του Στάθη Μπαμπουκλή,
Κι αν βρεθείς ποτέ στο Λονδίνο και δεν ξέρεις από που να ξεκινήσεις, σίγουρα μια κρουαζιέρα στον ποταμό Τάμεση θα σου δώσει τη λύση. Κι εκεί που χάνεσαι στη μαγεία των τεράστιων κτιρίων αυτής της πόλης, θα περάσεις κάτω από μια γέφυρα πλαισιωμένη από δύο ιστορικούς πυργίσκους, που θυμίζουν την προέκταση κάποιου βικτωριανού παλατιού. Καθώς περνάς κάτω από τη γέφυρα, θα σε πλημμυρίσει ένα συναίσθημα ιστορικής νοσταλγίας και απορίας για την ανθρώπινη φαντασία. Λίγο πιο κάτω εκτείνεται ένα ιστορικό μνημείο, που άλλος θα το παρομοιάσει με κάστρο, άλλος με φρούριο και ίσως κάποιος άλλος με παλάτι. Το σίγουρο είναι πως η ματιά σου δεν θα είναι μόνο μία.
Πρόκειται για το Βασιλικό Παλάτι και το Φρούριο της Αυτής Μεγαλειότητας, γνωστό και ως ο Πύργος του Λονδίνου. Βρίσκεται στο κέντρο του Λονδίνο στον δήμο Tower Hamlets κοντά στο London City και το Tower Hill. Για χιλιάδες χρόνια, αποτέλεσε ορόσημο στην πολυκύμαντη ιστορία της Αγγλίας. Πολλοί βασιλιάδες, βασίλισσες, αυλικοί, κληρικοί, πολιτικοί και δικαστές πέρασαν το κατώφλι αυτού του κτιρίου. Κάποιοι από αυτούς δεν ξαναβγήκαν ποτέ από εκεί μέσα και άλλοι αναδείχθηκαν σε κατακτητές.
Η ιστορία του ξεκινάει το 1066, όταν ο Δούκας Γουλιέλμος της Νορμανδίας εισέβαλε στην Αγγλία. Έχτισε μια σειρά από κάστρα προκειμένου να τρομοκρατήσει τους αντιπάλους του. Το πιο μεγαλοπρεπές οικοδομήθηκε στην πόλη του Λονδίνου με τη μορφή ενός ξύλινου οχυρού στη νοτιοανατολική γωνία των παλιών ρωμαϊκών τειχών. Στη συνέχεια, μετατράπηκε σε ένα τεράστιο πέτρινο οικοδόμημα ύψους 27 μέτρων, τον Μεγάλο Πύργο, πετυχαίνοντας τον σκοπό του Γουλιέλμου, να δημιουργήσει δηλαδή φόβο στους ντόπιους. Μεταγενέστερα, το 1078 ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής χρησιμοποίησε ασβέστη για να τον ασπρίσει και έτσι πήρε την ονομασία Λευκός Πύργος. Διάφοροι πύργοι, περιτειχίσματα και μια βαθιά τάφρος προστέθηκαν με την άνοδο νέων βασιλιάδων, καθιστώντας το συγκρότημα αυτό ένα φρούριο αήττητο. Ανά τους αιώνες, οι λειτουργίες του είναι αμέτρητες. Άλλοτε έβρισκε καταφύγιο εκεί κάποιος μονάρχης για να αποφύγει τον εξαγριωμένο λαό. Άλλοτε σε περιόδους πολέμου η νικηφόρα ομάδα είχε υπό τον έλεγχό της τον Πύργο, επικυρώνοντας την ισχύ και εξουσία της. Επίσης, σε ταραχώδεις εποχές χρησιμοποιούνταν και ως τόπος διαμονής βασιλιάδων, οι οποίοι μάλιστα παρέθεταν εκεί πλούσια συμπόσια για τους επιστήθιους φίλους τους, ενώ σε ομαλές περιόδους αποτελούσε την αφετηρία των βασιλικών πομπών την ημέρα της στέψης.
Από το 1100 έως και το 1952 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως κρατική φυλακή, μόνο όμως για ανθρώπους με κύρος και σε ανώτερες θέσεις. Ανάμεσά τους ήταν βασιλιάδες της Σκωτίας και της Γαλλίας, καθώς και αριστοκράτες και κληρικοί που ερχόντουσαν σε ρήξη με τη μοναρχία ή κρίθηκαν ως προδότες. Τον 16ο και 17ο αιώνα φυλακίστηκαν εκεί η Ελισάβετ Α’, πριν γίνει βασίλισσα, η Elizabeth Throckmorton, ο Ερρίκος ΣΤ’ και ο 12χρονος Εδουάρδος Ε’ με τον αδερφό του. Η φήμη του Πύργου ως τόπου ζοφερών βασανιστηρίων εξαπλώθηκε ραγδαία, ιδίως την εποχή της Μεταρρύθμισης. Η Άννα Μπολέιν, η δεύτερη σύζυγος του Ερρίκου Η’, η οποία δεν κατάφερε να του χαρίσει τον πολυπόθητο γιο, κατά τα δεδομένα της εποχής, αποκεφαλίστηκε εκεί τιμωρούμενη για την προδοσία και τη μοιχεία της, μαζί με τον αδερφό της και τέσσερις άλλους. Οι ανελέητες αυτές εκτελέσεις δεν σταμάτησαν ακόμα κι όταν ανήλθε στην εξουσία ο γιος του Ερρίκου, ο Προτεστάντης Εδουάρδος ΣΤ’. Μέσα σε έξι χρόνια, όμως, πέθανε και την εξουσία ανέλαβε η κόρη του Ερρίκου, Μαρία, η οποία διέταξε τον αποκεφαλισμό της 16χρονης Λαίδης Τζέιν Γκρέι και του νεαρού συζύγου της, εξαιτίας του αγώνα τους για ανατροπή του στέμματος.
Αν και αποτέλεσε το δεσμωτήριο χιλιάδων ανθρώπων, αποκεφαλίστηκαν μόνο πέντε γυναίκες και δύο άντρες εντός των ορίων του Πύργου, γεγονός που συνέβη για να γλιτώσουν την κηλίδωση της δημόσιας ντροπής. Οι υπόλοιπες εκτελέσεις λάμβαναν χώρα στον κοντινό Λόφο του Πύργου, Tower Hill, κάτω από το βλέμμα του πλήθους. Στη Γέφυρα του Πύργου και καρφωμένα σε έναν πάσσαλο εκθέτονταν τα κομμένα κεφάλια για παραδειγματισμό των υπολοίπων, ενώ το ακέφαλο σώμα ενταφιαζόταν στο δάπεδο ενός παρεκκλησιού του Πύργου. Στον Πύργο είχαν γίνει συνολικά περισσότεροι από 1.500 ενταφιασμοί. Δεν είναι όμως και λίγες οι φορές που οι κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε φριχτά βασανιστήρια προκειμένου να ομολογήσουν ενδεχόμενες προδοσίες και συνωμοσίες. Ένα από τα βασικά μέσα βασανισμού ήταν το λεγόμενο The Rack. Πρόκειται για έναν τροχό που τραβούσε αργά αργά τα σχοινιά με τα οποία είχαν δέσει τα άκρα των φυλακισμένων. Ένα από τα θύματα της βάναυσης αυτής πράξης ήταν το 1605 ο Γκάι Φοκς, ο οποίος κατηγορήθηκε για απόπειρα ανατίναξης του Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας, προκειμένου να ομολογήσει τους συνεργούς του. Στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αιχμαλωτίστηκαν στον Πύργο 11 Γερμανοί κατάσκοποι μέχρι τη θανάτωσή τους στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μερικοί αιχμάλωτοι πολέμου, συμπεριλαμβανομένου και του Ρούντολφ Ες, υπαρχηγού του Χίτλερ. Ο κατάσκοπος Τζόζεφ Γιάκοπς ήταν το τελευταίο άτομο που δολοφονήθηκε εντός του Πύργου τον Αύγουστο του 1941.
Σήμα κατατεθέν του Πύργου είναι οι ειδικά επιλεγμένοι φρουροί, οι οποίοι πρωτοεμφανίστηκαν το 1485 και είχαν τη θέση σωματοφυλάκων του μονάρχη, ταξιδεύοντας παντού μαζί του. Σήμερα, πέρα από το καθήκον φρούρησης του Πύργου, παίζουν και τον ρόλο του ξεναγού για εκατομμύρια επισκέπτες. Μία από τις βασικές απαιτήσεις για να ενταχθεί κανείς σε αυτό το σώμα είναι να έχει τουλάχιστον 22 χρόνια στρατιωτικής θητείας. Η καθημερινή ενδυμασία τους είναι οι βικτωριανές στολές με μπλε και κόκκινα χρώματα, ενώ σε επίσημους εορτασμούς φορούν την επιβλητική στολή της εποχής των Τιδόρ με το χρυσοκόκκινο αμπέχονο και το ψηλό άσπρο κολλάρο. Η καθιερωμένη ονομασία τους είναι Beefeaters, η οποία άρχισε να χρησιμοποιείται ειρωνικά σε πενιχρές περιόδους, όταν οι φρουροί ταΐζονταν ανελλιπώς με βοδινό προκειμένου να εξασφαλιστεί η αφοσίωσή τους στο στέμμα, παρόλο που ο λαός πεινούσε.
Τον 13ο αιώνα ο Πύργος λειτούργησε ως βασιλικό θηριοτροφείο με τρία λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, μια πολική αρκούδα και έναν ελέφαντα, δώρα Ευρωπαίων ηγεμόνων. Μεταγενέστερα, μετατράπηκε στο βασιλικό Νομισματοκοπείο, όπου επί βασιλείας Ερρίκου Η΄ παράγονταν νομίσματα από ασήμι, το οποίο προερχόταν από κατεστραμμένα μοναστήρια. Σήμερα είναι αξιομνημόνευτο, καθώς εκεί φυλάσσονται τα Κοσμήματα του Στέμματος, μία υπέρλαμπρη συλλογή με 23.578 πολύτιμους λίθους, τα οποία χρησιμοποιούνται στις βασιλικές τελετές ακόμη και σήμερα. Αποτελεί ένα μουσείο, στο οποίο ο επισκέπτης «τυφλώνεται» από την ομορφιά του μεγαλύτερου στον κόσμο ακατέργαστου διαμαντιού, Κούλιναν I.
Και όσο περιπλανιέσαι στον καταπράσινο κήπο του Πύργου, αδιαμφισβήτητα θα σου τραβήξουν την προσοχή δύο πελώριοι πυργίσκοι, που ενώνονται με μία κινητή γέφυρα. Πρόκειται για τη Γέφυρα του Πύργου, για την κατασκευή της οποίας χρειάστηκαν 11.000 τόνοι χάλυβα, πέντε εργολάβοι και 450 εργαζόμενοι. Η κατασκευή της αποσκοπούσε στην επίλυση του προβλήματος της συμφόρησης στη διερχόμενη κυκλοφορία που προκαλούσαν οι μέχρι τότε γέφυρες. Ο αρχιτέκτονας Χόρα Τζόουνς πρότεινε μια κρεμαστή γέφυρα γοτθικού ρυθμού προκειμένου να επιτυγχάνεται η ελεύθερη διέλευση πλοίων που διέσχιζαν τον Τάμεση. Για την κατασκευή χρησιμοποιήθηκε ατσάλινος σκελετός καλυμμένος με πέτρα. Τα εγκαίνια της γέφυρας έγιναν στις 30 Ιουνίου 1894 από τον πρίγκιπα της Ουαλίας.
Η Γέφυρα αποτελείται από δύο κύριους πύργους, οι οποίοι ενώνονται με δύο πεζογέφυρες σε ύψος 34 μέτρων πάνω από το οδόστρωμα και 42 μέτρα πάνω από το ποτάμι. Στις δύο όχθες του ποταμού καταλήγουν δύο δρόμοι, οι οποίοι ενώνονται με τμήματα της γέφυρας, που κινούνται με αντίβαρα. Αυτά τα τμήματα ζυγίζουν 1.200 τόνους το καθένα και ανοίγουν προς τα πάνω, σχηματίζοντας γωνία 86 μοιρών. Παλαιότερα, τα τμήματα αυτά σηκώνονταν με τη χρήση ατμομηχανών, ενώ σήμερα με τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας.
Ενδιαφέρουσες εκθέσεις για την ιστορία, την αρχιτεκτονική και τη μηχανική της γέφυρας διοργανώνονται στο εσωτερικό των πύργων. Αλλά η πιο εντυπωσιακή εμπειρία που προσφέρει είναι το γυάλινο πάτωμα, από το οποίο μπορεί να δει κανείς όλη την πόλη του Λονδίνου, τον ποταμό κάτω από τα πόδια του, αλλά και όσα σκάφη και αυτοκίνητα περνούν από τη γέφυρα. Οι επισκέπτες μπορούν να διασχίσουν τη γέφυρα δωρεάν, ενώ για να δουν τη μαγευτική θέα από τους γυάλινους διαδρόμους και να αποκτήσουν πρόσβαση στην ατμομηχανή θα πρέπει να καταβάλουν κάποιο αντίτιμο. Ο Πύργος και η Γέφυρα του Λονδίνου αποτελούν δύο από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα του Λονδίνου.
Επισκεπτόμενος/-η τον Πύργο, θα θυμηθείς μια ταραχώδη εποχή στη λονδρέζικη ιστορία, ενώ, επισκεπτόμενος/-η τη Γέφυρα, θα θαυμάσεις το μεγαλείο της ανθρώπινης εφευρετικότητας. Αν επιλέξεις να τα επισκεφτείς, είμαι σίγουρος πως η περιέργεια και η φαντασία σου θα ξεπροβάλουν ταχύτατα από το πρώτο κιόλας λεπτό και σίγουρα η εμπειρία θα σου αφήσει αμέτρητες εικόνες και αναμνήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Anne Boleyn. Historic Royal Palaces, διαθέσιμο εδώ.
- Prisoners of the Tower. Historic Royal Palaces, διαθέσιμο εδώ.
- Tower Bridge: Ξενάγηση στην εντυπωσιακή γέφυρα του Λονδίνου. Travelstyle.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ο Πύργος του Λονδίνου—Πύλη για το Λονδίνο, διαθέσιμο εδώ.
- Η Γέφυρα του Πύργου—Πύλη για το Λονδίνο, διαθέσιμο εδώ.
