Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Κάθε χρόνο γίνονται δεκάδες διαμαρτυρίες ανά τον κόσμο. Οι αιτίες και οι αφορμές ποικίλλουν, αλλά ως πιο συχνοί λόγοι παρουσιάζονται η κοινωνική και οικονομική ανισότητα, η διαφθορά και η πολιτική ανελευθερία. Όλο και περισσότερο έδαφος κερδίζουν οι πορείες με σκοπό την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αλλά κι αυτές που προωθούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Κοινό προσελκύουν πρόσφατα και οι καμπάνιες κατά των μέτρων του κορωνοϊού που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις. Αν κοιτάξει, όμως, κάποιος πιο προσεκτικά, θα παρατηρήσει ότι πέρα από τους παρόμοιους στόχους -πράγμα που είναι φυσιολογικό να συμβαίνει- όλες οι διαμαρτυρίες αυτήν την στιγμή στον κόσμο έχουν κοινά χαρακτηριστικά.
Ο ενωτικός σύνδεσμος μεταξύ όλων των γωνιών του κόσμου είναι το διαδίκτυο. Η ταχεία εξάπλωση της πληροφορίας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη, οι τάσεις (αυτό που αποκαλούμε συχνά “viral”), η επιρροή, όλα αυτά τα στοιχεία σε αλληλεπίδραση, ωθούν την οργάνωση των ατόμων και διαμορφώνουν ενιαία βούληση. Εννοείται πως αυτή η βούληση δεν είναι πάντοτε πρόσφορη να τροφοδοτήσει γόνιμες αλλαγές, ανεξάρτητα με το αν μας βρίσκει πολιτικά σύμφωνους ή όχι το περιεχόμενό της. Το διαδίκτυο όντας πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής είναι ικανό να επηρεάζει τη διαμόρφωση άποψης επί παντός επιστητού.
Η πανδημία του κορωνοϊού έχει επηρεάσει ολόκληρο το γίγνεσθαι. Τον τρόπο που εργαζόμαστε, που κυκλοφορούμε, τις κοινωνικές μας σχέσεις, στην κυριολεξία τα πάντα. Επίδραση, λοιπόν, είχε και στον τρόπο που εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους οι πολίτες. Αφού δεν επιτρέπονται οι συναθροίσεις και η μακροσκελής παραμονή σε εξωτερικούς χώρους, οι ενεργές διαμαρτυρίες αυτή τη στιγμή στον κόσμο είναι μόνο 23. Ο ιός έχει επηρεάσει τις διαμαρτυρίες των πολιτών και ως προς μία άλλη παράμετρο. Υποστηρίζεται ότι εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων σε όλες τις χώρες, ο τρόπος διαδήλωσης ήταν αισθητά πιο ειρηνικός, χωρίς ιδιαίτερες συμπλοκές και επεισόδια κατά το έτος 2020. Το ίδιο αναμένεται να συνεχιστεί και το 2021, επισημαίνουν οι υποστηρικτές αυτής της άποψης. Εντούτοις, η αστυνομική βία δε φαίνεται δυστυχώς να είναι ακόμη είδος προς εξαφάνιση και συχνά πυκνά κάνουν τον γύρο του κόσμου βίντεο που το αποδεικνύουν αυτό.
Οι ιδέες, τα κίνητρα, ακόμα και οι τρόποι που χρησιμοποιούν οι διαδηλωτές παραπέμπουν πάντοτε σε μία διαμαρτυρία που έχει παρέλθει ή σε μία που υφίσταται ταυτόχρονα. Για παράδειγμα, οι διαμαρτυρίες που διαδραματίζονται τώρα στη Μυανμάρ λόγω του στρατιωτικού πραξικοπήματος, θυμίζουν έντονα τις πολυετείς διαμαρτυρίες του Χονγκ Κονγκ. Τα κίτρινα κράνη των διαδηλωτών, οι έντονες δηλώσεις στα πανό και τα συνθήματα στους τοίχους είναι τρόποι εκδήλωσης της δυσαρέσκειας για το πολιτικό καθεστώς που εκφράστηκαν από τους πολίτες του Χονγκ Κονγκ. Τρία χρόνια μετά τις πρώτες εντάσεις στο Χονγκ Κονγκ, αυτές στη Μυανμάρ αποτυπώνουν εντυπωσιακά το μέγεθος της επιρροής που προήλθε από τα social media. Η ίδια επιρροή έφτασε και στην Ταϊλάνδη που οι πολίτες διαδηλώνουν για την εγκαθίδρυση ενός πιο δημοκρατικού καθεστώτος κι απαιτούν την απομάκρυνση του τωρινού ηγέτη. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ομοιότητες εντοπίζονται στον τρόπο οργάνωσης, ειδικότερα στη διενέργεια ψηφοφορίας για τη λήψη απόφασης εκπόνησης δράσεων.
Αν και μοιάζει το Χονγκ Κονγκ να είναι η αφετηρία για μία νέα εποχή στον τρόπο που πραγματοποιούνται οι διαμαρτυρίες παγκοσμίως, στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Οι διαδηλωτές του Χονγκ Κονγκ μελέτησαν την αντι-ρωσική πορεία που έγινε στην Ουκρανία το 2014, με επίκεντρο την πλατεία Maidan και το “sunflower movement” στην Ταϊβάν, που έγινε από φοιτητές για να αποδοκιμάσουν την πίεση της Κίνας προς τη χώρα τους (επίσης το 2014). Το φαινόμενο της επιρροής δεν είναι αποκλειστικά ασιατική πρωτοτυπία. Στην Ευρώπη διαδίδονται κινήματα και πρακτικές αντίστασης σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και πολλές φορές δραπετεύουν κι εκτός Ευρώπης. Ας θυμηθούμε επιπλέον πως το BLM έγινε από τη μια στιγμή στην άλλη παγκόσμια καμπάνια και τράβηξε την προσοχή του παγκόσμιου στερεώματος, κερδίζοντας κι άλλους θερμούς υποστηρικτές.
Αυτό που άλλαξαν οι εξεγέρσεις στο Χονγκ Κονγκ είναι ότι έδωσαν μία νέα πνοή στο ρήμα «διαδηλώνω», με σύγχρονες πινελιές. Μετά την υπερβολική αστυνομική βία και μία σειρά συλλήψεων, οι ακτιβιστές προσέδωσαν στην εξέγερσή τους έναν ρευστό διεθνή χαρακτήρα, που θα κάνει τον κάθε πολίτη του κόσμου να ταυτιστεί κι ανέπτυξαν ευλύγιστες μορφές διαμαρτυρίας που ερείδονται στην άτυπη οργάνωση, κυρίως μέσω των εφαρμογών ασφαλούς ανταλλαγής μηνυμάτων. Μεγαλύτερο παράγωγο επίτευγμα του ξεσπάσματος στο Χονγκ Κονγκ είναι η λεγόμενη συμμαχία “Milk Tea Alliance”. Πρόκειται για ένα διαδικτυακό κίνημα αλληλεγγύης που απαιτεί τη δημοκρατία και το σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το απαρτίζουν οι νότιες εκ της Κίνας χώρες και συγκεκριμένα: το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊβάν, η Ταϊλάνδη και πρόσφατα εντάχθηκε η Μυανμάρ. Ανερχόμενα μέλη είναι η Ινδία και η Ινδονησία.
Στις «ανεπτυγμένες» χώρες, οι ακτιβιστές πλέον δεν προσπαθούν να εξορύξουν παραπάνω εξουσίες από τα κράτη -αν και σε κάποιες χώρες οι πολίτες στερούνται στοιχειωδών δικαιωμάτων- αλλά να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους, όταν απειλητικά πλησιάζει μία αυταρχική λαιμαριά να πνίξει το λαό, κι όταν εξαιτίας της πανδημίας αποψιλώνονται και οι πιο βασικές ελευθερίες που θεωρούνταν δεδομένες. Η καταπάτηση και τα αυταρχικά καθεστώτα τρέφονται από τις κρίσεις και την απογοήτευση. Η αντίσταση μπορεί να μην είναι δυνατή ακόμη στους εσωτερικούς κόλπους μιας χώρας και γι’ αυτό έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι απαιτείται μία αλυσιδωτή αντίδραση για να ανάψει η φλόγα. Η σωστή χρήση του διαδικτύου συνιστά σε αυτήν την περίπτωση τον αναγκαίο καταλύτη.
Η ελπίδα αυτών που αγωνίζονται κάθε φορά για να πετύχουν κάτι είναι πως ακόμη κι αν δεν το πετύχουν εν τέλει, θα έχουν καταφέρει να ακουστούν και πως αυτή η φωνή όσο πιο δυνατή είναι, τόσο πιο πολλούς θα επηρεάσει. Το αίσθημα της αντίστασης και η φλογερή επιθυμία για αλλαγή, για γκρέμισμα του κατεστημένου, θα μπορούσε εύκολα να παρομοιαστεί με έναν ιό που είναι και τόσο επίκαιρος. Κολλάει γρήγορα, εύκολα κι έχει σοβαρά συμπτώματα, ικανά να προκαλέσουν αναφυλαξία σε ένα κράτος που είναι αλλεργικό στη δημοκρατία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 2021 Will See More Global Protest: Can It Remain Peaceful?, United States Institute Of Peace, διαθέσιμο εδώ
-
The Guardian view on global protests: passing it on, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Global Protest Tracker, Carnegie Endowment For International Peace, διαθέσιμο εδώ
-
Do today’s global protests have anything in common?, BBC, διαθέσιμο εδώ
