Της Νάντιας – Ελπίδος Δουρίδα,
26 Ιανουαρίου 1821. Το σπίτι του προκρίτου Ανδρέα Λόντου στη Βοστίτσα είναι γεμάτο άνδρες που συζητούν ανήσυχα. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά, οι φωνές όμως, παραμένουν σχεδόν ψιθυριστές. Τί τους απασχολεί άραγε; Ποιο πρόβλημα έχει ζωγραφίσει τέτοια ταραχή στα ταλαιπωρημένα πρόσωπα τους, αλλά ταυτόχρονα τους εμποδίζει από το να εκφραστούν δυνατά και ελεύθερα;
Η Συνέλευση της Βοστίτσας ήταν μια μυστική συνάντηση που διοργανώθηκε από τους Φιλικούς της Βόρειας Πελοποννήσου στη Βοστίτσα, όπως λεγόταν τότε το Αίγιο, από τις 26 έως τις 30 Ιανουαρίου του 1821. Σκοπός τούτης της σύσκεψης ήταν η οργάνωση και ο προσδιορισμός του χρόνου εκπόνησης της επερχόμενης ελληνικής επανάστασης στην Πελοπόννησο. Πιο συγκεκριμένα, ο Παπαφλέσσας κάλεσε τους πρόκριτους Αχαΐας , Καλαβρύτων, Αιγιαλείας και Κυπαρισσίας, ώστε να συζητήσουν επί του θέματος.
Εκείνη την περίοδο, σε όλη την Ελλάδα είχε αρχίσει αργά και σταθερά να γίνεται γνωστή η Φιλική Εταιρεία και η δράση της. Ο Παπαφλέσσας, με τη σειρά του, όντας γνωστός φιλικός, είχε δημιουργήσει ένα δικό του κύκλο οπαδών και ακολούθων στη Βοστίτσα. Έτσι, όταν οι πρόκριτοι έλαβαν την πρόσκληση του σε αυτή τη συνάντηση, έσπευσαν να επισκεφθούν το μέρος που τους ανέφερε, ώστε να ακούσουν αυτά που είχε να τους πει ο Παπαφλέσσας περί της επανάστασης και να κάνουν τις αντίστοιχες ερωτήσεις και διευκρινήσεις.
Αρχικός τόπος που είχε προγραμματιστεί η συνέλευση ήταν τα Καλάβρυτα όμως, η προέλευση τόσων προσώπων θα τραβούσε την προσοχή των τουρκικών αρχών. Έτσι, προτιμήθηκε η Βοστίτσα ως πιο ασφαλής επιλογή, καθώς εκεί βρισκόταν ο Παπαφλέσσας και μπορούσαν να δικαιολογήσουν την εν λόγω πολυάριθμη άφιξη, αλλά και ο αριθμός των Τούρκων στην περιοχή ήταν εξαιρετικά μικρότερος. Για να καλύψουν τον πραγματικό λόγο της συνέλευσης, ενημέρωσαν το Βοεβόδα της Πελοποννήσου, ότι έπρεπε να συγκεντρωθούν για να τακτοποιήσουν την πώληση ενός μετοχιού το οποίο θα χρειαζόταν συμβούλιο έξι επισκόπων και προκρίτων.
Κάποιες βασικές ανησυχίες, που φαίνεται πως θα παρουσιάζονταν ως προβληματισμοί στην επικείμενη συνέλευση, ήταν από ποιες ξένες δυνάμεις θα στηριζόταν η επανάσταση, καθώς και από που θα προμηθεύονταν τον απαραίτητο πολεμικό εξοπλισμό. Οι περισσότεροι από τους πρόκριτους είχαν την πεποίθηση, ότι η επανάσταση χωρίς τη βοήθεια της Ρωσίας θα ήταν μάταιη. Λαμπρό παράδειγμα αποτελεί μάλιστα, η επιστολή του Πανούτσου Νοταρά στον Παλαιών Πατρών Γερμανό, πρόεδρου της μυστικής συνέλευσης, και στους προκρίτους Καλαβρύτων και Βοστίτσας, στις 14 Ιανουαρίου 1821. Στην εν λόγω επιστολή υποστήριζε ότι η στρατιωτική βοήθεια της Ρωσίας είναι βασική προϋπόθεση για την έναρξη μιας εν τέλει επιτυχημένης επανάστασης.
Έτσι, εφόσον πολλοί έφεραν παρόμοια άποψη, η προαναφερθείσα πρόταση θα μεταφέρονταν από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στη Συνέλευση, καθώς οι Κορίνθιοι πρόκριτοι δε θα ήτο δυνατόν να παρευρεθούν, ώστε να την υποστηρίξουν. Στις 26 Ιανουαρίου 1821, στο σπίτι του Ανδρέα Λόντου, ξεκίνησε η μυστική συνέλευση. Η διατήρηση όμως, του μυστικού της χαρακτήρα δεν αποδείχθηκε τελικά τόσο εύκολη. Ο Βοέβοδας δεν είχε πειστεί για την αιτία της μεγάλης συνέλευσης αυτής, που απαιτούσε την έλευση τόσων ξένων. Επιπλέον, υπήρχαν ήδη αρκετές φήμες για προεπαναστατικά παρασκευάσματα, έτσι δε μπορούσε να το ρισκάρει. Έστειλε λοιπόν, απευθείας τον ταμία Σαντούκ Εμίνην να ελέγξει την κατάσταση. Ο Λόντος όμως, του εξήγησε κατά τα συμφωνηθέντα το λόγο για την άφιξη των ξένων και έτσι, ο ταμίας διαβεβαίωσε το Βοέβοδα για της κτηματικές διαφωνίες που θα λύνονταν σε αυτή τη συνέλευση. Ο ίδιος με τη σειρά του δέχτηκε, θεωρώντας τις υποψίες του πλέον αβάσιμες.
Τί συζητήθηκε όμως, εν τέλει σε αυτή την περιβόητη συνέλευση; Ο Παπαφλέσσας, που βρισκόταν εκεί ως αντιπρόσωπος του Γενικού Επιτρόπου της εταιρείας Αλέξανδρου Υψηλάντη, κλήθηκε να μιλήσει πρώτος για την οργάνωση του αγώνα και για τα σχέδια που είχε στο νου του. Αρχικά, αναφέρθηκε στο πιο φλέγον από όλα τα ζητήματα, και αυτό ήταν η ανάμειξη της Ρωσίας στην όλη κατάσταση. Υποστήριξε ότι η ρωσική αρχή γνωρίζει τη δράση και το σκοπό της Φιλικής Εταιρείας και έχει εφοδιάσει τον Υψηλάντη με όλα τα απαραίτητα, υλικά αλλά και πνευματικά, εφόδια. Για να στηρίξει τα λεγόμενα του, παρουσίασε επίσης, αλληλογραφία του Υψηλάντη με τη ρωσική αρχή, που είχε ως αντικείμενο τον αγώνα της Πελοποννήσου.
Οι πρώτες πολλά υποσχόμενες δηλώσεις του Παπαφλέσσα οδήγησαν σε μια σειρά ερωτημάτων, που έθεσε ο πρόεδρος της συνέλευσης Παλαιών Πατρών Γερμανός, και αφορούσαν τα εξής ζητήματα, τα οποία δε φαίνεται πως είχαν απαντηθεί με την απαιτούμενη ακρίβεια: Υπό ποιες συνθήκες θα ξεκινούσε η εξέγερση; Υπήρχαν ακόμη λοιπές υποχρεώσεις ή είχαν ολοκληρωθεί οι προετοιμασίες; Θα ξεσηκωνόταν όλο το έθνος ταυτόχρονα; Ποιος θα αναλάμβανε τη διεύθυνση της; Θα έφθανε τελικά βοήθεια από το εξωτερικό; Υπήρχε εγγύηση για την επιτυχία του εν λόγω σχεδίου;
Ο Παπαφλέσσας φαίνεται πως δεν ήταν προετοιμασμένος για έναν τέτοιο «βομβαρδισμό» ερωτήσεων, όμως παρόλο που δυσκολεύτηκε, έσπευσε να απαντήσει. Το μόνο που δεν ξεκαθάρισε με σαφήνεια, ήταν ποια ήταν η Αρχή της εταιρείας. Εάν οι-αριστοκρατικής ιδεολογίας- πρόκριτοι μάθαιναν ότι αυτό το εγχείρημα ξεκίνησε από μερικούς άσημους εμπόρους και υπαλλήλους στην Οδησσό, και δόθηκε η αρχηγία στον Υψηλάντη, ο οποίος επιχείρησε να συγκροτήσει στρατό από κάποιους ενθουσιώδεις εθελοντές της Οδησσού και Έλληνες που βρίσκονταν τυχαία στη Μολδοβλαχία, δε θα τον έπαιρνε κανείς στα σοβαρά.
Η απάντηση λοιπόν, που έδωσε κάλυψε σχεδόν όλους τους ελαττωματικούς τομείς. Ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους ότι η Ρωσία θα ξεκινούσε πόλεμο όσο το δυνατόν συντομότερο κατά της Τουρκίας και ότι κατά τον Αλή Πασά ο πόλεμος απασχολεί αναμφισβήτητα μεγάλο μέρος των τουρκικών στρατευμάτων. Τόνισε επίσης, ότι ο αυτοκράτορας θέλει να ξεκινήσει η εξέγερση το συντομότερο δυνατόν, ενώ ταυτόχρονα θα προκληθεί αντιπερισπασμός από την εισβολή του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία. Όσον αφορά τα εφόδια, διαβεβαίωσε ότι είχε σταλεί επαρκής οπλισμός στην Ύδρα, προς χρήση της Πελοποννήσου.
Το κοινό όμως, στο οποίο απευθυνόταν ο Παπαφλέσσας δεν ήταν τόσο ευκολόπιστο. Πρώτος ο Ανδρέας Ζαΐμης φαίνεται πως εξέφρασε τις αντιρρήσεις του, λέγοντας πως μία τόσο γρήγορη και μη προμελετημένη επανάσταση θα οδηγούσε στο να πάρουν οι παρευρισκόμενοι το έθνος στο λαιμό τους. Μάλιστα, χαρακτήρισε τα λεγόμενα του Παπαφλέσσα «άστατα, απελπισμένα και ιδιοτελή». Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ακολούθησε χαρακτηρίζοντας τον «άρπαξ, απατεών και εξωλέστατο», αφού αντιλήφθηκε πόσο μη ρεαλιστικό ήταν το σχέδιο του. Ένα κίνημα τόσο μεμονωμένο, όπως αυτό που προτείνει ο Παπαφλέσσας, θα ήτο η καταστροφή του έθνους.
Έτσι αποφασίστηκε να γίνει και μια δεύτερη συνέλευση, ώστε να λυθεί το αδιέξοδο. Ο Παπαφλέσσας όμως, δε το έβαλε κάτω, και αυτή η έντονη συμπεριφορά, καθώς και ο παρορμητικός χαρακτήρας του οδήγησαν στο να τον κλείσουν σε ένα μοναστήρι για να αποφύγουν την αποκάλυψη της Εταιρείας, κάτι που ήταν ικανός να κάνει. Το επόμενο βήμα των προκρίτων ήταν να επιβεβαιώσουν πως τα λεγόμενα του Παπαφλέσσα είχαν βάση ως ένα βαθμό. Έστειλαν επιστολή στο μητροπολίτη Ιγνάτιο, ώστε να συνεννοηθεί με τον Καποδίστρια και να μάθουν εάν όντως η Ρωσική αρχή γνωρίζει για τη δράση της εταιρείας. Ύστερα, ήρθαν σε επαφή με Υδραίους και Σπετσιώτες, ώστε να ενημερωθούν για τον αριθμό των πλοίων που διαθέτουν, αλλά και τις εισφορές τους από την Εταιρεία.
Όσον αφορά τις χρηματικές συνεισφορές για την εκπόνηση του αγώνα γενικά, φαίνεται πως οι πρόκριτοι ήταν οι πρώτοι που κατέβαλαν σημαντικά ποσά. Ο επίσκοπος Γερμανός Χριστιανουπόλεως έδωσε 2.000 γρόσια, όπως και ο Α. Φαραζής, ο Σ. Χαραλάμπης 2.500, ο επίσκοπος Προκόπιος 1.500, ο Α. Ζαΐμης 3.000, ενώ υποσχέθηκε και άλλα 7.000 και τέλος ο Α. Λόντος 4.000 γρόσια. Όλες αυτές οι συνεισφορές μαρτυρούσαν, πως η έναρξη της επανάστασης έμελλε να πλησιάσει. Η αρχική αντίδραση των προκρίτων στα λόγια του Παπαφλέσσα, οφειλόταν περισσότερο στην υπερβολή του, στον έντονο χαρακτήρα του και στην αδυναμία του να κρατήσει μυστικές τις διεργασίες. Μάλιστα, απέστειλαν και μία επιστολή από τη Βοστίτσα στην Ύδρα, που μαρτυρούσε πλέον ξεκάθαρα το επαναστατικό τους ενδιαφέρον, και μεταφέρθηκε από το Σπύρο Χαραλάμπη.
Όταν όμως, ο Χαραλάμπης έφτασε στην Ύδρα, τον περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Όλοι οι λαμπροί εξοπλισμοί που είχε εγγυηθεί ο Παπαφλέσσας ήταν ανύπαρκτοι. Η επανάσταση έπρεπε για άλλη μια φορά να αναβληθεί. Η Σύσκεψη της Βοστίτσας αποτελεί σημαντική τομή στην όλη υπόθεση της Επανάστασης, τουλάχιστον για την περιοχή της Πελοποννήσου. Μπορεί ίσως να απέτυχε του βασικού σκοπού της, όμως, ένα γεγονός παραμένει αδιαμφισβήτητο: όλοι όσοι συμμετείχαν σ’ αυτή, απέκτησαν για πρώτη φορά πλήρη συνείδηση της τεράστιας προσπάθειας που έπρεπε να καταβληθεί για την εκπόνηση ενός τέτοιου εγχειρήματος, καθώς και την τεράστια ευθύνη που έπεφτε στους ώμους τους. Μία ευθύνη που εάν αποτύγχαναν να αναλάβουν, θα είχε ως αποτέλεσμα το μέλλον ολόκληρου του έθνους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Κόκκινος (1974), Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ Τόμος 1. Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα.
- Τάσος Βουρνάς (2006), Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδος τομ. Α΄. Αθήνα: Eκδ. Πατάκης
- Γ. Λ. Μαργαρίτης, Σύναξη της Βοστίτσας – Απόφαση ελευθερίας. Από ομιλία στην Διακίδειο Σχολή του Λαού, 26-1-2005.
- Δ. Κ. Μητροπούλου (2007) Adam Friedel – Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα: Εκδ. Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας
- Π. Μιχαηλάρης, Β. Παναγιωτόπουλος (2010) Σειρά: Οι Ιδρυτές της Νεότερης Ελλάδας Κληρικοί στον Αγώνα – Παλαιών Πατρών Γερμανός – Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας – Νεόφυτος Βάμβας. (Επιμ. Β. Παναγιωτόπουλος) Αθήνα: Εκδ. Σταύρος Ψυχάρης για την Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ
- Ν. Ταρνάρη (s. d.) Βιογραφίες αγωνιστών του 21 και Αγιών της Εκκλησίας μας. Αθήνα: Εκδ. Σ. Μπαρούχος
