Της Μαρίας Τσέα,
Ο Φεβρουάριος του 1821 βρίσκει τους Φιλικούς, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, να προετοιμάζονται πυρετωδώς για να εφαρμόσουν και στην πράξη τη θεωρία που τους ένωσε. Αυτά συνέβαιναν – μεταξύ άλλων καθοριστικών για την έναρξη του αγώνα παραγόντων που δεν θα αναλυθούν εδώ – ενώ καραδοκούσε ο κίνδυνος να μάθει η Πύλη το καθετί και να παρθούν ακόμη σκληρότερα κατασταλτικά μέτρα. Το δίλλημα κατέληξε να είναι ένα: Ή τώρα ή ποτέ! Και αποφασίστηκε το τώρα.
Τρεις προκηρύξεις ενώνουν τους Μολδαβούς, τους Γραικούς της Μολδαβίας και της Βλαχίας και τους απανταχού «Αδελφούς της Εταιρείας των Φιλικών» και τους καλούν «εις τα όπλα», διότι ο αποστολέας είναι «η ίδια η πατρίς». Ενωμένοι, ξεκινούν από μικρές συμπλοκές με τον κατακτητή για να φτάσουν στην τελική, κατά μία έννοια, μάχη, καθοριστική θα λέγαμε για την τύχη της Φιλικής Εταιρείας.
Η αρχική αφοσίωση, ο ενθουσιασμός και η υπομονή σε κάποιες περιπτώσεις, ξεθώριασαν σχετικά γρήγορα από τις ψυχές δύο αντρών, γεγονός που μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε το γεγονός αυτό ως «την αρχή του τέλους». Πρόκειται για τους αρχηγούς δύο στρατευμάτων, το Θεόδωρο Βλαδιμιρέσκου και το Σάββα Καμινάρη Φωκιανό. Η Ιστορία τους χαρακτήρισε προδότες. Για να ικανοποιήσουν τα ιδιωτικά τους συμφέροντα, συνωμότησαν με τον κατακτητή και του επέτρεψαν να διασχίσει άφοβα το δρόμο για το Βουκουρέστι.
Τις συνέπειες αυτής της προδοσίας θα μπορούσε να τις προβλέψει κανείς ακόμη και σήμερα. Τα στρατεύματα του Υψηλάντη «πιέζονταν» σε συνεχή οπισθοχώρηση και επακόλουθη παραχώρηση εδαφών στους Οθωμανούς. Τα δεινά που βρήκαν και επρόκειτο να βρουν τα ελληνικά στρατεύματα, εξηγούν τη θανατική ποινή που επιβλήθηκε στο Βλαδιμιρέσκου και τη δολοφονία του Σάββα. Στη θέση του πρώτου, ο Υψηλάντης τοποθετεί τους Σέρβο Χατζή-Πρόδα και Δημήτριο Μακεδόνσκι.
Τα στρατιωτικά σώματα με επικεφαλείς τους προαναφερθέντες, τον Υψηλάντη και άλλους ξεκινούν την αμυντική τακτική. Η αρχική δύναμη των 250 Σέρβων και Βουλγάρων ιππέων, 4000 Πανδούρων και 4 κανονιών, συνεχώς αυξάνεται και φτάνει την 1η Ιουνίου στο Ρύμνικο (σημερινή Βίλτσα Ριμνίκου). Εκεί ο Υψηλάντης, μαζί με το Μακεδόνσκι, το Χατζή-Πρόδα, το Διαμαντή Σερδάρη, το Σολωμό και το Μανάκη φτάνουν 2500 ιππείς και 4500 πεζούς, συμπεριλαμβανομένου και του Ιερού Λόχου, διοικητής του οποίου ήταν ο Γεώργιος Καντακουζηνός. Ο αριθμός των κανονιών παρέμεινε ως είχε.
Ο Υψηλάντης διέταξε τις περισσότερες από αυτές τις δυνάμεις να προχωρήσουν προς το Δραγατσάνι, να καταλάβουν κάποιες θέσεις και ύστερα να καταφθάσει αυτός με το υπόλοιπο σώμα. Οκτώ ώρες απέχει το Δραγατσάνι από το Ρίμνικο, αλλά τα δύσβατα μονοπάτια και η διαρκής έντονη βροχή, μετέτρεψαν τις οκτώ αυτές ώρες σε 4 περίπου μέρες. Ο παρευρισκόμενος μεταξύ άλλων οπλαρχηγός Γεωργάκης Ολύμπιος, αντιλαμβανόμενος την αριθμητική υπεροχή αυτών που πολεμούσαν κάτω από ελληνική σημαία, σκόπευε να αποκλείσει τους λιγότερους εχθρούς σε ολόκληρη τη γύρω περιοχή. Γι’ αυτό, έστειλε διάφορα σώματα να καταλάβουν θέσεις στα περίχωρα της περιοχής.
Από την άλλη, ένας ακόμη οπλαρχηγός, ο Βασίλειος Καραβιάς με τους ιππείς του και ο Νικόλαος Υψηλάντης, ο επικεφαλής του Ιερού Λόχου και του πυροβολικού, έσκαψαν χαντάκια απέναντι από το Δραγατσάνι, τα οποία ένωσαν με μία γέφυρα. Αμέσως, ειδοποιήθηκαν όλοι να ετοιμαστούν για μάχη την επόμενη ημέρα, όταν θα κατέφθανε και ο αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Υψηλάντης ακολουθούμενος από 2000 αγωνιστές επιπλέον.
Οι Τούρκοι που βρίσκονταν στο Δραγατσάνι, και οι οποίοι κατείχαν και την παρακείμενη μονή, αισθάνθηκαν πόσο δεινή είχε καταστεί η θέση τους και επιχείρησαν μάταια να διώξουν όσους είχαν μεταβεί μέσω του Νοτσέτου κοντά στον Αργυροκαστρίτη. Προβλέποντας ότι η μάχη θα ήταν αναπόφευκτη και θα ξεσπούσε από στιγμή σε στιγμή, οι Τούρκοι άρχισαν να καίνε τα ευτελή σπίτια του χωριού, θεωρώντας τα περιττά και επιζήμια. Τότε, ο απερίσκεπτος Καραβιάς θεώρησε τον εμπρησμό πρόδρομο φυγής των Τούρκων και φοβούμενος μη χαθεί η ευκαιρία να αναδειχθεί ως νικητής της σύγκρουσης, πέρασε μαζί με το στρατιωτικό του σώμα τη γέφυρα, που στήθηκε προηγουμένως, χωρίς να προειδοποιήσει το υπόλοιπο στράτευμα, θέλοντας να είναι αυτός που θα σφετερισθεί όλη τη δόξα της νίκης. Μετά από προτροπή του βέβαια, τον ακολούθησαν ο Ιερός Λόχος και το πυροβολικό.
Ο φόβος των Τούρκων, ότι οι Έλληνες θα επιτίθονταν συντονισμένοι και από όλες τις μεριές έσβησε αμέσως μόλις αντιλήφθηκαν, ότι άρχισε να τους χτυπά το πυροβολικό μη προκαλώντας τους σοβαρές ζημιές και ότι τα περισσότερα ελληνικά σώματα αδρανούσαν. Χύθηκαν τότε με τα σπαθιά στο χέρι ανάμεσα στους αντιπάλους. Όσοι είχαν επικεφαλής τον Καραβιά λιποτάκτησαν, ενώ οι Ιερολοχίτες έδειξαν περίτρανα ότι φλόγες πατριωτισμού έκαιγαν στις καρδιές τους και συνέχισαν να μάχονται. Ήταν όμως, ακόμα νέοι στον πόλεμο και το ιππικό του εχθρού πέφτοντας πάνω τους, προκάλεσε αταξία, κυρίευσε τα κανόνια και τους κατέσφαξε.
Ακούγοντας τη βοή του πολέμου, έτρεξαν στο πεδίο της μάχης ο Γεωργάκης Ολύμπιος και όσοι ακόμα οπλαρχηγοί πρόλαβαν να ετοιμαστούν πρόχειρα και ρίχτηκαν στους Τούρκους. Με αυτό τον τρόπο, κατάφεραν να προστατέψουν από τη σφαγή και την αιχμαλωσία πολλούς, εκ των οποίων και τους αδελφούς του αρχιστράτηγου Υψηλάντη, οι οποίοι κινδύνευαν να συλληφθούν. Ολόκληρο το σώμα των Ιερολοχιτών θα αφανιζόταν, αν δεν πρόφθανε αυτή η βοήθεια, στην οποία ξεχώρισε ο Βλάχος οπλαρχηγός Ιωαννίτσας Χόρκας.
Οι Τούρκοι, καταδιώκοντας τους ηττημένους μέχρι τη χαράδρα, επέστρεψαν στο χωριό νικητές, απορώντας και οι ίδιοι για όσα, μη έχοντας την παραμικρή ελπίδα, κατάφεραν. Πάνω από διακόσιοι Έλληνες φονεύθηκαν, όλοι σχεδόν από το σώμα των Ιερολοχιτών, πέφτοντας σαν ελαφριά κλαδιά από το κοφτερό τσεκούρι ενός στιβαρού ξυλοκόπου. Μεταξύ αυτών, φονεύθηκαν και οι πολεμούντες με ανδρεία οπλαρχηγοί, Δημήτριος Σούτσος και Σπυρίδων Δρακούλης, ενώ 40 Έλληνες αιχμαλωτίστηκαν.
Πανικός και φόβος κατέλαβε τότε όλα τα σώματα, τα περισσότερα από τα οποία διαλύθηκαν και διασκορπίστηκαν κακήν κακώς. Ο Υψηλάντης πληροφορήθηκε τα δυσάρεστα, ενώ βρισκόταν τρεις ώρες μακριά από το θλιβερό σκηνικό, και βλέποντας διάσπαρτους στρατιώτες να βαδίζουν πίσω στο Ρίμνικο, οπισθοδρόμησε και ο ίδιος.
Λίγες μέρες μετά την τραγική ήττα, ο Υψηλάντης επικοινωνώντας με την αυλή της Ρωσίας έχασε πάσα ελπίδα για εξωτερική βοήθεια. Η καταστροφή στο Δραγατσάνι έβαλε τέλος στις προσδοκίες για μια εσωτερική επιτυχημένη αντίσταση. Ο Υψηλάντης αποχωρεί από τη Βλαχία, διαλύοντας τον ένα και μοναδικό σκοπό των οπλαρχηγών του αγώνα. Μετά την αποχώρησή του, ο κάθε οπλαρχηγός άρχισε να φέρεται όπως του υπαγόρευαν οι αδυναμίες, τα πάθη και τα συμφέροντά του. Έτσι κάποιοι εκστράτευαν εκτός ορίων, άλλοι κλείνονταν σε οχυρωμένες θέσεις και άλλοι περιπλανιόνταν σε βουνοκορφές για να αποφύγουν κάθε συμπλοκή με οθωμανικά στρατεύματα. Όλα αυτά την ίδια στιγμή, που οι Τούρκοι καταδίωκαν κάθε αντίπαλό τους που απέμεινε στην περιοχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γ. Αντωνόπουλου (1890) Ο Ιερός Λόχος ο πεσών εν Δραγατσανίω, Αθήνα Σ.
- Γ. Φ. Χέρτσβεργ (1916) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως τόμος Α΄. Αθήνα: Εκδ. Οίκος Γ. Φεξή
- Τρικούπη (1978) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως Τόμος 1ος. Αθήνα: Εκδ. Οίκος Χρ. Γιοβάνη
- Γ. Φίνλεϊ (2009) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως Τόμος Α΄. Αθήνα: Εκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
