Του Γεώργιου Μπρέτα,
Η μάχη στα καταλανικά πεδία είναι η ύστατη προσπάθεια της δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας να επιζήσει από τις επιδρομές των βαρβάρων. Μεγαλύτερη απειλή είναι οι Ούννοι με αρχηγό τους τον Αττίλα που απειλούν με τις εισβολές, αλλά και τα διάφορα Γοτθικά βασίλεια. Η πρωτεύουσα Ραβέννα απειλείται εκτός των εξωτερικών εχθρών της και από το εσωτερικό της, με τους δολοπλόκους συγκλητικούς να συνωμοτούν κατά του αυτοκράτορα Βαλεντινιανού Γ΄. Όλα δείχνουν πως η αυτοκρατορία ή έστω το δυτικό κομμάτι θα καταρρεύσει σύντομα. Ο Αττίλας σα γνήσιος κυνηγός της στέπας θέλει να αποκομίσει τα μέγιστα. Μπορούμε να πούμε πως οι Ούννοι κυκλώνουν την αυτοκρατορία ως σαν το κοπάδι των λύκων που κυκλώνουν το θήραμα.
Η Αφορμή της Μάχης
Η αφορμή για αυτή τη μάχη κρύβεται πίσω από ένα ιλαρό περιστατικό. Η αδελφή του αυτοκράτορα Βαλεντινιανού έστειλε ένα δαχτυλίδι στον Αττίλα και εκείνος με τη σειρά του θεώρησε πως ήταν μια πρόταση να ενωθεί το δυτικό κομμάτι της άλλοτε κραταιάς Ρώμης με το βασίλειο των Ούννων. Έτσι λοιπόν, ως προίκα ζήτησε τη μισή αυτοκρατορία, δηλαδή τα εδάφη της σημερινής Γαλλίας, όπως όλοι μπορούμε να καταλάβουμε ο Βαλεντινιανός δε δέχεται και οι διαπραγματεύσεις καταρρέουν. Από την άλλη μεριά, η ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή κατά κόσμων γνωστή Βυζαντινή Αυτοκρατορία σταματά να πληρώνει φόρο στους Ούννους. Έτσι, ο αρχηγός τους προσπαθεί να κερδίσει τη Δύση και τους θησαυρούς της, αλλά και να υπενθυμίσει στην Ανατολή τη δύναμή του.
Η Μάχη
Καθώς ο Αττίλας πιέζεται από οικονομικής απόψεως, ξεκινά με το στρατό του για το δυτικό κομμάτι της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα για τα εδάφη της σημερινής Γαλλίας. Έντρομή η Ραβένα ακούει για την εισβολή των βαρβάρων στα εδάφη τους. Ο Βαλεντινιανός μη έχοντας άλλη επιλογή, καλεί το στρατηγό Φλάβιο Αέτιο και του αναθέτει το δύσκολο έργο της απομάκρυνσης του εχθρού από τα εδάφη της Ρώμης. Η επιλογή αυτού του άνδρα δεν είναι τυχαία, ο Αέτιος έχει ζήσει αρκετό καιρό στην αυλή των Ούννων και είναι γνώριμος των τακτικών τους.
Σε αυτό το σημείο, θα μιλήσουμε για τη σύσταση του ουννικού στρατού. Οι Ούννοι όντας, ένας νομαδικός λαός ήταν αρκετά εξοικειωμένος με το ιππικό. Η συνήθης τακτική τους (από εικασίες αλλά και ελάχιστες μαρτυρίες της εποχής) ήταν να εφορμούν προς το κέντρο του εχθρού ως σαν ένα σώμα και μετά να διαχωρίζονται για να προκαλέσουν τη μέγιστη ζημία στον αντίπαλο όχι μόνο στο κέντρο, αλλά και στα άκρα του. Το ιππικό τους επανδρώνονταν από άνδρες ελαφριάς ή ανύπαρκτής θωράκισης, ως αντίποδα είχαν τη μεγάλη ευελιξία που τους προσέφερε η απουσία πανοπλίας. Το πεζικό τους αποτελούνταν είτε από μισθοφόρους γοτθικής προελεύσεως είτε από υπόδουλά γοτθικά φύλα που με τη σειρά τους έφεραν λίγη έως ανύπαρκτη θωράκιση. Ένας τέτοιος στρατός μοιάζει ευάλωτος απέναντι σε ένα στρατό με παράδοση και ιστορία σαν το Ρωμαϊκό. Παρόλα αυτά, το «μυστικό» της επιτυχίας βρίσκεται ακριβώς στην ευελιξία που υπήρχε, εν αντιθέσει με τους Ρωμαίους.
Από την άλλη μεριά οι Ρωμαίοι διέθεταν ένα στρατό κυρίως, αποτελούμενο από πεζικό με βαριά θωράκιση καθιστώντας τον άκρως ευάλωτο σε επιθέσεις από τα άκρα. Το ιππικό της Ρώμης ήταν ιστορικά επανδρωμένο από μισθοφορικά στρατεύματα. Έχοντας λοιπόν, επίγνωση όλων των παραπάνω ο Αέτιος ξεκινά με δύναμη που ακόμα και σήμερα συζητάται λόγω έλλειψης πηγών. Οι πιο μετριοπαθείς όμως, θεωρίες εκτιμούν τη συνολική δύναμη και των 2 στρατών να μη ξεπερνά τις 40.000 άνδρες.
Κάποιες πηγές λένε ότι ο Ρωμαίος στρατηγός λαμβάνει αναφορές πως ο αντίπαλος πολιορκεί την Ορλεάνη και ξεκινά για τη διάσωση της πόλης, ενώ άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Αέτιος ήταν παρών κατά τη πολιορκία της πόλης. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Ρωμαϊκός στρατός καταδιώκει τους Ούννους, οι οποίοι εγκαθίστανται στη σημερινή περιοχή Châlons-en-Champagne πρωτεύουσα της περιφέρειας Καμπανίας–Αρνιτενίας. Οι δυο αντίπαλοι προετοιμάζουν το σχέδιο μάχης. Ο Αέτιος δίνει διαταγή στο γιο του βασιλιά Θεοδώριχου, Θορισμούντο να καταλάβει με το ιππικό του ένα λόφο που θα έδινε στο συμμαχικό στρατό πλεονέκτημα πράγμα που έγινε ύστερα από μια μικρή αψιμαχία με τον αντίπαλο. Παρατάσσει λοιπόν, ο Αέτιος τους συμμάχους κυρίως στο κέντρο και στα δεξιά, ενώ ελίτ στρατεύματα παρατάσσονται μαζί του στα αριστερά.
Ο Αττίλας με τη σειρά του, στο κέντρο τοποθετεί τους Ούννους που είναι η αφρόκρεμα του στρατού του, ενώ τα άκρα του είναι μια μείξη πεζικού-ιππικού από διάφορα γοτθικής καταγωγής φύλλα. Την επίθεση ξεκινά ο βασιλιάς των Ούννων με το ιππικό του προς το αδύναμο ρωμαϊκό κέντρο που όμως, κρατάει τη θέση του. Έτσι, διατάζει το διαχωρισμό και την επίθεση στα άκρα των Ρωμαίων. Τα άκρα όμως, έχοντας στο 1η πεζικό σχηματίζουν ένα τείχος από ασπίδες που αποκρούει την επίθεση. Δίνεται το σήμα και οι σύμμαχοι του Αττίλα εφορμούν προς τα άκρα. Το δεξί άκρο δείχνει να πιέζεται και μάλιστα, ο βασιλιάς Θεοδώριχος κείτεται νεκρός στη προσπάθεια του να εμψυχώσει τους άνδρες του. Ο Αέτιος διατάζει το Θορισμούντο να εφορμήσει από το λόφο και έτσι, καταφέρνει να υπέρ-φαλλαγγίσει τους Ούννους. Οι στρατιώτες διατάζονται για αντεπίθεση και ο Αττίλας με τη σειρά υποχωρεί, καθώς γνωρίζει την επικείμενη εξολόθρευση των στρατευμάτων του. Έτσι, έληξε η μάχη στα καταλανικά πεδία.
Επακόλουθα της Μάχης
Τον επόμενο χρόνο (452 μ.Χ.), ο Αττίλας παίρνει μια ακόμα σύζυγο. Κατά τη διάρκεια των εορτασμών του γάμου, κατανάλωσε υπερβολικά πολύ αλκοόλ και κατευθύνθηκε προς τη σκηνή του για να κοιμηθεί. Το αποτέλεσμα ήταν η διαπίστωση του θανάτου του την επόμενη μέρα λόγω ασφυξίας. Με αυτόν τον τρόπο, η κυριαρχία των Ούννων σταδιακά μειώνεται, καθώς οι γιοι του δεν ήταν ικανοί να διαχειριστούν την κατάσταση και τις επαναστάσεις που προέκυψαν στο εσωτερικό τους κατά το 454 μ.Χ. Ο Αέτιος και αυτός με τη σειρά του δολοφονήθηκε το ίδιο έτος. Ως συνέπεια μέσα στις επόμενες δεκαετίες, η δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κομματιάστηκε σε μικρότερα βαρβαρικά βασίλεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από την ιστοσελίδα National Geographic, στο «Rome Halts the Huns», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Χείλων, στο «Αττίλας… η μάχη των Εθνών (451 μ.Χ. πόλη Châlons)», Διαθέσιμο εδώ
