Του Μιχάλη Σταματόπουλου,
Η περίοδος από το πέρας του εμφυλίου πολέμου μέχρι την 21η Απριλίου 1967, μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως μία από τις πιο μελανές στη νεότερη ελληνική ιστορία. Τα γεγονότα που τη χαρακτήριζαν ήταν πάμπολλα, όπως πολιτική αστάθεια και αναταραχές, το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής, ο αμερικανικός δάκτυλος, η έντονη δραστηριότητα των μυστικών υπηρεσιών και άλλα.
Η Ελλάδα μετά το πέρας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αντί να αφιερωθεί στην ανασυγκρότηση και την ανακούφιση των πληγέντων όπως όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που συμμετείχαν στον πόλεμο, ξεκίνησε μια τραγωδία δίχως προηγούμενο που διήρκησε περίπου μια πενταετία. Ο Εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του ΔΣΕ και του Ελληνικού Στρατού ήταν αδυσώπητος και είχε σαν αποτέλεσμα εκατόμβες νεκρών και καταστροφών. Μετά τη λήξη του το 1949, ο κρατικός μηχανισμός εξαπολύει ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό εναντίον των πολιτών με αριστερά φρονήματα, εγκαθιδρύοντας μια νέα περίοδο διχασμού και πολιτικής ανωμαλίας.
Η αμερικανική εμπλοκή είχε ξεκινήσει ήδη από το 1947 με το «Δόγμα Τρούμαν», καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρρυ Τρούμαν θεωρούσε την Ελλάδα ως χώρα που θα αποτελούσε βάση έναντι του κομμουνισμού και της ΕΣΣΔ. Σε περίπτωση ήττας του κυβερνητικού σχήματος και επικράτησης του κομμουνισμού, η απώλεια της βαλκανικής χερσονήσου και της Ελλάδας θα αποτελούσε πλήγμα για τη Δύση, διότι αυτές οι γεωγραφικές περιοχές είχαν στρατηγική σημασία.
Οι στόχοι των ΗΠΑ για την Ελλάδα στην αρχή της δεκαετίας του 1950, ήταν η εξαφάνιση των κομμουνιστικών θυλάκων και επιρροών, η σταθερή οικονομική και πολιτική κατάσταση του κυβερνητικού μηχανισμού και η υπαγωγή της χώρας στο ΝΑΤΟ. Οι προϋποθέσεις ώστε να καρποφορήσουν οι στόχοι αυτοί ήταν η δημιουργία ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων που θα μπορούσε σε περίπτωση επιθέσεως από τα βόρεια σύνορα της να αποκρούσει και να ανταποδώσει επιθετικά χτυπήματα στις δυνάμεις του σοβιετικού μπλοκ. Ακόμη κάτι τέτοιο δημιουργούσε την ανάγκη συνεργασίας στον τομέα των υπηρεσιών πληροφοριών και ασφάλειας των δύο χωρών.
Έτσι, το 1953 δημιουργείται η ΚΥΠ (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών) με στόχους την κατασκοπεία στο εξωτερικό, την αντιμετώπιση των ξένων μυστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα (αντικατασκοπεία) και τον περιορισμό του «κομμουνιστικού κινδύνου» στο εσωτερικό της χώρας. Παρά το γεγονός, πως η CIA είχε κάποιους ενδοιασμούς για την ΚΥΠ και τη λειτουργία της, της παρείχε αμέριστη βοήθεια με οικονομικά κονδύλια και ομόλογους οι οποίοι είχαν στενή συνεργασία με την ελληνική πλευρά. Επιπλέον, η ΚΥΠ σε συνεργασία με τη CIA προέβαιναν σε κοινές επιχειρήσεις σε χώρες-δορυφόρους της ΕΣΣΔ, όπως η Αλβανία και η Βουλγαρία και είχαν δημιουργήσει τα Ειδικά Κέντρα Συλλογής Πληροφοριών τα οποία υπέκλεπταν συνομιλίες, έδιναν προειδοποιήσεις για τις κινήσεις των στρατιωτικών δυνάμεων και ήταν κέντρα επάνδρωσης μυστικών αποστολών. Τέλος, ένας από τους Έλληνες αξιωματικούς που έπαιρνε μέρος σε αυτές τις επιχειρήσεις τη δεκαετία του 1950, ήταν ο πρωτεργάτης του πραξικοπήματος και τότε αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Τον Αύγουστο του 1943 δημιουργείται στα ελληνικά τμήματα στρατού της Μέσης Ανατολής η ΕΝΑ (Ένωση Νέων Αξιωματικών) η οποία λειτούργησε σαν ομάδα πίεσης εντός των ενόπλων δυνάμεων με σκοπό την αποδυνάμωση του κομμουνιστικού στοιχείου τόσο στο στρατιωτικό χώρο όσο και στον αστικό. Αρχηγός της οργάνωσης αυτής ήταν ο αντισυνταγματάρχης Καραγιαννίδης και τα μέλη της ομάδας αυτής θεωρούνταν ακραίοι φιλομοναρχικοί και φανατικοί δεξιοί. Η ομάδα αυτή διαλύθηκε μετά από κινήσεις ανυπακοής και απείθειας κατά τη διάρκεια του πολέμου και σύμφωνα με τις διαταγές του Υπουργού Παναγιώτη Κανελλόπουλου, αποτάχθηκαν ατιμωτικά ή καταδικάστηκαν με τη θανατική ποινή. Βέβαια, καμία από τις ποινές δεν τηρήθηκε και όλοι οι επίορκοι επανήλθαν στις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων.
Μετά την ΕΝΑ στο προσκήνιο έρχεται μια νέα οργάνωση με την ονομασία ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) της οποίας οι ρίζες εντοπίζονται στη Μέση Ανατολή. Η ομάδα αυτή δημιουργήθηκε βάση αποφοίτησης από τη σχολή Ευελπίδων και συμμετείχαν σε αυτή μόνο κατώτεροι αξιωματικοί μέχρι το βαθμό του Συνταγματάρχη. Η ομάδα αυτή είχε οργανωθεί σύμφωνα με το τριαδικό σύστημα που περιελάμβανε τη μύηση, το Ιδρυτικό και το δογματικό μέρος της για να γίνει σαφής ο σκοπός της οργάνωσης. Ακόμη, η διοίκηση καταρτιζόταν από τις λεγόμενες «Δέσμες». Αρχηγός στην οργάνωση δεν υπήρχε, αλλά σε κάποια χρονική στιγμή την ηγεσία ανέλαβε ο Σόλων Γκίκας. Τα κριτήρια για να γίνει κάποιος μέλος στην οργάνωση ήταν αυστηρότατα και οι στόχοι της ήταν παρόμοιοι με την ΕΝΑ και είχαν ολοκληρωτικές και αντιδημοκρατικές τάσεις.
Παρόλο που οι ομάδες πίεσης και συνωμοσίας όπως ο ΙΔΕΑ στις ένοπλες δυνάμεις ήταν πολύ επικίνδυνες, κυβερνητικά πρόσωπα και οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν την ύπαρξη τους πριν ακόμη το τέλος του εμφυλίου πολέμου και κατά μια έννοια τηρούσαν σιγή ιχθύος, καθώς πίστευαν πως τέτοιες ομάδες ήταν αναγκαίες στην καταπολέμηση του αριστερού ιδεολογικού χώρου και της στάσης της κυβερνήσεως απέναντι στο ανατολικό μπλοκ.
Στις 30 Μαΐου 1951 εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα από μέλη του ΙΔΕΑ λόγω της παραίτησης του Αρχιστράτηγου Παπάγου από τις ένοπλες δυνάμεις, λόγω της επιθετικής στάσης εναντίον του από το Παλάτι για την απόφασή του να πολιτευθεί. Τα μέλη της οργάνωσης κατέλαβαν το κτήριο του ΓΕΕΘΑ και του ΓΕΣ στα παλαιά ανάκτορα και επιπλέον, άλλοι συνεργάτες της οργάνωσης πήραν υπό τον έλεγχό τους άλλα κρίσιμα σημεία στο κέντρο της Αθήνας. Ο Αρχιστράτηγος Παπάγος μετέβη από το σπίτι του στην Εκάλη στο Τατόι. Έδωσε διαταγή να γυρίσουν οι κινηματίες στα στρατόπεδα τους και τους επέπληξε που δεν πήραν την άδειά του για να ενεργήσουν. Παρά την καθαίρεση τους και την ποινική δίωξη που δέχθηκαν από την κυβέρνηση Πλαστήρα, ο ίδιος ο Παπάγος μερίμνησε να τους δοθεί αμνηστία, ενώ όταν έγινε ο ίδιος Πρωθυπουργός παρά τις αντιδράσεις της αμερικανικής πρεσβείας και της βασιλικής οικογένειας, τους επανάφερε σε ενεργή υπηρεσία.
Ουσιαστικά πλέον η οργάνωση αυτή ήταν φανερό πως ήταν αντιδημοκρατική και αποτελεί πυρήνα του παρακράτους ειδικότερα μετά τις εκλογές του 1958 και με παρασκηνιακούς αρχηγούς υψηλά ιστάμενους αξιωματικούς όπως ο Σόλων Γκίκας και ο Πατίλης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νικόλαος Α. Σταύρου, Συμμαχική πολιτική και στρατιωτικές επεμβάσεις–Ο πολιτικός ρόλος των Ελλήνων στρατιωτών, Εκδόσεις Παπαζήσης 1990
- Αλέξης Παπαχελάς, Ο Βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας, ο αμερικανικός παράγων 1946-1947, Εκδόσεις Εστία 1998
- Εφημερίδα Μακεδονία 24/04/1967 αριθμός φύλου 17.819
