους καταυλισμούς προσφύγων και τον επείγοντα χαρακτήρα της επίλυσης της ανθρωπιστικής κρίσης. Η κυβέρνηση του Μπαγκλαντές είναι πρόθυμη να αρχίσει να στέλνει τους πρόσφυγες πίσω στον τόπο προέλευσής τους, αλλά αρκετές απόπειρες επαναπατρισμού απέτυχαν, επειδή πολλοί Rohingya αρνήθηκαν να πάνε, σωστά φοβούμενοι ότι θα υποστούν περισσότερη βία και διακρίσεις. Αρκετές χιλιάδες έχουν επανεγκατασταθεί σε ένα νησί στον Κόλπο της Βεγγάλης, το οποίο όμως είναι ευάλωτο σε κυκλώνες και δεν υπάρχουν οι βασικές παροχές, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Παράλληλα, το στρατιωτικό πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου περιπλέκει περαιτέρω την επίλυση της ανθρωπιστικής κρίσης, ωθώντας εκ νέου τη Μυανμάρ σε μία πολιτική κρίση. Πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η κοινότητα Rohingya να «ξεχαστεί», καθώς η χώρα βυθίζεται στο χάος, με την κατάληψη της εξουσίας από το στρατό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Rohingya people, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Rohingya, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
-
Myanmar Rohingya: What you need to know about the crisis, BBC, διαθέσιμο εδώ
-
Fire Devastates Large Swathe of Rohingya Refugee Camp, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
-
At least 11 dead as massive fire destroys thousands of homes in Bangladesh Rohingya refugee camps, CNN, διαθέσιμο εδώ
