Του Χάρη Πασχάλη,
Η Δόμνα Σαμίου αποτελεί εξέχουσα μορφή της ελληνικής μουσικής ιστορίας, καθώς υπήρξε σημαντική ερμηνεύτρια και μουσικολόγος, η οποία συνέβαλε στην καταγραφή και τη διάδοση του παραδοσιακού τραγουδιού.
Γεννήθηκε στην Καισαριανή στις 12 Οκτωβρίου 1928 από γονείς καταγόμενους από τη Μικρά Ασία, οι οποίοι είχαν ακολουθήσει τον δρόμο της προσφυγιάς μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η πλούσια μουσική παράδοση του τόπου της έδωσε στη μικρή Δόμνα τα πρώτα ερεθίσματα παραδοσιακής μουσικής, καθώς γαλουχήθηκε συντροφιά με αυτή. Σε ηλικία 13 ετών, γνώρισε τη βυζαντινή και τη δημοτική μουσική και, παρότι εργαζόταν, αποφάσισε να μαθητεύσει στον «Σύλλογον προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», τον οποίο είχε δημιουργήσει ο Σίμων Καράς.
Σταθμό για την πορεία της αποτέλεσε, το 1954, το ξεκίνημα της συνεργασίας της με το «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας», με την ιδιότητα του μουσικού παραγωγού στο «Τμήμα Εθνικής Μουσικής». Μέσω της θέσης της αυτής, ήρθε σε επαφή με σημαντικές φυσιογνωμίες της παραδοσιακής και λαϊκής μουσικής, τις οποίες και ηχογράφησε. Επιπλέον, επιμελήθηκε μουσικά αρκετές θεατρικές εκπομπές και ταινίες. Μάλιστα, υπό την αιγίδα της ΕΡΤ, δημιούργησε το 1976 μια σειρά μουσικών ντοκιμαντέρ, το «Μουσικό Οδοιπορικό», μέσω της οποίας «όργωσε» όλη την Ελλάδα και συνέλεξε πολύτιμο μουσικό υλικό, με απώτερο στόχο να αποτελέσει θεματοφύλακα της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τέτοιου είδους ταξίδια είχε ξεκινήσει να πραγματοποιεί ήδη από το 1963, πολύ πριν την υλοποίηση της εκπομπής.
Το 1971, η Δόμνα Σαμίου παραιτήθηκε από το «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας» λόγω του ελέγχου του από τη στρατιωτική δικτατορία. Δέχθηκε όμως πρόταση, για να συνεργαστεί με τον Διονύση Σαββόπουλο ως τραγουδίστρια και στη συνέχεια συμμετείχε στο Φεστιβάλ Μπαχ του Λονδίνου. Στόχος της ήταν να ξανασυστήσει στους νέους -και όχι μόνο- το δημοτικό και παραδοσιακό τραγούδι.
Το 1981, ίδρυσε τον «Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής-Δόμνα Σαμίου», ο οποίος στόχευε στη διάσωση της παραδοσιακής μουσικής και τη διάδοσή της στις νέες γενιές ως πολιτιστική κληρονομιά μέσω διαφόρων εγχειρημάτων και εκδηλώσεων. Η δράση και το έργο της Δόμνας Σαμίου δεν έμεινε μόνο εντός των ελληνικών συνόρων, αλλά κατάφερε να συστήσει την ελληνική παράδοση στο διεθνές κοινό, κυρίως στη Γαλλία και τη Σουηδία.
Η προσωπική συλλογή της Δόμνας Σαμίου εμπεριέχει 2.500 σπάνιες ηχογραφήσεις, τις οποίες συγκέντρωσε μέσα σε διάστημα περίπου 40 χρόνων. Η Δόμνα Σαμίου δεν έπαψε ποτέ να προσπαθεί να αναδείξει την ομορφιά της παραδοσιακής και δημοτικής μουσικής και το εγχείρημά της αυτό βραβεύτηκε πάμπολλες φορές, με σημαντικότερη διάκριση την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, το 2005. Η μεγάλη αυτή Ελληνίδα άφησε την τελευταία της πνοή, σε ηλικία 83 ετών, στις 10 Μαρτίου 2012.
