Της Κατερίνας Κάκου,
Το φαινόμενο του ντόπινγκ με την σημερινή του μορφή δεν ανάγεται πολύ πίσω στον χρόνο, αποτελώντας έτσι ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα. Ο πρώτος ορισμός που συναντούμε στην ιστορία του αθλητισμού είναι αυτός που διατυπώθηκε το 1963, σύμφωνα με τον οποίο ντόπινγκ είναι: «Η χρήση από κάθε συναγωνιζόμενο αθλητή οποιασδήποτε ουσίας ξένης προς το σώμα, η απορρόφηση οποιασδήποτε φυσιολογικής ουσίας σε υπερβολικές ποσότητες ή η αφύσικη εισροή της στο αίμα με μοναδικό σκοπό τη βελτιωμένη και άδικη επίδοση του σε κάποιο αγώνισμα». Ο ελληνικός όρος είναι φαρμακοδιέγερση. Η WADA (Παγκόσμιος Οργανισμός Αντι-ντόπινγκ) αποτελεί το παγκόσμιο αρμόδιο όργανο για την καταπολέμηση του ντόπινγκ, ενώ βασικές της αρμοδιότητες περιλαμβάνουν και την επιστημονική έρευνα, την εκπαίδευση και την παρακολούθηση του Παγκόσμιου Κώδικα Αντι-ντόπινγκ. Στη χώρα μας αντίστοιχο όργανο είναι το Εθνικό Συμβούλιο Καταπολέμησης Ντόπινγκ.
Το πρώτο συμβάν ντόπινγκ συνέβη στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ρώμης το 1960, όπου ο ποδηλάτης Κουρτ Γιένσεν από τη Δανία βρήκε τραγικό θάνατο κατά τη διάρκεια του αγώνα. Εκ των υστέρων, αποδείχθηκε μέσω νεκροψίας πως είχε προβεί στην χρήση μιας «θανατηφόρας» μίξης αμφεταμινών και νικοτίνης η οποία οδήγησε με μαθηματική ακρίβεια στο μοιραίο θανατηφόρο αποτέλεσμα, ωστόσο, και πριν από το συγκεκριμένο περιστατικό τα φαινόμενα ντόπινγκ είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται από τα τέλη της δεκαετίας του ’40. Οι αμφεταμίνες και τα στεροϊδή που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου, κυρίως για ιατρική χρήση, είναι τα σκευάσματα που βρίσκονται ακόμη στην κορυφή της προτίμησης των αθλητών. Η μεγάλη διάδοση όσο και η ευρύτατη χρήση τους, οφείλεται στην έλλειψη του ανάλογου νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα αποδοκίμαζε τέτοιες πράξεις και οι οποίες με αυτόν τον τρόπο θα επέφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η πρώτη ουσιαστική κινητοποίηση έναντι του ντόπινγκ και οι αυστηροί προληπτικοί έλεγχοι ξεκίνησαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 1964. Εκεί, για πρώτη φορά έλαβε χώρα ο πρώτος έλεγχος αντι-ντόπινγκ, σε μια κίνηση που έδειχνε την διάθεση της παγκόσμιας κοινότητας να εξαλείψει τέτοιου είδους φαινόμενα με τον άδοξο χαμό του Γιένσεν. Δυστυχώς, όμως, δεν προέκυψε κάποιο θετικό αποτελέσμα για την πάταξη του ντόπινγκ που συνεχώς «άνθιζε» με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Τα χρόνια που ακολούθησαν δεν σημειώθηκαν ιδιαίτερες αλλαγές, καθώς πολλές χώρες όπως η Γερμανία, η Ρωσία και οι ΗΠΑ είχαν μετατραπεί σε απέραντα εργοστάσια παραγωγής υπερανθρώπων, μεταφέροντας το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής και στον χώρο του αθλητισμού. To 2004, η THG ξεκινά να ανιχνεύεται κι έτσι χιλιάδες δείγματα αθλητών ανά τον κόσμο από πολλές διαφορετικές Ομοσπονδίες επανεξετάζονται, δίνοντας μια πνοή στο χρόνιο πρόβλημα που ταλάνιζε τις Ολυμπιακές Επιτροπές.
Ποιές, όμως, ουσίες και μέθοδοι πράγματι απαγορεύονται τόσο εντός όσο και εκτός αγώνων; Ως προς τους αναβλητικούς παράγοντες απαγορεύονται: πεπτιδικές ορμόνες, αυξητικοί παράγοντες, συγγενείς ουσίες και μιμητές, Β2-αγωνιστές, ορμονικοί και μεταβολικοί τροποποιητές, διουρητικά, ο χειρισμός αίματος και συστατικών του, οι χημικοί και φυσικοί χειρισμοί και το γονιδιακό ντόπινγκ. Ως προς τις απαγορευμένες ουσίες και τις μεθόδους εντός αγώνων απαγορεύονται δια ροπάλου: διεγερτικά, ναρκωτικά, κανναβινοειδή και γλυκοκορτικοστεροειδή.
Οι ουσίες αυτές είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για τον οργανισμό, αφού εύκολα μπορούν να προξενήσουν μέχρι και χρόνια σωματικά προβλήματα. Τα κυριότερα σωματικά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν στους άνδρες είναι: μείωση του όγκου των όρχεων, μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων, σεξουαλική ανικανότητα, πρόωρη και έντονη τριχοφυΐα, μεγέθυνση του προστάτη, γυναικομαστία, ενώ στις γυναίκες: αλλαγές ή διακοπή των κύκλων της περιόδου, μπάσα φωνή (που μπορεί με την παρατεταμένη χρήση των στεροειδών να καταστεί μόνιμη), μείωση των μαστών, ακμή στο πρόσωπο και στο σώμα, μείωση στο αίμα της καλής χοληστερόλης και υψηλή πίεση. Παράλληλα, η χρήση τέτοιων ουσιών είναι υπεύθυνη και για σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του χρήστη με αποτέλεσμα: την ευερεθιστικότητα, τα ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα οργής που δύνανται να οδηγήσουν σε βίαιες πράξεις, κυκλοθυμία, κατάθλιψη όταν διακοπεί η λήψη τους, ψευδαισθήσεις, εξασθένηση της ικανότητας κρίσης λόγω της υπερβολικής αυτοπεποίθησης των χρηστών, αίσθημα ότι κάποιος είναι αήττητος ακόμη και παρανοϊκή ζήλια.
Επιπλέον, η χρήση απαγορευμένων ουσιών με στόχο την αύξηση της σωματικής επίδοσης αντανακλά σε μία ψυχρή ωφελιμιστική αποτίμηση των πραγμάτων, καθώς η επιβράβευση για τη νίκη ή το ρεκόρ δεν περιορίζεται μόνο στην αποθέωση από το κοινό, αφού έχει και χρηματικό έπαθλο. Η πλουσιοπάροχα αμειβόμενη αθλητική νίκη λειτουργεί για τον ίδιο τον αθλητή ως δέλεαρ, ικανό να τον απενοχοποιήσει πλήρως για τη χρήση των απαγορευμένων αναβολικών ουσιών, δημιουργώντας έτσι στους νέους μια εικονική πραγματικότητα όπου η φράση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» αποτελεί έμπρακτη τακτική.
Το κυνήγι του κέρδους, η υστεροβουλία, η κάρπωση της επιτυχίας και ο ωφελιμισμός ως κυρίαρχη τάση του συστήματος αξιών της κοινωνίας, σαν ντόμινο επεκτείνεται πλέον σε κάθε επιλογή, αποδίδοντας το δυτικό πρότυπο καπιταλιστικής ευφορίας που συρρικνώνει τις αληθινές αξίες. Έτσι, η κουλτούρα του τέλεια γυμνασμένου σώματος, τα επιφανειακά πρότυπα, η νοοτροπία της «αρπαχτής», η έλλειψη ηθικών αναστολών, ευνοούν μια ιδεολογία που υποβαθμίζει τον άνθρωπο ως αξία. Το ναρκωτικό του ανταγωνισμού και της νίκης με κάθε τρόπο και μέσο, «δηλητηριάζει» τον αθλητισμό, το παιχνίδι, αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις σε δραματικό βαθμό.
Άλλωστε, όπως πολύ σωστά έχει ήδη ειπωθεί: «κάποτε το ανθρώπινο όνειρο είχε μέσα του ποιήματα, λυρισμό, σονέτα, σκέψεις. Σήμερα είναι φουσκωμένο από τα αναβολικά, τις αισθητικές επεμβάσεις, χορτάτο και παχύ από το παραπανίσιο και κακής ποιότητας φαγητό, ζητώντας συνεχώς κι άλλο». Ο δυτικός πολιτισμός, αχόρταγος, άπληστος και ανικανοποίητος, όπως είναι και ο υλιστής «άνθρωπός» του, αποκτά και καταναλώνει ολοένα και περισσότερα, επιβεβαιώνοντας τον Sigmund Freud που έλεγε ότι: «ένας τέτοιος πολιτισμός, χωρίς ηθική, μέτρο και αυτάρκεια, μπορεί να αποτελέσει την πιο σίγουρη πηγή… δυστυχίας».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sport and Anti-Doping – The Year In Review 2018/19, lawinsport.com, διαθέσιμο εδώ
- Sports Doping – How Isotopes Help to Fight the Crime, analyteguru.com, διαθέσιμο εδώ
- Doping in Sports, nash-sport.com, διαθέσιμο εδώ
