Της Γωγώς Θεοδωρακοπούλου,
Όπως είναι ευρέως διαδεδομένο, η παγκοσμιοποίηση είναι μία διαδικασία μέσω της οποίας επηρεάζεται τόσο η ζωή των ανθρώπων, όσο και της οικονομίας αλλά και των εθνών. Η εγγενής τάση των ανθρώπων και κατ’ επέκταση των κοινωνιών να ταξιδεύουν και να εξελίσσονται, οδήγησε σταδιακά στη διάδοση πολιτισμών και αγαθών μεταξύ χωρών. Μία πληθώρα ανθρώπων υποστηρίζει ότι η παγκοσμιοποίηση επιφέρει αρκετά αρνητικές συνέπειες ιδιαίτερα σε οικονομικό και σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Υπάρχουν άραγε θετικά στοιχεία τα οποία επωφελούν την οικονομική ζωή μέσω της παγκοσμιοποίησης;
Ως παγκοσμιοποίηση ορίζουμε την αυτονόμηση όλων εκείνων των παραμέτρων οι οποίες μέχρι πριν μερικές δεκαετίες επεδίωκαν να έχουν σύνορα μέσα σε ένα κράτος. Βέβαια, το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι νέο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας πρώιμης μορφής της αποτελεί το αρχαίο δίκτυο εμπορικών οδών –γνωστό και ως Silk road, το οποίο γινόταν μεταξύ Ευρώπης, Βόρειας Αφρικής, Ανατολικής Αφρικής, Κεντρικής Ασίας, Νότιας Ασίας και Άπω Ανατολής. Η σύγχρονη παγκοσμιοποίηση ωστόσο διαφέρει κατά πολύ μεγάλη κλίμακα από εκείνη της αρχαιότητας. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωσή της στη σημερινή εποχή έχουν καθοριστική συμβολή πολιτικοί, τεχνολογικοί και ευρύτεροι οικονομικοί παράγοντες. Έχει παρατηρηθεί ότι μέσω της παγκοσμιοποίησης, πραγματοποιείται αυξημένη διεθνή κινητικότητα αγαθών, ανθρώπων, πληροφοριών, καθώς και επιτυγχάνεται η ανάπτυξη τεχνολογικών οργανισμών, νομικών συστημάτων και υποδομών. Καινοτομίες στην τεχνολογία πληροφόρησης άλλωστε επιτρέπουν άμεση επικοινωνία και ταχεία μεταφορά χρημάτων, οικονομικών και περιουσιακών στοιχείων πέρα των εθνικών συνόρων.
Πράγματι, ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που έχει επιφέρει η παγκοσμιοποίηση είναι το γεγονός ότι με την πρόοδο στην επικοινωνία, δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να εντοπίσουν νέες ευκαιρίες για επενδύσεις. Συνεπώς, οι άμεσες ξένες επενδύσεις τείνουν να μεγεθύνονται με αυξανόμενο ρυθμό, οι οποίες δρουν ευεργετικά στην ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου. Παράλληλα, με την άνθηση της επιστήμης και των τεχνολογιών, μειώθηκε σημαντικά το κόστος των μεταφορών και των επικοινωνιών παραχωρώντας στις επιχειρήσεις ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προμηθεύονται φθηνότερες πρώτες ύλες από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Έτσι, διαφορετικά μέρη ενός αγαθού μπορούν να κατασκευαστούν σε παραπάνω από μία χώρες. Παραδείγματος χάρη, το αυτοκίνητο της Ford Lyman είναι σχεδιασμένο στην Γερμανία, με γρανάζι που παρασκευάζεται στην Κορέα, αντλία στις ΗΠΑ και κινητήρα στην Αυστραλία.
Ακόμη, δίνεται η ευκαιρία στους οργανισμούς, να επωφεληθούν από το χαμηλότερο κόστος εργασίας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Βόρειας Αμερικής (NAFTA), οι εταιρείες αυτοκινήτων, για παράδειγμα, μπορούσαν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές στους στο Μεξικό, όπου το κόστος εργασίας κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, ενώ ταυτόχρονα μπορούν οι πιο ανεπτυγμένες οικονομίες να μεταλαμπαδεύσουν την τεχνική εμπειρογνωμοσύνη τους. Ως επακόλουθο της αύξησης των θέσεων εργασίας είναι το γεγονός ότι στις χώρες στις οποίες απαιτούνται οι εργασιακές αυτές ευκαιρίες υπάρχει θετική επίδραση στην εθνική τους οικονομία και κατ’ επέκταση μπορούν να οδηγηθούν σε ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.
Με την παγκοσμιοποίηση επωφελούνται και οι καταναλωτές, αφού επιτρέπει στις μεγάλες εταιρείες να πραγματοποιούν οικονομίες κλίμακας (economies of scale), οι οποίες μειώνουν το κόστος παραγωγής των προϊόντων, έχοντας ως επακόλουθο οι επιχειρήσεις να δύνανται να προσφέρουν τα αγαθά τους σε χαμηλότερες τιμές. Άλλωστε, το μέσο κόστος των αγαθών είναι μία βασική πτυχή που συμβάλλει στην πολυπόθητη ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου, μιας και οι καταναλωτές έχουν πρόσβαση σε μία ευρύτερη ποικιλία προϊόντων. Τέλος, η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει ακόμη και τις υπηρεσίες, αφού πολλές επιχειρήσεις, λόγου χάρη, που βρίσκονται στις ΗΠΑ έχουν αναθέσει σε τρίτους τα τηλεφωνικά κέντρα τους ή ακόμη και τις υπηρεσίες τεχνολογίας και υπηρεσιών σε εταιρείες στην Ινδία.
Μία μεγάλη μερίδα αναλυτών προειδοποιεί ότι η παγκοσμιοποίηση εγκυμονεί και ορισμένους κινδύνους οι οποίοι ενδεχομένως να βλάψουν σοβαρά την οικονομία αλλά και την κοινωνία.
Αρχικά, η αλληλεξάρτηση των εθνών μπορεί να προκαλέσει περιφερειακές, ακόμη και παγκόσμιες αστάθειες εάν οι τοπικές διακυμάνσεις καταλήξουν να ασκούν μεγάλη επιρροή σε αρκετές χώρες που βασίζονται σε αυτές. Για την ακρίβεια, η παγκοσμιοποίηση μπορεί να λειτουργήσει κιόλας ως «δίκοπο μαχαίρι» αναφορικά με τον τομέα της εργασίας. Συγκεκριμένα, δημιουργεί θέσεις εργασίας για άτομα στις αναπτυσσόμενες χώρες που παρέχουν φθηνότερο εργατικό δυναμικό, υπονομεύοντας παράλληλα τις εργασιακές ευκαιρίες. Στις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες κυριαρχεί το αίσθημα της ανασφάλειας σχετικά με τον εργασιακό τομέα, αφού τα ανεπτυγμένα έθνη έχουν αναθέσει σε εξωτερικούς συνεργάτες μία πληθώρα θέσεων, μιας και η κατασκευαστική εργασία έχει ανατεθεί σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα, για τον λόγο ότι εκεί το κόστος κατασκευής αλλά και εργασίας είναι σημαντικά χαμηλότερο.
Σημαντικό μειονέκτημα της παγκοσμιοποίησης είναι και η αύξηση των μισθών για τους εργαζομένους στις ανεπτυγμένες χώρες, η οποία μπορεί να βλάψει την εταιρική κερδοφορία. Αν, για παράδειγμα, μία πλούσια χώρα έχει υψηλό συγκριτικό πλεονέκτημα στην ανάπτυξη ενός αγαθού, ενδέχεται να αυξήσει την αμοιβή των εργαζομένων που συμμετέχουν στην παραγωγή του αγαθού αυτού και κατ’ επέκταση την αύξηση των αμοιβών σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης, η παγκοσμιοποίηση οδήγησε σε διακύμανση των τιμών λόγω της αύξησης του ανταγωνισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ανεπτυγμένες χώρες να αναγκάζονται να μειώσουν τις τιμές τους για τα προϊόντα τους. Αυτό συμβαίνει επειδή, χώρες όπως η Κίνα, παράγουν αγαθά με χαμηλότερο κόστος που καθιστούν τα αγαθά φθηνότερα έναντι των προϊόντων που παράγονται στις ανεπτυγμένες χώρες. Έτσι, προκειμένου οι ανεπτυγμένες χώρες να διατηρήσουν τους πελάτες τους, αναγκάζονται να μειώσουν τις τιμές των αγαθών τους. Αυτό αποτελεί ένα σοβαρό μειονέκτημα για αυτούς επειδή μειώνει την ικανότητα διατήρησης της κοινωνικής πρόνοιας στις χώρες τους.
Όσον αφορά τώρα την κατανομή μετοχών, τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης μπορούν να στρεβλωθούν άδικα, αφού θα μπορούν να τα καρπωθούν πλούσια έθνη, δημιουργώντας έτσι μεγαλύτερες οικονομικές ανισότητες. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι ο πλούτος από τις εσωτερικές επενδύσεις θα ωφελήσει την τοπική κοινότητα, με τις διακρατικές εταιρείες να δημιουργούν σε ύστερο στάδιο τεράστιες οικονομίες κλίμακας που μπορεί να απομακρύνουν τις τοπικές εταιρείες από τις επιχειρήσεις.
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης είναι αναμφίβολα ένα διφορούμενο θέμα. Τα ευεργετικά χαρακτηριστικά της στην οικονομική ζωή είναι εμφανή, όμως δεν είναι δυνατόν να μην ανησυχούμε για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Ανεξάρτητα των μειονεκτημάτων της η παγκοσμιοποίηση είναι εδώ για να μείνει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι χώρες που θέλουν να ανταγωνιστούν και να ευδοκιμήσουν στη σημερινή παγκόσμια οικονομία πρέπει να βρουν έναν τρόπο να εξισορροπήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα με τις ευρύτερες επιρροές του διεθνούς εμπορίου και της συνεργασίας.
Αναφορές
- Effects of Economic Globalization, National Geographic. Διαθέσιμο εδώ.
- The Impact of Globalization on Economic Growth, The Balance. Διαθέσιμο εδώ.
- Globalization: Is it Good or Bad?, Day Traslations. Διαθέσιμο εδώ.
- Positive and negative effects of Globalization, UK Essays. Διαθέσιμο εδώ.
