Του Γιώργου Μοσχόπουλου,
Η Ευρώπη είναι γνωστή για τις παροχές της και τις κοινωνικές της δομές που επιτρέπουν στους πολίτες της να έχουν ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα απολαμβάνει ανοδικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2012 και μετά. Το ΑΕΠ της μεγεθύνεται ετησίως κατά περίπου κατά 0,7%, συνεπώς θα περίμενε κανείς ότι αυτό σε συνδυασμό με τις αναδιανεμητικές πολιτικές της και την προοδευτική φορολόγηση θα εξάλειφε τις ανισότητες στη Γηραιά Ήπειρο. Παρ’ όλα αυτά οι ανισότητες είναι ένα θέμα που απασχολεί την Ευρώπη, ακόμα και τα κράτη της ισχυρής Ευρωζώνης, η οποία στην έκθεση της το 2020 δίνει μεγάλη βάση στη καταπολέμηση τους, καθώς ορθώς τη θεωρεί απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η έννοια των ανισοτήτων είναι ένα πολυδιάστατο θέμα που δεν άπτεται μόνο της πλευράς του κατά πόσο μεγάλο μέρος του πληθυσμού κατέχει ικανοποιητικό ποσοστό πλούτου που παράγεται για να ζήσει αξιοπρεπώς, αλλά και του κατά πόσο μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει τις ίδιες ευκαιρίες ανέλιξης και κοινωνικής κινητικότητας. Καθώς οι δύο αυτές πλευρές συνδέονται άρρηκτα, εμπειρικά δεδομένα δείχνουν ότι η ύπαρξη ανισοτήτων στη μια πλευρά της εξίσωσης επιφέρει σταδιακά ανισότητες και στην άλλη, δημιουργώντας μια επίδραση ντόμινο. Παρόλο που ένα μικρό μέρος ανισοτήτων στη κοινωνία βοηθάει, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, στη δημιουργία κινήτρων για βελτίωση του ανθρωπίνου κεφαλαίου, όταν οδηγείται σε ακραίες τιμές μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για τις εγχώριες οικονομίες και να απειλήσει την ανάπτυξη τους. Σύμφωνα με έκθεση που παρουσίασε η ΕΕ το 2020, στη πλειοψηφία των κρατών μελών το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού λαμβάνει περίπου 5 φορές το εισόδημα του φτωχότερου 20% μετρημένο με διαφορετικούς δείκτες ανισότητας (Gini, S80/S20 ratio). Παρόλο που δεν είναι εξίσου εύκολο να μετρηθεί η ανισότητα ευκαιριών, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η ύπαρξη μεγάλων εισοδηματικών διαφορών δημιουργεί πρόβλημα και στον τομέα των ευκαιριών.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat ο πληθυσμός που βρίσκεται στο όριο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού έφτασε τα 123 εκατομμύρια το 2012, δηλαδή 8,5 εκατομμύρια παραπάνω σε βάθος τριετίας (2008).
Μια Ευρώπη που χρειάζεται ομοσπονδιακό όραμα και περαιτέρω οικονομικοπολιτική ενοποίηση, μια Ευρώπη που κοιμάται αυτήν την στιγμή κάτω από μια ζεστή κουβέρτα χρέους και ασυμμετρικών εσωτερικών διαταραχών λόγω των δημοσιονομικών προβλημάτων των κρατών-μελών της, μια Ευρώπη που έχει να διαχειριστεί το τεράστιο ζήτημα του μεταναστευτικού δεν έχει την πολυτέλεια να ανοίγει την ψαλίδα μεταξύ των πολιτών της. Η ΕΕ συμβόλιζε τη δυνατότητα σύγκλισης των οικονομιών και όχι την όξυνση των ανισοτήτων.
Συμπερασματικά, αν και αργά, η ΕΕ έβαλε στην ατζέντα της το πλαίσιο των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς αντιλήφθηκε ότι μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη τόσο στο εγχείρημα της πολιτικής όσο και της οικονομικής ενοποίησης. Αναμένεται τώρα με ενδιαφέρον να ανακοινωθούν τρόποι αντιμετώπισης από τα δυσκίνητα ευρωπαϊκά εργαλεία πολιτικής, σε ένα πάρα πολύ δύσκολο ως προς την επίλυση του πρόβλημα με πολλές ηθικές και πολιτικές προεκτάσεις, με την ελπίδα ότι θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Η ΕΕ μας έχει συνηθίσει να ενεργεί καθυστερημένα, αλλά εν τέλει τις περισσότερες φορές αποτελεσματικά. Οι κοινωνίες βράζουν, μακάρι απλώς να μην είναι αργά.
Αναφορές
- Bogliacino, F. (2014). Inequality and Europe 2020. Intereconomics, 49(5), 288–294. Διαθέσιμο εδώ.
- (2021). Retrieved 27 February 2021, European Commission. Διαθέσιμο εδώ.
- (2021). Retrieved 27 February 2021, Eurofound. Διαθέισιμο εδώ.
