Της Ραφαέλας – Γεωργίας Τσιμτσιλή,
Το δημογραφικό ζήτημα και η αντιμετώπισή του ταλανίζει χρόνια τώρα την ελληνική επικράτεια. Η πορεία της Ελλάδας ως προς τον αριθμό γεννήσεων φαίνεται να διαφέρει αρκετά σε σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Σε αντίθεση με ό,τι παρατηρήθηκε στην πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρξε αύξηση των γεννήσεων (το λεγόμενο baby boom). Ενώ ο καθοδικός ρυθμός μείωσης του πληθυσμού φαίνεται να αυξάνεται εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας των τελευταίων ετών. Ποιοι είναι, όμως, οι βασικοί παράγοντες που οδήγησαν στην μείωση του πληθυσμού στην χώρα μας;
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αρνητικό ισοζύγιο μεταξύ γονιμότητας – θνησιμότητας, δηλαδή ο αριθμός των θανάτων υπερβαίνει τον αριθμό των γεννήσεων. Κομβικό σημείο καμπής αποτελεί η οικονομική κρίση του 2010 που λειτούργησε καταλυτικά στην ενίσχυση της υπογεννητικότητας. Αν και δεν αποτελεί τον κύριο παράγοντα, γίνεται σαφές ότι η απουσία των οικονομικών δυσμενών συνθηκών θα έφερνε μία πιο μικρή και σταθερή μείωση του πληθυσμού. Αν κανείς συμπεριλάβει και τους θανάτους εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19, θα καταλάβει ότι μιλάμε για μία μεγάλη ανοδικότητα στην καμπύλη της θνησιμότητας.
Με αυτές τις προβληματικές ως βασικό γνώμονα, το Κράτος αποφάσισε να ενισχύσει τις μητέρες με επίδομα 2.000 ευρώ, για κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο από 1/1/2020. Συνάμα ακολούθησε και η μείωση του ΦΠΑ στα βρεφικά είδη από το 24% που ήταν στο 13%. Πριν λίγες μέρες, η Κυβέρνηση μέσω της Υφυπουργού Εργασίας, Μαρίας Συρεγγέλα, αρμόδιας για την Δημογραφική Πολιτική και την Οικογένεια, δήλωσε νέα μέτρα στον νέο εργασιακό νόμο που θα διευκολύνουν και τους δύο γονείς να ανταπεξέλθουν τόσο στο οικογενειακό όσο και στο εργασιακό περιβάλλον. Οι προτάσεις αφορούν την 14ήμερη άδεια πατρότητας μετ’ αποδοχών, ενώ προανήγγειλαν μέτρα προστασίας από την απόλυση και για τους μπαμπάδες τους πρώτους μήνες μετά από τον ερχομό του τέκνου. Επιπλέον, η γονική άδεια από τετράμηνη θα γίνει εξάμηνη, αποτελώντας δικαίωμα για κάθε γονέα. Αυτές οι άδειες έχουν σκοπό να ελαφρύνουν από τα βάρη της οικογένειας την μητέρα, με την συνεισφορά του πατέρα, δίνοντας του ταυτόχρονα χρόνο να προσαρμοστεί στις καινούριες συνθήκες. Τα μέτρα αυτά, όμως, αποτελούν μία μικρή ένδειξη ευαισθητοποίησης προς το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο, όμως, χρήζει μεγαλύτερης μελέτης.
Μία ακόμη βασική αιτία του προβλήματος αποτελεί το μεταναστευτικό ισοζύγιο που είναι επίσης αρνητικό, παρά την προσφυγική κρίση, καθώς η αναζήτηση καλύτερης τύχης στο εξωτερικό από νέους αναπαραγωγικής ηλικίας (25-45) πολλαπλασιάζεται τα τελευταία χρόνια. Η φυγή αυτή είναι γνωστή ως Brain Drain, κατά την οποία επιστήμονες με εξαιρετικούς τίτλους σπουδών μένουν άνεργοι, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σωρηδόν στο εξωτερικό, αναζητώντας οικονομική και επαγγελματική ανέλιξη. Πόσο επιβλαβές είναι αυτό για τη χώρα και την κοινωνική συνοχή; Η συνθήκη αυτή μειώνει το εργατικό δυναμικό της χώρας, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση του ασφαλιστικού και του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Το δημογραφικό πρόβλημα εντοπίζεται σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, με ιδιαίτερη εμφάνιση στη Θράκη και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, ενώ, στην ήδη επιβαρυμένη κατάσταση της Δυτικής Μακεδονίας, προστέθηκε και το πρόβλημα της υγειονομικής κρίσης. Η αύξηση των θανάτων στην Κοζάνη και στην Καστοριά επιδρά με αρνητικό πρόσημο στον πληθυσμό. Ένας παράγοντας που δεν έχει μελετηθεί αρκετά είναι το άνισα κατανεμημένο νοσοκομειακό δίκτυο. Παρατηρείται συγκέντρωση εξειδικευμένων υποδομών και υπηρεσιών υγείας στις πόλεις και ανεπάρκεια ή παντελής έλλειψη από την περιφέρεια και τις ακριτικές περιοχές. Η δυσκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες και τα πιθανά κόστη των μεταφορών διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στην απόφαση των πολιτών, που μένουν μόνιμα σε νησιά και σε απομακρυσμένες περιοχές, για την δημιουργία οικογένειας.
Κλείνοντας, πρέπει να τονιστεί η επιτακτική ανάγκη για την ανάπτυξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την δημιουργία οικογένειας. Μέτρα για την παροχή επιδοτούμενης φροντίδας των παιδιών εντός και εκτός της οικείας και την εξασφάλιση της μόνιμης κατοικίας σε νέους γονείς με επιδόματα ενοικίου και μετακόμισης είναι αναγκαία. Πρακτικά μόνο με την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και την αισθητή μείωση της ανεργίας θα μπει φρένο στην πτωτική πορεία του πληθυσμού.
Ενδεικτικές Πηγές
- ELSTAT – Ελληνική Στατιστική Αρχή, Η Ελλάδα με Αριθμούς. Διαθέσιμο εδώ.
- Worldometers, Greece Population. Διαθέσιμο εδώ.
