Της Μαριλίνας Γερασίμου,
Με αφορμή τις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές, ήρθε στο προσκήνιο η συζήτηση σχετικά με το αμερικανικό εκλογικό σύστημα, το οποίο έχει γενικά χαρακτηριστεί περίπλοκο και δυσνόητο, πόσο μάλλον φέτος που η επιστολική ψήφος είχε την τιμητική της στις Η.Π.Α. Παρόλα αυτά, κανένας δε θα μπορούσε να πει πως είναι αναποτελεσματικό ή ανακριβές, ούτε καν ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος, όπως φάνηκε.
Τα ίδια τα νούμερα από την καταμέτρηση της συμμετοχής και των ψήφων, σε συνδυασμό με τον τρόπο που είναι στημένο το πολιτικό σύστημα στην Αμερική, φανερώνουν ότι πρόκειται για μια καλοκουρδισμένη πολιτική μηχανή, στην οποία ο καθένας έχει έναν συγκεκριμένο ρόλο, κανείς δεν περισσεύει, κανείς δε βρίσκεται εκεί τυχαία ή χαριστικά.
Ας δούμε, λοιπόν, τους αριθμούς: οι βουλευτές στην Αμερική εκλέγονται στις πολιτείες ανάλογα με τον πληθυσμό τους, σε μονοεδρικές περιφέρειες. Με δεδομένο ότι στις τελευταίες εκλογές ψήφισαν περίπου 160 εκατομμύρια ψηφοφόροι, αυτό σημαίνει ότι κάθε βουλευτής εκπροσωπεί περίπου 364.000 ψηφοφόρους και κάθε γερουσιαστής 1.585.000 ψηφοφόρους. Είναι αμέσως φανερό ότι με τέτοιο πλήθος είναι ανέφικτες οι εκτεταμένες πελατειακές σχέσεις (τουλάχιστον όσον αφορά την εξασφάλιση της εκλογής) και δεν έχει κανένα νόημα το προσωπικό ρουσφέτι. Άμεση συνέπεια είναι ότι οι ψηφοφόροι εμφανίζονται στις κάλπες απαλλαγμένοι από πελατειακούς δεσμούς και με μοναδικό κριτήριο για την ψήφο τους το γενικό καλό της περιοχής.
Αντίθετα, στη χώρα μας, όπου κάθε βουλευτής εκπροσωπεί κατά μέσον όρο 19.000 ψηφοφόρους και σε πολλές περιπτώσεις πολύ λιγότερους (στις πρόσφατες εκλογές 2019 εξελέγησαν βουλευτές με περίπου 2.000 σταυρούς), το ρουσφέτι είναι κυρίαρχος παράγοντας στην εκλογή. Ειδικότερα στην επαρχία, οι δημοφιλείς τοπικοί βουλευτές γνωρίζουν ότι η επανεκλογή τους εξαρτάται κυρίως από την ικανότητά τους να ικανοποιούν πελατειακές ανάγκες και ρουσφέτια, γεγονός, το οποίο πέρα από την αναξιοπιστία που προσδίδει σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, έχει και άλλες προεκτάσεις (διαιώνιση της πελατοκρατίας και της υποβάθμισης του δημοσίου τομέα για παράδειγμα). Έχει καταντήσει πλέον λαϊκό ανέκδοτο για έναν υποψήφιο να είναι νονός των περισσότερων παιδιών της περιφέρειας του.
Είναι αυτονόητο πως λόγω των σταυρών καταλήγουν στα εκλογικά αποτελέσματα να συμπεριλαμβάνονται βουλευτές πιθανώς ακατάλληλοι, οι οποίοι χάραξαν τον δρόμο τους προς την εξουσία βασιζόμενοι στην εξυπηρέτηση των ψηφοφόρων πάνω στις πλάτες του ελληνικού κράτους. Θα ήταν ανόητο εκ μέρους μας να θεωρήσουμε πως τέτοιοι πολιτικοί θα βάλουν μπροστά από το προσωπικό τους συμφέρον το καλό της περιφέρειάς τους και της χώρας γενικότερα. Εκτός αυτού, με αυτόν τον τρόπο διαιωνίζονται στην πολιτική σκηνή τα φαινόμενα πολιτικού αμοραλισμού, της έλλειψης συλλογικής, πολιτικής και ηθικής συνείδησης και η αίσθηση ότι πολιτικός σημαίνει αδίστακτος συμφεροντολόγος. Φυσικά, όταν φτάνει η ώρα της ανάληψης ευθυνών δεν έχει άδικο κανείς να πει πως φταίνε οι ψηφοφόροι που τους ψήφισαν.
Και αφού ξεκινήσαμε συγκρίνοντας το αμερικανικό με το ελληνικό πολιτικό σύστημα, δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην ελληνική πρωτοτυπία του μπόνους των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα. Ενώ ούτε στην αμερικανική, αλλά ούτε και σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή δημοκρατία δεν πριμοδοτείται το πρώτο κόμμα με μπόνους εδρών, παραδόξως όλες έχουν επιδείξει περισσότερη σταθερότητα από την Ελλάδα. Ίσως κάποτε, σε περιόδους μεγάλης πολιτικής αστάθειας και μετάβασης, η ρύθμιση αυτή να είχε νόημα για να εκλέγονται αυτοδύναμες κυβερνήσεις και να υπάρχει συνέπεια στην άσκηση της εξουσίας. Στις μέρες μας, όμως, η πριμοδότηση αυτή φαίνεται να φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα, αφού ενισχύει την πόλωση και τα φαινόμενα βουλευτικής αστάθειας.
Για παράδειγμα, είναι σύνηθες για το εκάστοτε κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να κάνει «δυνατές μεταγραφές» τοπικών βουλευτών, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο την πιθανότητα να πάρουν τη σχετική πλειοψηφία, και κατά συνέπεια και τις 50 έδρες, αλλά και τις προοπτικές επανεκλογής των αποστατών, ακριβώς λόγω του εκλογικού μπόνους. Για του λόγου το αληθές, στις εκλογές του Μαΐου του 2012, οι δύο πιο δημοφιλείς σε σταυρούς βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ στη Β’ Αθηνών, η κ. Σακοράφα και ο κ. Κουρουμπλής, αποσκίρτησαν από το ΠΑΣΟΚ και τράβηξαν μαζί τους πάνω από 125.000 ψήφους. Ως εκ τούτου, είναι φυσικό να οδηγούμαστε σε κυβερνήσεις με μηδενική εμπειρία, έλλειμμα αντιπροσώπευσης και αναντιστοιχία προεκλογικών δεσμεύσεων και κυβερνητικών πράξεων.
Το συμπέρασμα είναι πως αυτές και πολλές άλλες παγιωμένες πλέον πρακτικές συντείνουν με τη σειρά τους στη διαιώνιση των χρόνιων πολιτικών προβλημάτων. Τα κακώς κείμενα του ελληνικού πολιτικού χώρου δεν δημιουργούνται αποκλειστικά και μόνο από την εκάστοτε ατυχή διακυβέρνηση· ξεκινούν ήδη από τη διαδικασία της εκλογής. Ίσως, αν αρχίζαμε με την κατάργηση του σταυρού να μπορούσαμε να απαλλαχτούμε από μερικά χρονίζοντα ζητήματα που μαστίζουν τη χώρα και να περάσουμε σε μια νέα εποχή σταθερής εκπροσώπησης, απαλλαγμένης από το βαρύ πέπλο της πελατοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 2020 turnout is the highest in over a century, washingtonpost.com, διαθέσιμο εδώ
- ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ 7ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2019, ypes.gr, διαθέσιμο εδώ
- ekloges-prev.singularlogic.eu, διαθέσιμο εδώ
