Της Ιωάννας Κουτσομιχάλη,
Ένας χρησιμοποιεί για μαξιλάρι ένα πεταμένο κουτί. Ένας άλλος μετράει τα μονόλεπτα για να πάρει ένα μπουκαλάκι νερό και ένας άλλος ψάχνει ένα υπόστεγο για να προστατευθεί από την βροχή. Αυτή η εικόνα είναι η πραγματικότητα που βιώνουν οι άστεγοι σε καθημερινή βάση. Ένας διαρκής πόλεμος, μια ακατάπαυστη μάχη για επιβίωση.
Η εικόνα της Ευρώπης δεν είναι ιδιαίτερα «κολακευτική» με τον μεγάλο αριθμό αστέγων που την καταλαμβάνει. Οι χώρες που σημείωσαν τις υψηλότερες αυξήσεις στην έλλειψη στέγης ήταν κατά σειρά η Αγγλία, με αύξηση 169 τοις εκατό μεταξύ 2010 και 2016, η Ιρλανδία έρχεται δεύτερη, με αύξηση 145 τοις εκατό μεταξύ 2014 και 2017 και τέλος το Βέλγιο, με αύξηση 96 τοις εκατό μεταξύ 2008 και 2016. Σύμφωνα μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2017 με όνομα «Ευρώπη και Άστεγοι: Ανησυχητικές Εικόνες» του οργανισμού FEANTSA, την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Οργανώσεων, παρατηρήθηκε μια αύξηση 6% στην γειτονική Ιταλία τα τελευταία έξι χρόνια και μια αύξηση του 7% στην Μεγάλη Βρετανία. Τα νούμερα για την Ελλάδα είναι εξίσου τραγικά με 9.000 Έλληνες να βρίσκουν καταφύγια σε παγκάκια και εισόδους εστιατορίων.
Οι άστεγοι, οι απλοί άνθρωποι που ζουν στους δρόμους της Αθήνας και κοιμούνται στα πεζοδρόμια ή σε χαρτόκουτα εκτεθειμένοι στο κρύο και στους κινδύνους είναι μια ανοιχτή πληγή. Με βάση την τελευταία απογραφή που έγινε το έτος 2018 υπολογίζεται από τον Δήμο Αθηναίων ότι ο αριθμός των αστέγων ανέρχεται σε 790 άτομα. Σύμφωνα με την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υπάρχουν κατ’ εκτίμηση 100 εκατομμύρια άστεγοι παγκόσμιος και ένα συμπαθητικό ποσοστό από εκείνους βρίσκονται στην Αθήνα. Έρευνες, επίσης, δηλώνουν ότι η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει σε αύξηση των άστεγων παιδιών στην Ελλάδα. Πολλά από αυτά τα παιδιά είναι μεταξύ 5 και 14 ετών. Σύμφωνα με το protagon.gr, το 18,1% των αστέγων έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσει τουλάχιστον μία φορά στην ζωή τους. Συχνή κατανάλωση αλκοόλ ανήκει στο 38,1%, ενώ το 20,4% έχουν οικογενειακό ιστορικό κάποιας σοβαρής ψυχικής νόσου. Για περισσότερους από τους μισούς (52,4%), η εξασφάλιση τροφής δεν αποτελεί ένα καθημερινό πρόβλημα, ενώ αντίστοιχα δεν αποτελεί πρόβλημα για το 47,1% η ένδυση. Για το 41%, όμως, είναι πρόβλημα η εύρεση χώρου για να κάνουν μπάνιο. Οι μισοί ζουν με 0 έως 20 ευρώ μηνιαίως. Οι σημαντικότερες ανάγκες τους κατατάσσουν τη στέγαση (85,6%), την ιατρική περίθαλψη (83,1%), την εργασία (76,5%) και τη φροντίδα προσωπικής υγιεινής (75%). Σε ποσοστό 58,1% δεν έχουν καμία ιατρική ασφάλιση.
Οι άστεγοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τα αδιάκριτα βλέμματα των περαστικών, με τις δύσκολες και πολλές φορές ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως είναι οι βροχές και το κρύο των τελευταίων ημερών, και κυρίως με την πραγματικότητα ότι η καθημερινότητά τους δεν περιλαμβάνει σπίτι, εργασία, κοινωνική ζωή. Η έλλειψη στέγης είναι ένα σύνθετο κοινωνικό πρόβλημα με διάφορους υποκείμενους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, όπως η φτώχεια, η έλλειψη προσιτής στέγασης, η αβέβαιη σωματική και ψυχική υγεία, οι εθισμοί και η κατάρρευση της κοινότητας, καθώς και της οικογένειας. Οι άστεγοι αποτελούν συχνά στόχο μιας σειράς διατάξεων της πόλης που απαγορεύουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως η παρεμπόδιση των πεζοδρομίων, η καταπάτηση ιδιωτικής ή δημόσιας περιουσίας, το κάμπινγκ σε εξωτερικούς χώρους, η αποθήκευση αντικειμένων σε δημόσιους χώρους και ούτω καθεξής. Η έλλειψη στέγης και η φυλάκιση αυξάνουν τον κίνδυνο ο ένας του άλλου προκαλώντας έναν κύκλο κακουχίας και αβεβαιότητας.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, γιατί η ψυχική ασθένεια θα μπορούσε να κάνει κάποιον ευάλωτο στο να γίνει άστεγος. Σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η μείζονα κατάθλιψη, οι διπολικές διαταραχές, η σχιζοφρένεια και η ψύχωση, συχνά, οδηγούν σε χαοτική διαβίωση και τεταμένες σχέσεις, εκτός από την επίδραση στην ικανότητα ενός ατόμου να εργάζεται και να παρέχει για τον εαυτό του οικονομικά. Όπως εξηγείται στη «Σκοτεινή Πλευρά της Σελήνης», ντοκιμαντέρ της Fabrizia Faustinella, αναπληρώτριας Καθηγήτρια στο Τμήμα Οικογενειακής και Κοινοτικής Ιατρικής στο Baylor College of Medicine του Houston, πολλοί από αυτούς που ζουν στους δρόμους προέρχονται από καταχρηστικές οικογένειες και έχουν υποστεί παραμελημένες, τραυματικές εμπειρίες ως παιδί.
Στην Ελλάδα έχουν γίνει προσπάθειες βελτίωσης της ζωής των αστέγων. Ο ελληνικός οργανισμός «ΚΛΙΜΑΚΑ» αποτελεί τον πρώτο κοινωνικό, μη κερδοσκοπικό φορέα στην Ελλάδα, που από το 2001 παρέχει υπηρεσίες στήριξης στην ευπαθή κοινωνικά ομάδα των αστέγων. Το διάστημα αυτό προσέφερε στην οργάνωση μια πολύτιμη παρακαταθήκη εμπειριών, αλλά και τεχνογνωσίας, για την αντιμετώπιση προβλημάτων έλλειψης στέγης. Η προσφορά της συγκεκριμένης οργάνωσης συμπεριλαμβάνει πολιτικές πρόληψης της απώλειας στέγης, καθώς και πολιτικές επείγουσας παρέμβασης. Για όλες τις παραπάνω δράσεις αξιοποιήθηκαν, εξαρχής, οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι που βασίστηκαν στην κοινωνική συνεισφορά και τον εθελοντισμό. Η «ΚΛΙΜΑΚΑ» είναι μέλος της FEANTSA (European Federation of National Organizations Working with the Homeless) και συμμετέχει με ερευνητικές εργασίες σε εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή Ευρωπαϊκά συνέδρια και επιστημονικά περιοδικά για την έλλειψη στέγης. Μερικοί άλλοι οργανισμοί είναι οι υπηρεσίες του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», η «Ομάδα Δρόμου» και οι «Γιατροί του Κόσμου», οι οποίοι φροντίζουν την υγεία των αστέγων.
Μπορεί να μην είναι δυνατόν να λυθούν άμεσα τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους, ωστόσο με τη συνεργασία όλων μπορούμε να βοηθήσουμε αυτούς που έχουν την ανάγκη μας, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Όλοι βοηθάμε και όλοι μπορούμε να προσφέρουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EUROPE AND HOMELESSNESS: ALLARMING TRENDS, feantsa.org, διαθέσιμο εδώ
- Majority of Athens homeless ended up on street in past five years, study finds, ekathimerini.com, διαθέσιμο εδώ
- Πόσοι είναι οι άστεγοι; Protagon.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πρόγραμμα Στήριξης Αστέγων, klimaka.org, διαθέσιμο εδώ
