Του Γιώργου Πασσά,
Σε μία εποχή που ισότητα δεν υπάρχει, που η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και το Black History Month είναι ακόμη απαραίτητα, οι αγωνιστές της καθημερινότητας, οι αγωνιστές στα έργα και όχι στα λόγια, είναι πολλοί. Υπάρχουν, όμως, κάποιες προσωπικότητες, άνθρωποι, όχι μονάχα με φωνή, αλλά και με όραμα, ψυχή κι αστείρευτο σθένος, οι οποίοι διάγουν έναν βίο πρωτοφανή για την εποχή τους, πετυχαίνουν βαθιές τομές στις παθογένειες του κατεστημένου και τοποθετούν και αυτές το λιθαράκι τους για ένα καλύτερο, πιο δίκαιο αύριο. Μία από αυτές, πηγή έμπνευσης για χιλιάδες γυναίκες και σύμβολο των απανταχού αγώνων για την πολυπόθητη ισότητα, είναι η Rosa Parks, η πραγματική ιστορία της οποίας είναι πολύ καλύτερη από την παραμυθένια εκδοχή, που έχει μείνει στην ιστορία.
Το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής της ηλικίας η Rosa το πέρασε με τον παππού και τη γιαγιά της. Σε μία εποχή που τα λιντσαρίσματα και οι επιδρομές σε σπίτια Αφροαμερικανών έδιναν και έπαιρναν, ο παππούς της καθόταν έξω από το σπίτι με την καραμπίνα του, σε περίπτωση που κάποιο μέλος της ΚΚΚ εμφανιζόταν με επιθετικές διαθέσεις. Συχνά η Rosa καθόταν μαζί του, γιατί, όπως η ίδια έλεγε, ήθελε να τον δει να σκοτώνει έναν Ku Kluxer. Η αντίδρασή της κάθε φορά που γινόταν αποδέκτης ρατσιστικών επιθέσεων ήταν κάθε άλλο παρά φοβισμένη, το αντίθετο, μάλιστα, δίχως να διστάζει να απειλήσει τον εκφοβιστή της ακόμη και με τούβλα.
Θαυμάζοντας όσους έβρισκαν το θάρρος να υψώσουν ανάστημα, η Rosa παντρεύτηκε τον Raymond Parks, μαγεμένη ακριβώς από αυτήν την αδυναμία του να τρομοκρατηθεί από λευκούς και ρατσιστές. Εργαζόμενη ακτιβίστρια και γραμματέας στο παράρτημα της N.A.A.C.P. (National Association for the Advancement of Colored People) στο Montgomery της Alabama, η Parks αφιέρωσε τη ζωή της στη μάχη για ισότητα πολύ πριν το διάσημο περιστατικό στο λεωφορείο. Παρ’ όλα αυτά, η πεποίθησή της, πως, πράγματι, μπορεί ο στόχος αυτός να επιδιωχθεί με ένα συντονισμένο, παναμερικανικό κίνημα συνεργασίας, διαμορφώθηκε περίπου στα 40 χρόνια της, όταν και συμμετείχε εντατικότερα σε αντίστοιχες ομάδες εργασίας. Πάντοτε, όπως λέει η ίδια, για εκείνη ο στόχος ήταν ισότητα, συστημική ισότητα, ισότητα ευκαιριών και σε καμία περίπτωση η επίτευξη στενότερης επαφής με τους λευκούς.
Φτάνοντας έτσι στην 1η Δεκέμβρη 1955, όταν οδηγός λεωφορείου τής λέει επιτακτικά, να σηκωθεί, για να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό άντρα, το «όχι», που λέει ευθαρσώς η Parks, δεν είναι μία τυχαία επιλογή της στιγμής, αλλά απότοκο των πεποιθήσεων, που είχε διαμορφώσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, από τον τρόπο που γαλουχήθηκε στο οικογενειακό της περιβάλλον και τη διαφορετική οπτική, με την οποία έβλεπε ένα διαφορετικό, με γνώμονα την ισότητα αύριο. Η ίδια αρνείται, επίσης, πως τα πόδια της πονούσαν, αναφέροντας χαρακτηριστικά, πως ο μόνος λόγος που προστέθηκε αυτή η λεπτομέρεια στις διηγήσεις ήταν απλούστατα, για να αντικαταστήσει την προφανή, αλλά και πρωτοφανή αιτία: πως δεν της άρεσε να δέχεται διαταγές, παρ’ ότι γυναίκα της εποχής και παρ’ ότι Αφροαμερικανίδα, σαν να ήταν κατώτερη του εντολέα. Περιττό να ειπωθεί πως εν συνεχεία συνελήφθη.
Οι Parks ποτέ δεν ζούσαν με ανέσεις (ούτε τις στοιχειώδεις), με τον Raymond να είναι μπαρμπέρης και τη Rosa εργαζόμενη σε κατάστημα ρούχων. Λίγες εβδομάδες μετά το περιστατικό στο λεωφορείο, αμφότεροι έχασαν τη δουλειά τους, δέχονταν κατ’ επανάληψη απειλές, πως θα τους δολοφονήσουν, ενώ έκτοτε δεν κατάφεραν να ξαναβρούν σταθερή εργασία στο Montgomery, με τη Rosa να βρίσκει σταθερή θέση εν τέλει το 1966 στο γραφείο του Βουλευτή John Conyers.
Τις επόμενες δεκαετίες, συνέχισε απρόσκοπτα τη δράση της, στράφηκε στην καταπολέμηση του ρατσισμού στον βορρά των Η.Π.Α., ανέπτυξε αισθήματα θαυμασμού για τον Malcolm X, έδρασε κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και παρευρέθηκε σε συνέδρια των Μαύρων Πανθήρων και της Μαύρης Δύναμης κατά το 1968, ενώ συνέχισε να εργάζεται ακούραστα, μιας και, όπως πολύ εύστοχα παρατηρούσε η ίδια, «οι αγωνιστές της ειρήνης ποτέ δεν συνταξιοδοτούνται».
Μετά από τόσα χρόνια, πολλά από τα αιτήματα της Parks και των Μαύρων Πανθήρων παραμένουν επίκαιρα, με το κλειδί να εξακολουθεί να είναι η αναδιαμόρφωση της ποινικής δικαιοσύνης. Η Αμερική έχει προοδεύσει πολύ, όμως αυτό δεν έχει γίνει ούτε φυσικά ούτε και αναίμακτα. Αντιθέτως με την παρουσίαση της Parks ως «ένα κερί που φώτισε το σκοτάδι» (σ.σ. φράση του George W. Bush μετά τον θάνατο της Parks το 2005), θα έπρεπε καλύτερα να τη φανταστούμε σαν μία φλόγα, αναπόσπαστο κομμάτι της λαίλαπας, που δημιούργησαν κινήματα, όπως οι Μαύροι Πάνθηρες, και σπουδαίοι άνθρωποι, όπως ο δρ. King και ο Malcolm X, δίχως την οποία η Αμερική θα ήταν ένα πολύ πιο νοσηρό μέρος. Ένα κίνημα με ανθρώπους-πρότυπα, με αρχές και ιδανικά. Ένα ισχυρό πολιτικό ρεύμα, που άλλαξε την Αμερική όχι εντελώς αλλά πολύ, όχι με αμφίβολο πρόσημο, αλλά, σίγουρα, προς το καλύτερο, με ατόφιο πυρήνα και αγνούς σκοπούς, με στόχο τη βελτίωση, τη δικαίωση, το αυτονόητο: την ισότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Real Rosa Parks Story Is Better Than The Fairy-Tale, New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Rosa Parks Revisited, New York Times, διαθέσιμο εδώ
