Του Κωνσταντίνου Δήμου,
Η πολιορκία και η κατάληψη της Τρίπολης/Τριπολιτσάς της Πελοποννήσου ήταν μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ενέργειες των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων κατακτητών, μια πολιορκία που διήρκεσε από τις αρχές Απριλίου μέχρι και το Σεπτέμβριο του 1821. Το ενδιαφέρον του περιστατικού αυτού έγκειται στο γεγονός πως μοιάζει με την τελευταία ομηρική σκηνή του έπους της Οδύσσειας, οπότε και ο Οδυσσέας επιστρέφει τελικά στην Ιθάκη, και -ασυγκράτητος, καθώς είναι- εξαπολύει το μένος του στους βέβηλους μνηστήρες που είχαν εγκατασταθεί στα βασιλικά ανάκτορα. Η «νέμεσις», αν προτιμάτε, στην ύβρη των Τούρκων, τα αντίποινα για τα 400 χρόνια σκλαβιάς, φορολογικής καταπίεσης και βίαιας μεταχείρισης. Τουλάχιστον έτσι προσπάθησαν οι ιστορικοί, οι διανοητές και οι πολιτικοί της εποχής να δικαιολογήσουν τα έκτροπα των Ελλήνων στους Ευρωπαίους, στους οποίους και κατέφευγαν για βοήθεια στον Επαναστατικό Αγώνα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Στην Πελοπόννησο, η επανάσταση έχει θεριέψει για τα καλά. Οι σκορπισμένοι οπλαρχηγοί, με την παρακίνηση των Φιλικών, αφού μυήσουν και ξεσηκώσουν τον απλό λαό, επιτυγχάνουν τη συνεργεία επιφανών πλούσιων ελληνικών οικογενειών της Μονεμβασιάς, της Μάνης και της Αρκαδίας, όπως οι Κολοκοτρωναίοι και οι Μαυρομιχαλαίοι, για να εκδιώξουν τον Τούρκο κατακτητή από τα αλύτρωτα ελληνικά εδάφη. Καταλαμβάνουν οχυρωμένες θέσεις στα βουνά γύρω από την Τριπολιτσά και εφορμούν εναντίον των Τούρκων περιπολιών και φρουρίων. Το αποκορύφωμα είναι η ίδια η πολιορκία της Τριπολιτσάς, με επικεφαλή τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και του στρατηγικού του δαιμόνιου, ο οποίος απέκοψε τις διόδους ανεφοδιασμού και την παροχή νερού από τα κοντινά υδραγωγεία των Κήπων και των Μύλων.
Ο πλήρης αποκλεισμός ολοκληρώθηκε με την εγκατάσταση στρατιωτικών μονάδων στα παρακείμενα χωριά, αν και οι Τούρκοι εξακολούθησαν να έχουν πρόσβαση στα περίχωρα γύρω από τα τείχη της πόλης για την εξεύρεση τροφής, υπό την κάλυψη περίπου 30-60 κανονιών στις πολεμίστρες. Οι εξελίξεις αυτές δεν προκαλούν εντύπωση στους ιστορικούς. Ο δύσβατος Μοριάς υπήρξε κατά το 18ο αι. ορμητήριο κλεφτών και αρματολών που κρύβονταν από την οθωμανική εξουσία, μέχρι και το ξεκίνημα της Επανάστασης, οι οποίοι παρά την έλλειψη στρατιωτικού εξοπλισμού και εκπαίδευσης, είχαν αγανακτήσει από τις πολλαπλές βαρβαρότητες και την αυθαιρεσία των λιγοστών μεν, τυραννικών δε, τουρκικών δυνάμεων (400.000 Έλληνες εναντίον μόλις 40.000 Τούρκων στην Πελοπόννησο): οι ξυλοδαρμοί , οι αποκεφαλισμοί, οι βιασμοί, οι στυγνοί ακρωτηριασμοί με τη χρήση αλόγων και το κόψιμο μυτών, αυτιών και γλωσσών είχαν πλέον ξεχειλίσει το ποτήρι, πέρα από το παιδομάζωμα και την επαχθή φορολογία των ελληνικών κοινοτήτων.
Οι «μνηστήρες» όμως, γιόρταζαν και γλεντοκοπούσαν σαν τα ποντίκια σε ξένο παλάτι, όσο έλειπε η γάτα. Σα σύγχρονος Οδυσσέας λοιπόν, ο Κολοκοτρώνης απέκλεισε όλες τις διόδους διαφυγής, αναγκάζοντας 8.000 παγιδευμένους Τούρκους της Πελοποννήσου και τους Αλβανούς μισθοφόρους τους να καταφύγουν στην Τριπολιτσά, ανεβάζοντας σύμφωνα με το Γκόρντον τους πολιορκημένους γύρω στους 25.000 με 30.000 (Θ. Παναγόπουλος), με το Φωτάκο να ανεβάζει τον αριθμό στους 45.000.
Στην πολιορκία συμμετείχαν πολλές επιφανείς προσωπικότητες της ελληνικής επανάστασης, με άλλους να έχουν πιο ενεργό ρόλο και άλλους να έχουν μικρότερη ανάμειξη στα τεκταινόμενα. Ενδεικτικά, ο Δημήτριος Υψηλάντης κατέφθασε στις 2 Ιουλίου στο στρατόπεδο των Τρίκορφων, στέλνοντας επιστολή στους Τούρκους να παραδοθούν, εννοώντας εμμέσως ότι οι Έλληνες είχαν τη ρωσική υποστήριξη, και ότι ο κλοιός γύρω από την Τριπολιτσά θα έσφιγγε ακόμη πιο πολύ. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι αγνόησαν επιδεικτικά, παρά το χαμηλό ηθικό τους, τα κελεύσματα των Ελλήνων για παράδοση και μεταφορά τους στην Αφρική υπό τη συνοδεία τους, πιστεύοντας ότι εξακολουθούσαν να είναι κύριοι της κατάστασης, παρά το λιμό και την επιδημία τύφου που είχε πέσει πάνω στην πόλη, εξαιτίας των άταφων πτωμάτων που είχαν πλέον καλύψει τους δρόμους. Άλλοι οπλαρχηγοί που συμμετείχαν με τα άτακτα σώματά τους ήταν ο γιος του Κολοκοτρώνη, Πάνος, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Αναγνωσταράς, ο Γιατρακός, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Δεληγιάννης και άλλοι, έως και η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, που διαπραγματεύθηκε τη ζωή των Τουρκάλων χανουμισσών των πλουσίων χαρεμιών, έναντι φυσικά διόλου ευκαταφρόνητου αντιτίμου.
Η Τριπολιτσά, εξαιτίας του απόρθητου τείχους της ύψους 6 μέτρων και μήκους 3.500 μέτρων δε μπορούσε να κυριευθεί από τους Έλληνες εξαιτίας, όπως προαναφέρθηκε, της έλλειψης πυρός των ιδίων, και της αξιοσημείωτης, από την άλλη, δύναμης πυρός του αρβανίτικου στρατιωτικού προσωπικού που διατηρούσαν οι Τούρκοι αξιωματούχοι, όπως ο πλούσιος Κιαμήλ-μπέης της Κορίνθου, ο Κεχαγιάμπεης και ο καϊμακάμης Μεχμέτ Σαλήχ. Εξού και η στασιμότητα προόδου που παρατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, μέχρι και τα τέλη Σεπτεμβρίου. Στο μεταξύ, λοιπόν, παρατηρήθηκαν πολλά άξια μνείας φαινόμενα: πολλοί Έλληνες, ιδίως Μανιάτες, ανέπτυξαν αλισβερίσι, δηλαδή εμπόριο με τους πολιορκηθέντες, ανταλλάσσοντας τρόφιμα και νερό με οπλισμό, ακόμη και με την ελευθερία τους σε περίπτωση άλωσης της Τριπολιτσάς. Ο Κολοκοτρώνης απείλησε ακόμη και με θάνατο αυτούς που συναλλάσσονταν με τον εχθρό, ωστόσο και ο ίδιος έκανε τελικά συμφωνία με τους Αλβανούς μισθοφόρους, ώστε να αποχωρήσουν από την πόλη με τα πράγματα και τον οπλισμό τους απείραχτο, με αντάλλαγμα την απουσία τους από την άμυνα της πόλης, αποδυναμώνοντας την αριθμητική υπεροχή των Τούρκων.
Η ασιτία, η πείνα, η εξαθλίωση, δεν ήταν μόνο χαρακτηριστικά των Τούρκων πολιορκημένων, αλλά και των Ελλήνων στρατιωτών, οι οποίοι μάλιστα προέβησαν σε φοβερές δηώσεις κατά την άλωση. Η φτώχεια μερικές φορές είναι κακός σύμβουλος της καθαρής κρίσης. Όμως, οι προδότες που συνεργαζόντουσαν με τον εχθρό εκτελούνταν, εάν γίνονταν αντιληπτοί. Το πιο ίσως αξιομνημόνευτο γεγονός ήταν ο ψυχολογικός πόλεμος που ασκούσαν οι Έλληνες . Τα βράδια αλυχτούσαν μανιασμένα, ωσάν παράφρονες, τραγουδώντας το «Θούριο» του Ρήγα και ρίχνοντας μπαλοθιές στον αέρα. Οι «τρελοί αυτοί δαίμονες» τις νύχτες σκορπούσαν τον τρόμο στις καρδιές των πολιορκημένων, με ολοένα και περισσότερους από τους τελευταίους να παραδίνονται τελικά σε γνωστούς τους Έλληνες.
Τέλος, η άλωση της Τριπολιτσάς συνέβη εντελώς αναπάντεχα, με μερικούς Έλληνες να σκαρφαλώνουν ανενόχλητοι στα τείχη και να ανοίγουν τις πύλες της πόλης για τους πολιορκητές, τις πύλες της κολάσεως για τους πολιορκημένους. Οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν έμοιαζαν βγαλμένες κατευθείαν από την κόλαση του Δάντη. Η άλωση ξεκίνησε την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου και το πλιάτσικο δεν έληξε παρά τρεις μέρες αργότερα, θυμίζοντας σκηνές από το «μακελειό» των αλαζόνων μνηστήρων από τον Οδυσσέα.
Κανένας δε γλίτωσε από την εκδικητική οργή των Ελλήνων τιμωρών, εκτός φυσικά από τους πλούσιους Τούρκους και τα χαρέμια τους, που εξαγόρασαν, τουλάχιστον προσωρινά, την ελευθερία τους, με άφθονο παρά. Ο Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι: «το ελληνικό ασκέρι έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες, 32.000, γύρω από την Τριπολιτσά, ενώ ένας Υδραίος κατέσφαξε 90 ονοματαίους. Έλληνες εσκοτώθησαν 100». Ούτε οι Εβραίοι γλίτωσαν, αλλά κατεσφάγησαν σχεδόν όλοι, ως αντίποινα για τα μαρτύρια του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στην Κωνσταντινούπολη και εξαιτίας της αρνητικής στάσης τους απέναντι στην ελληνική επανάσταση. Αν και ο θρίαμβος του στρατηγικού νου του Γέρου ήταν τεράστιος, ο πόλεμος έδειξε ένα από τα πιο σκληρά του πρόσωπα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Κόκκινος (1974) Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης Τόμος Α΄. (6η Έκδ) Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Συλλογικό έργο (1980), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
- Θ. Δ. Παναγόπουλος (2009), Τα Ψιλά Γράμματα της Ιστορίας, Αθήνα: εκδ. Ενάλιος
- Σ. Ι. Καργάκος (2014) Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 Τόμος Β΄ Αθήνα: Ειδική Έκδοση. για τη Real Media
