Fe-Memorance: Σαμπιχά Γκιοκτσέν

Του Χάρη Πασχάλη, 

Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν ήταν Τουρκάλα αεροπόρος, η οποία έμεινε στην ιστορία, καθώς αποτελεί την πρώτη γυναίκα πιλότο πολεμικού αεροσκάφους παγκοσμίως!

Γεννήθηκε στις 22 Μαρτίου 1913 στην Προύσα της τότε ακόμα Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γονείς της ήταν ο Μουσταφά Ιζζέτ Μπέη και η Χαϊριγέ Χανίμ, οι οποία είχαν βοσνιακή καταγωγή. Σε ηλικία 12 ετών, η Σαμπιχά ήρθε σε επαφή με τον πρώτο πρόεδρο της πλέον Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Προύσα, το 1925. Τότε, του ζήτησε να φοιτήσει σε οικοτροφείο και ο Ατατούρκ ζήτησε την άδεια της οικογένειάς της, προκειμένου να την υιοθετήσει και να την πάρει μαζί του στην Άγκυρα, κάτι το οποίο έγινε και η Σαμπιχά βρέθηκε στην Προεδρική κατοικία Τσανκάγια μαζί με τις άλλες τρεις θετές κόρες του Ατατούρκ. Το 1934, όταν και πλέον εφαρμόστηκε ο νόμος για την καθιέρωση επωνύμων για τους πολίτες της Τουρκίας, ο Ατατούρκ έδωσε στη Σαμπιχά το επώνυμο «Γκιοκτσέν» (“Gökçen”), που υποδηλώνει κάποιον που «ανήκει στον ουρανό».

Καθώς όλα έδειχναν ότι ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος έμελλε να ξεσπάσει, το 1935 ιδρύθηκε στην Τουρκία η πρώτη σχολή πολιτικής αεροπορίας, στα εγκαίνια της οποίας παραβρέθηκε ο Ατατούρκ, συνοδεία της Σαμπιχά. Εκεί ήταν η πρώτη φορά που η Σαμπιχά εξέφρασε το ενδιαφέρον της για τους αιθέρες, έπειτα από ερώτηση του θετού πατέρα της. Έτσι, η Σαμπιχά αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα φοιτήτρια της σχολής και στο μεταξύ ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση για έναν χρόνο, προκειμένου να λάβει όλες τις απαραίτητες γνώσεις, που έπρεπε να έχει ένας εκπαιδευτής αεροσκάφους.

Το 1936, ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της, όσον αφορά τις στρατιωτικές πτήσεις και το 1937 ήταν πλέον έτοιμη να αναλάβει δράση. Εκείνη τη χρονιά, λοιπόν, συμμετείχε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της εξέγερσης των Κούρδων του Ντερσίμ, επιχειρήσεις οι οποίες στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία για την τουρκική πλευρά, με την Σαμπιχά να τιμάται με το “Murassa Medal”, το πρώτο παράσημο της Τουρκικής Αεροναυτικής Ένωσης, καθώς και με την ανάδειξη της ως πρώτης γυναίκας πιλότου πολεμικού αεροσκάφους.

Το 1938, πέταξε για 5 ημέρες πάνω από τα Βαλκάνια, και συγκεκριμένα την Ελλάδα, την Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία, με την τελευταία να της απονέμει το παράσημο του «Λευκού Αετού». Με την επιστροφή στην Τουρκία, διορίστηκε εκπαιδεύτρια στην Αεροπορική Ακαδημία από την οποία είχε αποφοιτήσει στο παρελθόν, και έμεινε εκεί μέχρι το 1955. Στη συνέχεια της ζωής της, πέταξε αρκετά στο εξωτερικό και το 1991 η Διεθνής Ομοσπονδία Αεροπορίας (FAI) την τίμησε με χρυσό μετάλλιο. Συνέγραψε και ένα βιβλίο, με τίτλο «Μία ζωή στα βήματα του Ατατούρκ», το οποίο εκδόθηκε το 1981, με αφορμή την επέτειο 100 χρόνων από τη γέννηση του Τούρκου ηγέτη.

Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν άφησε εποχή στον τομέα της πολεμικής αεροπορίας, με τη φήμη και την αποδοχή της να έχει διεθνή εμβέλεια και το όνομά της να βρίσκεται μέχρι και στο βιβλίο Γκίνες. Η παγκόσμια πρωτοπορία της σε μια χώρα, όπως η Τουρκία, την καθιστά πρότυπο για κάθε γυναίκα με φιλοδοξίες. Άφησε την τελευταία της πνοή στις 22 Μαρτίου 2001 στην Άγκυρα. Το δεύτερο διεθνές αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, το «Διεθνές Αεροδρόμιο Σαμπιχά Γκιοκτσέν», στην ασιατική πλευρά της πόλης, φέρει σήμερα το όνομά της.