Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Με το τρίτο κύμα πανδημίας να «οργιάζει» και τους εμβολιασμούς να προχωρούν αργά αλλά σταθερά, πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσω των ηλεκτρονικών τους υπολογιστών την 25η Μαρτίου οι ηγέτες των κρατών μελών μαζί με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel, συζήτησαν τα πιο καίρια θέματα για την ευρωπαϊκή επικαιρότητα και τα βήματα της στη σκακιέρα της περιφερειακής αλλά και διεθνούς κοινότητας.
Στην ατζέντα υπήρχαν δύο καίρια ζητήματα προς ανάλυση: η πανδημία σε συνδυασμό με την πορεία του εμβολιασμού και οι εξωτερικές σχέσεις της Ένωσης με παίκτες κλειδιά της περιφερειακής γεωγραφίας αλλά και της υφηλίου. Παράλληλα, στο τραπέζι τέθηκε και η «ψηφιακή στρατηγική» της Ένωσης κυρίως σε ό,τι αφορά τη μετατροπή πολλών διαδικασιών και εφαρμογών σε ψηφιακή μορφή όπως έχει γίνει για πληθώρα θεμάτων από την αρχή της πανδημίας.
Η επιδημιολογική κατάσταση και η πορεία των εμβολίων
Σε πρώτο στάδιο, οι συμμετέχοντες της Συνόδου πραγματεύτηκαν το ζήτημα της επιδημιολογικής κατάστασης στα κράτη-μέλη και τις επόμενες κινήσεις τους όσον αφορά τους περιορισμούς. Προς το παρόν συμφωνήθηκε η διατήρηση των περιορισμών -κυρίως στο ζήτημα των άσκοπων μετακινήσεων-, ενώ κάποια κράτη προέβησαν σε ισχυροποίηση αυτών εν’ όψει του Πάσχα, όπως η Γερμανία.
Η δεύτερη και σημαντικότερη συνιστώσα της συζήτησης περί πανδημίας, αφορούσε τον εμβολιασμό. Η διαδικασία προχωράει στην πλειοψηφία των κρατών μελών, όχι όμως με τους αναμενόμενους ρυθμούς. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε μια πληθώρα παραγόντων, μεταξύ των οποίων η παύση των εμβολιασμών από κάποιες χώρες λόγω της συσχέτισης του εμβολίου της Astra-Zeneca με την εμφάνιση θρομβώσεων, αλλά και η αδυναμία κάλυψης των αναγκών σε δόσεις όλων των κρατών-μελών. Τα αίτια πίσω από αυτή την αδυναμία δεν βρίσκονται μόνο στις παραγωγικές δυνατότητες της Ένωσης και την αποτελεσματικότητα των διανεμητικών της ικανοτήτων, αλλά και στη «συνέπεια» των παραδόσεων από τις συνεργαζόμενες εταιρείες. Οι καθυστερημένες αλλά και αριθμητικά περιορισμένες «φουρνιές» από τη Moderna αλλά και τη Pfizer άλλαξαν τα δεδομένα των εμβολιασμών και κατά συνέπεια των προγραμματισμών των εθνικών αρμοδίων για τον εμβολιασμό.
Στο πλαίσιο αυτού του ζητήματος, οι ηγέτες των κρατών μελών δεσμεύτηκαν στο πλαίσιο της Ένωσης να επιταχύνουν και να καταστήσουν όσο πιο αποδοτική γίνεται τη διαδικασία παραγωγής, διανομής και εξάπλωσης των εμβολίων που παράγονται εντός της Ένωσης. Επίσης, συμφώνησαν στην διανομή τους με γνώμονα τις πληθυσμιακές ανάγκες του κάθε κράτους. Παράλληλα, όμως, στην κοινή τους ανακοίνωση τα κράτη-μέλη προσκάλεσαν την Επιτροπή μόνιμων Αντιπροσώπων «να θίξει το θέμα της ταχύτητας των παραδόσεων των εμβολίων, όταν κατανείμει τις 10 εκατομμύρια επιταχυμένες δόσεις της BioNTech-Pfizer στο δεύτερο τρίμηνο του 2021 σε ένα πνεύμα αλληλεγγύης». Ουσιαστικά, τα κράτη-μέλη απένειμαν εμμέσως και τις ευθύνες που αναλογούν στις εταιρείες, παρακαλώντας να τηρηθούν οι όροι των υπογεγραμμένων μεταξύ τους συμβολαίων.
Τέλος, οι ηγέτες αναφέρθηκαν και στην προσπάθεια της Ένωσης να συμμετέχει στην παγκόσμια καταπολέμηση του κορωνοϊού με τη συνεισφορά της σε δόσεις εμβολίων. Αυτό που έγινε κατανοητό είναι πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιθυμούν να βοηθήσουν αλλά αναλογιζόμενοι ρεαλιστικά και την δική τους κατάσταση πρέπει να επιδιώξουν την κάλυψη των αναγκών τους παράλληλα. Έτσι, λόγος έγινε για σκληρότερους όρους και συνθήκες για την εξαγωγή εμβολίων που παράγονται εντός της Ένωσης αποσκοπώντας στη διατήρηση μεγάλου αριθμού αυτών εντός της Ένωσης τη στιγμή που μάλιστα Μεγάλη Βρετανία και Η.Π.Α. βρίσκονται στις πρώτες θέσεις εμβολιασμού έχοντας καλύψει μεγάλο αριθμό του πληθυσμού τους έκαστος με τις απαραίτητες δόσεις. Όπως σχολίασε και η Πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen μετά το πέρας της Συνόδου: «Οι ανοιχτοί δρόμοι θα πρέπει να πηγαίνουν και προς τις δύο κατευθύνσεις» ενώ κάλεσε και τη Μεγάλη Βρετανία να συμφωνήσει με τη διαφάνεια που πρέπει να χαρακτηρίζει τέτοιου είδους συνεργατικά εγχειρήματα.
Οι εξωτερικές σχέσεις της Ένωσης: Τουρκία και Η.Π.Α. στο επίκεντρο
Στην πορεία της Συνόδου η συζήτηση κινήθηκε στο πλαίσιο των εξωτερικών υποθέσεων της Ένωσης στους άξονες δύο βασικών παικτών: της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αρχικά, τα κράτη-μέλη επικρότησαν την προσπάθεια αποκλιμάκωσης των εντάσεων στην περιοχή αλλά και την επανέναρξη διερευνητικών επαφών μεταξύ των δύο ενδιαφερομένων χωρών (Ελλάδας-Τουρκίας). Βέβαια, στα γεωγραφικά πλαίσια της Ανατολικής Μεσογείου περιλαμβάνεται και το Κυπριακό ζήτημα, ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει για πάνω από μισό αιώνα τη διεθνή κοινότητα και το οποίο ελπίζουν οι ηγέτες να εξελιχθεί ομαλά με τις επερχόμενες συζητήσεις. Όπως τόνισε και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. Josep Borrell: «Τον τελευταίο μήνα έχουμε δει θετικές εξελίξεις από την πλευρά της Τουρκίας αλλά η κατάσταση παραμένει εύθραυστη», μια κατάσταση που παρουσιάζει σκαμπανεβάσματα από τον προηγούμενο Αύγουστο. Στη Σύνοδο εκφράστηκε μια γενικότερα θετική στάση στο ζήτημα της μελλοντικής συνεργασίας με την Τουρκία, υπό την βασική προϋπόθεση πως η γείτονας μας θα διατηρήσει τη σταθερότητα της κατάστασης στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου θα τηρήσει τους όρους, όπως έχουν τεθεί από προηγούμενες Συνόδους Κορυφής και θα κρατήσει μια παραγωγική στάση απέναντι στα όποια ζητήματα τίθενται προς επίλυση.
Παράλληλα, τα κράτη μέλη πραγματεύτηκαν και αναδιαμόρφωσαν την κοινή τους δήλωση απέναντι στο τουρκικό κράτος, στην οποία περιέλαβαν τις προϋποθέσεις και τους προαναφερθέντες όρους τους για να τεθούν οι κατάλληλες βάσεις συνεργασίας και κοινής πορείας Ε.Ε.-Τουρκίας. Πιο συγκεκριμένα, καίρια θεωρείται από την πλευρά Ελλάδας και Κύπρου, η αναδιατύπωση του κομματιού που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενός θέματος πάνω στο οποίο φαίνεται οι δύο παίκτες να μη συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις. Η τουρκική ηγεσία δε δείχνει τον δέοντα σεβασμό και προσοχή στα ζητήματα των δικαιωμάτων (κι ιδιαίτερα τις τελευταίες μέρες των γυναικείων δικαιωμάτων), ενώ για την Ε.Ε. τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της σύστασης της και της πορείας της μέσα στα χρόνια.
Κατόπιν, επί τάπητος τέθηκαν οι ευρωατλαντικές σχέσεις, συνιστώσα ιδιαίτερης σημασίας, δεδομένης και της συνάντησης των Υπουργών Εξωτερικών στα πλαίσια του ΝΑΤΟ λίγα μόλις εικοσιτετράωρα πριν την Σύνοδο. Ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Anthony Blinken συναντήθηκε με τους νατοϊκούς ομόλογους του στις Βρυξέλλες με στόχο την επίλυση ζητημάτων που είχαν εμφανιστεί στην συμμαχία επί κυβέρνησης Trump, αλλά και την συζήτηση των βάσεων για την μελλοντική εξέλιξη της. Στον απόηχο λοιπόν αυτής της νατοϊκής συνάντησης, η συμμετοχή του 46ου Αμερικανού Προέδρου Joe Biden στην ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής σήμανε την επιστροφή των Η.Π.Α. στη συμμαχία. Δεδομένης της τάσης απομονωτισμού που ανέδειξε ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump αλλά και της «απαξιωτικής» του στάσης στα κράτη μέλη που δεν «συνεισέφεραν» στον λογαριασμό όσο έπρεπε, η σύντομη εμφάνιση του Προέδρου Biden στη Σύνοδο συμβολίζει την προσπάθεια της χώρας από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού να επιδιορθώσει τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δύο δρώντες του διεθνούς συστήματος πρέπει να διατηρήσουν καλές σχέσεις συνεργασίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των κοινών τους αντιπάλων σε πολιτικό και εμπορικό επίπεδο, αλλά και των εξωτερικών εχθρών – ήτοι την πανδημία και την κλιματική αλλαγή.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Σύνοδος περιλάμβανε τα αναμενόμενα θέματα και έληξε με ένα θετικό πρόσημο, μια τάση για πρόοδο και θέληση για βελτίωση και εξέλιξη στα προαναφερθέντα θέματα. Η Ε.Ε. επιθυμεί να συνεργαστεί σταδιακά με την Τουρκία με τους όρους που θα θέσει η ίδια εξασφαλίζοντας πως η γείτονας χώρα θα σέβεται και θα προασπίζει τις αξίες της Ένωσης και, φυσικά, δε θα απειλεί με οποιοδήποτε τρόπο τα κράτη-μέλη της. Ακόμα, από την άλλη πλευρά, μια ομαδική δράση δημιουργίας παγκόσμιου συστήματος διανομής εμβολίων χρειάζεται την συνεισφορά όλων των συμμετεχόντων και την διαφάνεια των πράξεων τους. Η Ένωση θέλει να βοηθήσει, αλλά τα κράτη μέλη πρέπει να φροντίσουν και τα «εν οίκω» τους να πηγαίνουν καλά, να βοηθούν χωρίς να ζημιώνονται. Η θέληση, δυστυχώς, δεν είναι αρκετή από μόνη της και όπως και σε κάθε άλλη πτυχή των διεθνών σχέσεων: “it takes two to tango”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Video conference of the members of the European Council-Consilium (europa.eu), διαθέσιμο εδώ
- 250321-vtc-euco-statement-en.pdf (europa.eu), διαθέσιμο εδώ
- EU summit in Brussels: Four key things to look out for, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Σύνοδος Κορυφής: Άλλαξε το κείμενο για την Τουρκία-Ικανοποίηση σε Αθήνα και Λευκωσία, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr), διαθέσιμο εδώ
