Της Αναστασίας Ερνεάνου,
Συχνά γίνεται λόγος στις ειδήσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για «συμπλοκή» ατόμων σε κάποια αντιπαράθεση, ενώ ακόμη είναι πιθανό να γίνουμε και μάρτυρες τέτοιων συγκρούσεων. Ο ποινικός νομοθέτης έχοντας στο νου του αυτό το ζήτημα θέλησε να το εντάξει στον κατάλογο των εγκλημάτων που στρέφονται κατά της σωματικής ακεραιότητας του ατόμου.
Τι σημαίνει όμως συμπλοκή; Ποιος είναι ο λόγος που ποινικοποιήθηκε αυτή η συμπεριφορά;
Το άρθρο 313 Ποινικού Κώδικα (εφεξής ΠΚ) αναφέρει: «Αν εξαιτίας συμπλοκής ή επίθεσης που έγινε από πολλούς επήλθε θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, καθένας από εκείνους που πήραν μέρος στη συμπλοκή ή στην επίθεση τιμωρείται για μόνη τη συμμετοχή του σ’ αυτή με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή, εκτός αν έχει εμπλακεί χωρίς υπαιτιότητά του».
Όπως γίνεται πλέον δεκτό, το έγκλημα αυτό ανήκει στην κατηγορία της γενικής διακινδύνευσης. Κι αυτό επειδή, η συμμετοχή και μόνο σε μια κατάσταση δύναται να δημιουργήσει κίνδυνο όχι μόνο για το άτομο που τραυματίζεται ή θανατώνεται, αλλά και για τρίτα πρόσωπα που μπορεί να συμμετέχουν ή όχι στη συμπλοκή. Επίσης, πρόκειται για πολυπρόσωπο έγκλημα, καθώς για την τέλεσή του απαιτείται η συνδρομή τριών ή παραπάνω προσώπων.
Στην αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος, όπως αυτό τυποποιείται στον νόμο, ως συμπλοκή εννοείται ο διαπληκτισμός μεταξύ τριών προσώπων μεταξύ τους, τελώντας αμοιβαία βιαιοπραγίες το ένα σε βάρος των άλλων. Σε αυτό το σημείο διαφέρει η συμπλοκή από την επίθεση, καθώς η τελευταία διαπράττεται από δύο πρόσωπα σε βάρος ενός, τελώντας μονομερώς βιαιοπραγίες. Έτσι, γίνεται κατανοητό πως αν ο τρίτος -θύμα της επίθεσης- ανταποδώσει τη βιαιότητα στους επιτιθέμενους δράστες το έγκλημα λαμβάνει τη μορφή της συμπλοκής. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση κρίσιμο είναι να εξεταστεί το ζήτημα της κατάστασης άμυνας (άρθρο 22 ΠΚ), εφόσον τηρείται το αναγκαίο μέτρο το οποίο ασφαλώς, κρίνεται από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, το είδος της προσβολής, τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης, αλλά και από τις υπόλοιπες περιστάσεις.
Φυσικά, για την τέλεση αυτού του εγκλήματος απαιτείται δόλος, οποιουδήποτε βαθμού, ακόμα και ενδεχόμενος, ως προς τη συμμετοχή σε συμπλοκή ή επίθεση. Αυτό που είναι ποινικά αδιάφορο είναι ο δόλος ως προς το αποτέλεσμα του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης, όπως θα αναλυθεί παρακάτω.
Η πράξη που τυποποιείται ως εγκληματική είναι η συμμετοχή περισσοτέρων σε συμπλοκή από την οποία επέρχεται η σωματική βλάβη ή ο θάνατος ενός ατόμου. Ποια είναι όμως η σημασία αυτού του αποτελέσματος; Η θεωρία και η νομολογία έχουν αποφανθεί πως το αποτέλεσμα του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης αποτελεί ένα στοιχείο το οποίο βρίσκεται «έξω» από την εγκληματική συμπεριφορά. Αποτελεί κατά τη νομική ορολογία, εξωτερικό όρο του αξιοποίνου, το οποίο δεν απαιτείται να καλύπτεται από το δόλο των δραστών. Αυτό που επιφέρει δηλαδή, την ποινική απαξία, είναι η συμμετοχή με πρόθεση σε μια συμπλοκή από την οποία επέρχεται το εν λόγω αποτέλεσμα. Έτσι, τιμωρείται το άτομο που συμμετείχε στην πράξη αυτή ανεξάρτητα αν γνώριζε και επεδίωκε το αποτέλεσμα του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης πριν αυτό επέλθει. Για αυτό τον λόγο, είναι αδιάφορο νομικά το επιχείρημα πως ο κατηγορούμενος συμμετείχε μεν στη συμπλοκή, αλλά αποχώρησε πριν επέλθει το αποτέλεσμα αυτό, καθώς θεωρείται πως ούτως ή άλλως συνέβαλλε στην πρόκληση του κινδύνου. Από την άλλη, είναι διαφορετική η περίπτωση στην οποία κάποιο άτομο συμμετείχε στη συμπλοκή μετά την επέλευση του αποτελέσματος. Η συμμετοχή δηλαδή, θα πρέπει να προηγείται του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης.
Όσον αφορά τη συρροή των εγκλημάτων της συμπλοκής και της πρόκλησης του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης, γίνεται δεκτό πως η ευθύνη θα βαραίνει το δράστη για το έγκλημα του 313 ΠΚ σε αληθινή συρροή με το θάνατο ή τη βαριά σωματική βλάβη, εφόσον αποδεικνύεται πως εκείνος ήταν που προκάλεσε το εν λόγω αποτέλεσμα. Ο δικαιολογητικός λόγος αφορά την ετερότητα των εννόμων αγαθών, καθώς το πρώτο στρέφεται κατά της υγείας ή ακόμη και της ζωής αόριστου αριθμού προσώπων (έγκλημα γενικής διακινδύνευσης), ενώ με το δεύτερο κρίνεται η βλάβη κατά συγκεκριμένου εννόμου αγαθού. Αν επήλθαν περισσότερες βλάβες, φυσικά το έγκλημα της συμπλοκής παραμένει ένα, αφού το ενδεχόμενο αυτό έχει ήδη αξιολογηθεί και εκτιμηθεί από τον ποινικό νομοθέτη. Τα άτομα που δικαιούνται σε παράσταση πολιτικής αγωγής είναι εκείνο που υπέστη τη σωματική βλάβη ή σε περίπτωση θανάτου, οι οικείοι του.
Πηγές
- Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, Συμεωνίδου-Καστανίδου
