Της Αγγελικής Ευαγγελακοπούλου,
Η Μογγολία αποτελεί χώρα της ασιατικής ηπείρου και βρίσκεται ανάμεσα στις δύο μεγάλες δυνάμεις της περιοχής, τη Ρωσία και την Κίνα. Είναι ηπειρωτικό κράτος, αφού δεν βρέχεται από θάλασσα, όμως η τοποθεσία της εξακολουθεί να είναι ευνοϊκή, αφού βρίσκεται στο κέντρο των γεγονότων που αφορούν δύο πολύ σημαντικούς παίκτες της διεθνούς σκηνής. Ο πληθυσμός της, με βάση την τελευταία μέτρηση του 2018, φτάνει στα 3.17 εκατομμύρια περίπου, αριθμός μικρός δεδομένης της μεγάλης έκτασης της χώρας (1.566.000 τ.χλμ.). Η επίσημη γλώσσα της είναι τα μογγολικά και η βασική θρησκεία ο βουδισμός. Το νόμισμα που χρησιμοποιείται στη χώρα είναι το togrog. Επίσης, η Μογγολία ανήκει σε πληθώρα διεθνών οικονομικών και μη θεσμών. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, η ASEAN (Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης, ο Πολυμερής Οργανισμός Εγγυήσεων και επενδύσεων, οι G77, το ΔΝΤ, ο ΟΗΕ, ο ΠΟΕ, ενώ έχει συμμετάσχει και σε διάφορες ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ στην ασιατική περιφέρεια.
Η ιστορία της Μογγολίας είναι τεράστια, δεδομένου ότι αποτελούσε μια από τις βασικότερες αυτοκρατορίες της ιστορίας και περιλάμβανε εδάφη της Κίνας, της Ρωσίας, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολής γενικότερα. Όμως, στα τέλη του 16ου αιώνα διασπάστηκε και βρέθηκε υπό κινεζικό έλεγχο. Έτσι, αποτέλεσε αποικία της κινεζικής αυτοκρατορίας έως και το 1911. Τότε, μετά την κατάρρευση του κινεζικού αυτοκράτορα, ο θρησκευτικός αρχηγός του μογγολικού λαού έγινε πολιτικός αρχηγός του κράτους γενικότερα. Ωστόσο, η Μογγολία εξακολουθούσε να είναι κινεζική αποικία, αφού το μόνο που κατάφερε ήταν να κερδίσει τη σχετική αυτονομία της. Δέκα χρόνια αργότερα, η επιθυμία για πλήρη ανεξαρτησία είχε γίνει εντονότερη και με τη βοήθεια σοβιετικών στρατευμάτων ο μογγολικός πληθυσμός ξεκίνησε την επανάστασή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σοβιετική Ένωση είχε αρχίσει να επηρεάζει τη Μογγολία λόγω της τότε επιθυμίας της για εξάπλωση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, ενώ ταυτόχρονα αποτελούσε εύκολο στόχο λόγω της γειτονικής τοποθεσίας. Η πολιτική μάχη κράτησε μόλις μερικούς μήνες και τον Ιούλιο του 1921 η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε τελείως από την Κίνα.
Από τότε έως και τα τέλη του 1980, οπότε και διαλύθηκε η πρώην Σοβιετική Ένωση, η Μογγολία βρισκόταν σε μονοκομματικό καθεστώς, με το Μογγολικό Λαϊκό Κόμμα (Mongolian Peoples’ Party) να έχει τον έλεγχο της χώρας με πλήρη οικονομική, πολιτική, στρατιωτική και τεχνική υποστήριξη από τη σοβιετική κυβέρνηση. Το οικονομικό της σύστημα ήταν σοσιαλιστικό γι’ αυτό και μετά τη διάσπαση της πρώην ΕΣΣΔ δυσκολεύτηκε να εφαρμόσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για ένα πιο φιλελεύθερο σύστημα.
Σήμερα αποτελεί ημιπροεδρική δημοκρατία με Πρωθυπουργό τον Luvsannamsrain Oyun-Erdene του Μογγολικού Λαϊκού Κόμματος μετά από τις τελευταίες εκλογές του 2020 και Πρόεδρο του κράτους τον Khaltmaagiin Battulga του Democratic Party από το 2017. Αξίζει να σημειωθεί πως οι υπεύθυνοι στις παραπάνω θέσεις προέρχονται από τα δύο βασικότερα κόμματα της χώρας, τα οποία ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την κατοχή και των δύο αξιωμάτων.
Περνώντας στην οικονομική ανάλυση της χώρας, παρακάτω θα παρατεθεί το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και η επεξήγησή του για κατανόηση της μογγολικής οικονομίας, ενώ παράλληλα θα χρησιμοποιηθούν και δείκτες που αφορούν τη διαβίωση των πολιτών (το προσδόκιμο ζωής πληθυσμού και η θνησιμότητα των βρεφών) και τον εκπαιδευτικό τομέα (οι δαπάνες της κυβέρνησης στην εκπαίδευση και η αναλογία μαθητών ανά καθηγητή).
Τα οικονομικά δεδομένα που υπάρχουν για τη χώρα είναι διαθέσιμα από το 1981 και μετά, οπότε και άρχισε σταδιακά η μείωση της επιρροής του κομμουνιστικού και σοσιαλιστικού προτύπου της πρώην ΕΣΣΔ. Όταν έγινε αυτό, η χώρα αναγκάστηκε να αλλάξει τρόπο δράσης και να συμμορφωθεί με την πορεία της διεθνούς οικονομίας στη μετά-σοβιετική εποχή. Αναλυτικότερα, έλαβαν χώρα διαδηλώσεις στο εσωτερικό της Μογγολίας από το κομμάτι του πληθυσμού που είχε κουραστεί να δρα υπό το καθεστώς ενός κόμματος και ζητούσε επαναπροσδιορισμό του πολιτικού συστήματος και δημιουργία ενός κοινοβουλίου πολλών κομμάτων που θα εξέφραζαν κάθε ιδεολογία και συμφέρον. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν απεργίες πείνας πολλών ημερών από τους πολίτες, με αίτημα την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για υιοθέτηση κανόνων και νόμων που θα σέβονταν περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελεύθερη δράση των ατόμων στα πλαίσια της κοινωνίας. Δύο από τα βασικά αιτήματα ήταν η αναθεώρηση του κανονισμού για την ίδρυση μη κυβερνητικών οργανισμών και η απελευθέρωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης από τον κρατικό έλεγχο.
Με αφορμή τα παραπάνω, το 1992 υιοθετήθηκε και εφαρμόστηκε το πρώτο σύνταγμα της Μογγολίας, ενώ έγιναν και οι πρώτες εκλογές στη χώρα. Δεδομένου ότι η χώρα είχε αρχίσει να αποκτά κάποιους άξονες δράσης και μια οργανωμένη κυβέρνηση και παράλληλα είχε ρυθμίσει και το νομικό σκέλος της, λήφθηκαν πρωτοβουλίες για την αναδιάταξη της οικονομίας. Έτσι, ξεκίνησε μια περίοδος με δράσεις που αφορούσαν την καταπολέμηση της διαφθοράς, την απελευθέρωση των τιμών προκειμένου αυτές να συγχρονιστούν με τη διεθνή αγορά και τους διεθνείς άξονες τιμολόγησης, το κλείσιμο αφερέγγυων τραπεζών, την ιδιωτικοποίηση κρατικών κεφαλαίων. Τα παραπάνω μέτρα συνέβαλαν στο να απελευθερωθεί η χώρα όσον αφορά το εμπόριο και τη φορολογία και να γίνει μια οικονομία προσανατολισμένη στην ελεύθερη αγορά.
Τα αποτελέσματα δεν ήταν θετικά για τους πολίτες κατά τη διάρκεια της μετάβασης, όπως συνέβαινε και σε κάθε άλλο σοσιαλιστικό κράτος που αναγκαζόταν να μετατραπεί σε φιλελεύθερο. Η φτώχεια αυξήθηκε ραγδαία λόγω της εκβιομηχάνισης και της ιδιωτικοποίησης μεγάλου μέρους της οικονομίας. Οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν και ο αγροτικός τομέας κατέστη υπανάπτυκτος, ενώ αποτελούσε τον βασικό τομέα απασχόλησης του πληθυσμού με πληθώρα σοδειών και ζωικού κεφαλαίου. Οι αλλαγές που υπέστη η χώρα αποτυπώνονται και στο διάγραμμα του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, έως το 1989 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, αν και ασταθές, ακολούθησε θετική πορεία. Δεν έπεσε κάτω από 1.000 αμερικανικά δολάρια και έφτασε να είναι 1.670 δολάρια το 1989, ενώ μόνο κατά το 1984-1985 έπεσε στα 1.121 και 1.137 δολάρια αντίστοιχα. Από τότε έως το 1993, οπότε και άρχισαν οι προσπάθειες ανασχηματισμού, είχε μόνο καθοδική πορεία. Συγκεκριμένα, έπεσε στο υπερβολικά χαμηλό επίπεδο των 339 δολαρίων, γεγονός που αποδεικνύει το μεγάλο ποσοστό ανεργίας και φτώχειας που υπήρχε.
Αν και τα επόμενα δύο χρόνια το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σχεδόν διπλασιάστηκε (631 δολάρια), η καθοδική πορεία συνεχίστηκε. Από το 1995 έως και το 2002, παρέμεινε σταθερά σε χαμηλά επίπεδα χωρίς καμία αυξητική μεταβολή. Όπως φαίνεται και από το διάγραμμα, κυμαινόταν ανάμεσα στα 400-500 δολάρια. Στις αρχές του 2000, ξεκίνησε μια αργή ανοδική πορεία, η οποία δικαιολογείται από την ένταξη των πολιτών στις κρατικές επιχειρήσεις και στις δημόσιες υπηρεσίες του κράτους. Η ανεργία άρχισε να μειώνεται και πάνω από το 50% του πληθυσμού ήταν ενεργό οικονομικά. Το κράτος φάνηκε να εναρμονίζεται σταδιακά με τη νέα οικονομική πορεία του. Έτσι, μέχρι το 2008, οπότε και συνέχισε αυτή η αργή άνοδος, το ΑΕΠ έφτασε στα 2.136 από 571 δολάρια το 2002. Η αμέσως επόμενη χρονιά είναι η χρονιά που συνέβη η παγκόσμια οικονομική κρίση. Στο διάγραμμα και πάλι φαίνεται να έλαβε χώρα μια μικρή μείωση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ (1.171 δολάρια) λόγω του πλήγματος που υπέστη ο πετρελαϊκός τομέας και λόγω της αύξησης στις τιμές των φαγητών.
Η χώρα αναζήτησε προϊόντα που θα αποτελούσαν τη βάση των εξαγωγών της και των εσόδων της και έδωσε την απόλυτη προσοχή της στην εξαγωγή του χαλκού και του κάρβουνου. Η εξέλιξη αυτή την βοήθησε να έχει μια συνεχή ανοδική πορεία μέχρι το 2013, οπότε και το ΑΕΠ ανήλθε στα 4.366 δολάρια. Εξαίρεση στην άνοδο αυτή αποτέλεσε η περίοδος 2008-2009, κατά την οποία έλαβε χώρα η χρηματοπιστωτική κρίση στη αγορά ακινήτων των ΗΠΑ, η οποία επηρέασε σταδιακά όλες τις χώρες του πλανήτη. Το 2013, λοιπόν, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έφτασε στο ψηλότερο ποσό που είχε φτάσει ποτέ, δείχνοντας πως η χώρα είχε ξεπεράσει βασικά εμπόδια που καθυστερούσαν την ανάπτυξή της. Ωστόσο, δεν σταμάτησε να έχει ανάγκη από εξωτερική βοήθεια γι’ αυτό και έλαβε δάνεια από διεθνείς οικονομικούς φορείς, τα οποία δυσκολεύτηκε να ξεπληρώσει, αφού είχε ταυτόχρονα και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις όσον αφορά τον τομέα των εξορύξεων. Γι’ αυτόν τον λόγο, μέχρι το 2017 η οικονομία γνώρισε ακόμα μια ύφεση και έπεσε στα 3.660 δολάρια, γεγονός όμως που δεν διήρκεσε πολύ, διότι μέχρι το 2019 είχε ανέλθει και πάλι στα 4.339 δολάρια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mongolia Country Profile, www.bbc.com, Retrieved from here
- Mongolia International organization participation, Index Mundi, Retrieved from here
- Mongolia, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- People’s Revolution (1921) and Building Socialism, Retrieved from here
- Communist Dictatorship in Mongolia, Communist Crimes, Retrieved from here
- Democratic Revolution and Capitalist Development of Mongolia, Retrieved from here
- Growth and Recovery in Mongolia during Transition, International Monetary Fund, Retrieved from here
