Του Χρήστου Πουλιδάκη,
Ο ρόλος της επιχειρηματικότητας είναι η ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας και γενικότερα της κοινωνίας. Συνεισφέροντας στην διεθνή ισχυροποίηση της χώρας και στην ευημερία των νοικοκυριών. Αφού είναι πρωτεύων παράγοντας στην δημιουργία ανταγωνισμού, στην μείωση της ανεργίας, στην ύπαρξη καλύτερων υποδομών και στην παραγωγή πλούτου. Γιατί, λοιπόν, δεν γίνεται αυτό στην Ελλάδα; Ποια είναι τα εμπόδια; Αρχικά, η πατρίδα μας βρίσκεται στην 79η θέση, ανάμεσα σε 190 χώρες, στο θέμα της άσκησης μιας επιχειρηματικής ιδέας, σύμφωνα με την έκθεση της παγκόσμιας τράπεζας (DOING BUSINESS 2020), που πραγματοποιήθηκε το 2019.
Εμπόδια
Στρατηγικές γνώσεις
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι η έλλειψη στρατηγικών γνώσεων και ηγετικών ικανοτήτων. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε οικογενειακές επιχειρήσεις λόγω ύπαρξης αυτοπεποίθησης και υπερηφάνειας. Σε συνδυασμό, λοιπόν, με την ελληνική και οικογενειακή κουλτούρα, η επιχείρησή πορεύει στην πτώχευση.
Περιβάλλον
Τα τελευταία, όμως, χρόνια η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα δυσμενές οικονομικό περιβάλλον (economical environment) και λόγω της ύφεσης εκδηλώνονται παράγοντες, οι οποίοι καθιστούν την επιχειρηματικότητα ακόμα πιο δύσκολη. Τι μπορεί να είναι;
Αρχικά, στην Ελλάδα οι economies of scales δεν είναι θετικές λόγω την χαμηλής παραγωγικότητας που διαθέτει η χώρα, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη της οικονομίας να είναι μειωμένη. Ένας αισθητός παράγοντας είναι το πολιτικό περιβάλλον (political environment) το οποίο είναι πολύ ασταθές, δημιουργώντας αισθήματα φόβου. Από το 2009 έως και σήμερα καμία κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να ολοκληρώσει την θητεία της. Το συγκεκριμένο γεγονός δεν παράγει τις κατάλληλες ευκαιρίες και προσδοκίες για μια νέα αρχή, διότι μια διαφορετική κυβέρνηση θα προξενήσει διαφορετικούς νόμους, πολίτικες, θεσμικό πλαίσιο. Σε ένα περιβάλλον αβέβαιο, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το αν μια επιχείρηση έχει sustainability.
Επιπλέον, στο φορολογικό περιβάλλον (tax environment), ο συντελεστής φόρου επί των νομικών προσώπων «σπρώχνει» την Ελλάδα στην 23η θέση στις χώρες της ΕΕ με ποσοστό 28%. Αναλυτικότερα, τα πρώτα χρόνια των μνημονίων ξεκίνησε στο 20% κι έφτασε στο 28% το 2019, ενώ στα μέσα του έτους κατέβηκε στο 24% λόγω της αλλαγής της κυβερνήσεως.
Ακόμη, υψηλούς φορολογικούς συντελεστές συναντάμε, στο 53% επί των κερδών, στους μισθωτούς υπηρεσιών και στις εισφορές κοινωνικής αλληλεγγύης, όπου ανέρχεται στο 23% και 28,3% αντίστοιχα, σύμφωνα με τον ΣΕΒ (2019). Το γεγονός αυτό φέρει τροχοπέδια στον ιδιωτικό τομέα, διότι στην εποχή της κρίσης η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων καταναλωτών έχει λιγοστέψει και είναι διαφορετική σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια (προ κρίσης) λόγω και του περιορισμού των εισοδημάτων που σημαίνει μείωση της ζήτησης. Οπότε, οι πιθανότητες οι επιχειρήσεις να είναι κερδοφόρες τείνουν να λιγοστεύουν. Αυτή η φορολογική επιβάρυνση αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα στην επενδυτική τάση.
Γραφειοκρατία
Αξιοσημείωτη αίτια συγκροτεί η «αγαπητή» γραφειοκρατία. Αυτό που αντιμετωπίζουν οι ιδιώτες είναι ότι το γραφειοκρατικό σύστημα της Ελλάδας είναι εξαιρετικά χρονοβόρο. Όπως αναφέρει και ο Λάζαρος Τσιορακλίδης, που είναι ο ΑΠΕ της εταιρίας ΑLTAIR, ο χρόνος που χρειάστηκε για την σύσταση μιας εταιρείας ήταν 4 μήνες, ενώ στην Καλιφόρνια θα μπορούσε να είχε γίνει σε λιγότερο από μια ώρα. Βλέπουμε σε τι δυσμενή θέση βρίσκεται η Ελλάδα σε αυτόν τον τομέα, αφού μάλιστα κατατάσσεται στην 27η θέση ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ στον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του δημοσίου. Επομένως, υπάρχει αντιξοότητα για κάποιον που θέλει να επενδύσει και έχοντας σχεδιάσει το business plan, για να εισέλθει στην αγορά και έτσι χρονοτριβεί. Κι όταν τελικά περάσει το μεγάλο χρονικό διάστημα της γραφειοκρατίας δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να κάνει το μεγάλο βήμα, αφού θα έχουν αλλάξει τα δεδομένα γιατί δεν θα υπάρχει πλέον η ευκαιρία.
Ανταγωνισμός – Καινοτομία
Για να επιβιώσει όμως μια εταιρία και να έχει θετικό cash flow και R.T.O (Return on investment), χρειάζεται να είναι καινοτόμα, να μπορεί να ανταγωνιστεί τους αντιπάλους της και να δημιουργεί επενδυτική πίστη.
Η χώρα αντιπαλεύει μια μεγάλη επιβάρυνση στον τομέα της ανταγωνιστικότητας στον οποίο τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα είχε υποβληθεί και στους κεφαλαιακούς ελέγχους, όπου πλήγωναν πολύ την εικόνα της. Το πρόβλημα όμως είναι ότι μειώνετε η ζήτηση προς τα ελληνικά προϊόντα.
Εκτός του ότι τα ανταγωνιστικά προϊόντα είναι φθηνότερα, η ανησυχία είναι η έλλειψη καινοτομίας, η ύπαρξη τεχνολογικού χάσματος και δυσκολίες στην εύρεση χρηματοδότησης. Όπως έχει αναφέρει κι ο Steve Jobs, η καινοτομία είναι αυτό που ξεχωρίζει τον ηγέτη από τον ακόλουθο.
Το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας της χώρας είναι σε καλύτερο επίπεδο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, αλλά ακόμη βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τον Global Innovation Index, η χώρα μας το 2019 βρίσκεται στην 41η θέση ανάμεσα σε 129 χώρες. Όμως στον European Innovation Scoreboard βρίσκεται στην 20η θέση αναμεσά στις 28 χώρες της ΕΕ, δηλαδή σε κατηγορία μέτριας καινοτομίας.
Τεχνολογικό χάσμα
Ένας ιδιαίτερα ισχυρός παράγοντας που επηρεάζει την οικονομία και τον ανταγωνισμό είναι η τεχνολογία που συνεχώς εξελίσσεται. Εντούτοις, η χώρα μας δεν είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική σε αυτόν τον κλάδο, αφού μάλιστα ο δείκτης World Global Digital Competitiveness της IMD κατατάσσει την χώρα στην 53η θέση ανάμεσα σε 63 χώρες. Η θέση αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία αν παρατηρήσουμε ότι το 65% των ελληνικών επιχειρήσεων χρησιμοποιούν websites, πράγμα το οποίο καθιστά ελάχιστο τον αριθμό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται διαδικτυακά. Μάλιστα, το ποσοστό των μικρομεσαίων που κάνει αγοραπωλησίες διαδικτυακά είναι στο 10,7%, το οποίο είναι κάτω του μέσου όρου της ΕΕ ο οποίος είναι 17,2%, το έτος 2018, σύμφωνα με το Small Business Act Fact Sheet. Σε συνδυασμό με αυτό, επίσης, οι επενδύσεις σε έρευνα κι ανάπτυξη είναι σε τρομερά ανησυχητικά επίπεδα στο 1,1 % του ΑΕΠ.
Χρηματοδότηση
Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι τα χαμηλά αυτά ποσοστά δεν δίνουν τα περιθώρια στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων με αποτέλεσμα η πίστη των ξένων να λιγοστεύει και αυτός είναι ένας λόγος που δεν καθιστά εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση όπως venture capitalist (VC) ή κάποιο άλλο μέσο.
Από το 2013 έως το 2018 έχουν πραγματοποιηθεί κεφαλαιακές επενδύσεις ύψους 220 εκ. ευρώ σε start-up επιχειρήσεις. Συσχετίζοντας την με 36 άλλες χώρες της Ευρώπης, η Ελλάδα είναι στην 23η θέσ. Τα στοιχεία αυτά, τα παρουσίασε η ATOMICO στην έκθεση “The State of Europe Tech”.
Brain drain
Τέλος, επιβλαβείς επιπτώσεις στον ανταγωνισμό προκύπτουν εξ αιτίας του brain drain. Από το 2008 ως το 2017 ξενιτευτήκαν πάνω από 467 χιλιάδες άτομα των ηλικιών 25-44. Κατά συνέπεια, εμφανίζεται δυσκολία στην αναζήτηση ανθρώπινου δυναμικού.
Επίλογος
Αξιολογώντας τις παραπάνω απόψεις γίνεται αντιληπτό ότι το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι εκείνο που πρέπει να εξομαλυνθεί. Συνεπώς, η ανάπτυξη του έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των μισθών, των συντάξεων και του ΑΕΠ. Ένα ευνοϊκό περιβάλλον θα δώσει ανάσα στην οικονομία αποφεύγοντας τους συνεχείς δανεισμούς και την αύξηση του χρέους. Η παρουσία καινοτομίας και έντονης ανταγωνιστικότητας θα ωφελήσει τις επιχειρήσεις στο blue ocean strategy και θα προσαυξήσει την ισχύ στο red ocean strategy. Η θύρα εξόδου από την οικονομική κρίση είναι ένα σύστημα υγειούς επιχειρείν.
Αναφορές
- “Η πολιτική αστάθεια αποτελεί τον μεγαλύτερο φόβο των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων”, Η Καθημερινή, 23 Δεκεμβρίου 2019, Διαθέσιμο εδώ.
- “ΣΕΒ: Στην 79η θέση μεταξύ 190 χωρών η Ελλάδα στην ευκολία του επιχειρείν”, Η Καθημερινή, 7 Νοέμβριου 2019. Διαθέσιμο εδώ.
- “Ουραγός στην ψηφιακή ανταγωνιστικότητα η Ελλάδα”, Κέρδος, 26 Σεπτέμβριου 2019. Διαθέσιμο εδώ.
- “Πρωταθλήτρια Ευρώπης στη γραφειοκρατία η Ελλάδα, με κόστος άνω των 12 δισ. Ευρώ”, IN, 7 Αυγούστου 2019. Διαθέσιμο εδώ.
- “Το φορολογικό «τσουνάμι» στα χρόνια της κρίσης”, Economistas, 21 Μαΐου 2019. Διαθέσιμο εδώ.
- “Η χαμηλή παραγωγικότητα φρενάρει την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας”, Η Καθημερινή, 15 Σεπτέμβριου 2018. Διαθέσιμο εδώ.
- “Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ”, Πρώτο θέμα, 7 Σεπτέμβριου 2018. Διαθέσιμο εδώ.
- “Η κρίση άλλαξε την καταναλωτική συμπεριφορά των Ελλήνων”, NEWS 247, 3 Ιουλίου 2012. Διαθέσιμο εδώ.
