Της Μαρίας Φράγκου,
Σαφώς, ο νόμος και τα δικαστήρια υπάρχουν σε κάθε χώρα, προκειμένου να διαχειρίζονται πιθανά αδικήματα, και να αποτρέπουν το λαό από την αυτοδικία. Τι συμβαίνει όμως, όταν η οργή του λαού είναι μεγαλύτερη από κάθε πιθανή ποινή; Η απάντηση είναι σαφής, αν αναλογιστεί κανείς τα γεγονότα στο Κάιρο, στις 26 Ιανουαρίου 1952, γνωστό και ως «Μαύρο Σάββατο», όπου εξοργισμένοι Αιγύπτιοι, ύστερα από τη δολοφονία 50 Αιγυπτίων αστυνομικών από Βρετανούς στρατιωτικούς, βγήκαν στους δρόμους καίγοντας ό,τι έβρισκαν στο πέρασμά τους. Πώς προέκυψε αυτό; Τι συνέπειες μπορεί να επέφερε η κίνηση αυτή στην πληγείσα χώρα;
Όλα ξεκίνησαν, όταν ο Βρετανός στρατηγός, Kenneth Exham, διέταξε τους Αιγύπτιους αστυνομικούς της πόλης Ismailiya, να παραδώσουν τα όπλα τους και να τους παραδώσουν την περιοχή, παραχωρώντας την ουσιαστικά σε βρετανική εξουσία. Συγκεκριμένα, σχεδόν 7000 Βρετανοί στρατιώτες, περικύκλωσαν τους περίπου 700 Αιγύπτιους στρατιώτες, προκειμένου να τους τρομοκρατήσουν και να πετύχουν το σκοπό τους. Από τη στιγμή που οι τελευταίοι αρνήθηκαν, πυροδοτήθηκε μιας λίγης ώρας άνιση μάχη, όπου Βρετανοί και Αιγύπτιοι ένστολοι αλληλοσπαράζονταν, με τους Βρετανούς να έχουν στη διάθεσή τους όπλα και τανκς. Όπως ήταν επακόλουθο, οι Αιγύπτιοι ηττήθηκαν, αφήνοντας πίσω τους 50 νεκρούς, 80 τραυματίες, ενώ ορισμένοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι των Βρετανών στρατιωτικών.
Πιο συγκεκριμένα, η λαϊκή αντίδραση ξεκίνησε, με την άρνηση μερικών Αιγυπτίων εργαζομένων να επισκευάσουν 4 βρετανικά αεροσκάφη, στο αεροδρόμιο Almaza, ενώ λίγο αργότερα, μερικοί Αιγύπτιοι αστυνομικοί στην πόλη Abbaseya, επαναστάτησαν προς συμπαράσταση των τραυματισμένων κι αιχμαλώτων συμπατριωτών τους στην περιοχή Ismailia της χώρας. Η λαϊκή εξέγερση, φαίνεται να πλησιάζει. Αμέσως μετά, οι εξεγερμένοι, συντονισμένοι με φοιτητές, αιτούνται ενώπιον της κυβέρνησης να σταματήσει τις διπλωματικές συνεννοήσεις και να κηρύξουν πόλεμο εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. Ωστόσο, η άρνηση του υπουργού κοινωνικών υποθέσεων να υλοποιήσει το αίτημά τους, λόγω της αντίρρησης που έφερνε ο βασιλιάς Farouk ο πρώτος, επιδείνωσε το λαϊκό αναβρασμό. Αντιρρησίες, απλός λαός και φοιτητές, συγκεντρώνονται έξω από το παλάτι και δηλώνουν τη δυσαρέσκειά τους, έναντι της κυβέρνησης, του βασιλιά και φυσικά των Βρετανών. Μάλιστα, λίγο καιρό μετά τα επεισόδια, άνοιξε και ο δρόμος για την πτώση της μοναρχίας στην Αίγυπτο.
Όπως είναι αναμενόμενο, η αγανάκτηση του όχλου που βρισκόταν σε αναβρασμό, εκφράστηκε με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Βανδαλισμοί, καταστροφές δημόσιας περιουσίας, που ξεκίνησαν από την όπερα του Καΐρου, και κατέληξαν σε ολοσχερή διάλυση μαγαζιών, θεάτρων, τραπεζών και εταιρειών, ενώ παράλληλα την τιμητική τους είχαν όσα κτήρια σχετίζονταν, τόσο με βρετανικές περιουσίες, όσο και με ιδρύματα που ελέγχονταν από το βασιλιά. Αξίζει να σημειωθεί, πώς μέσα στην αναρχία που επικρατούσε, οι αρχές δεν μπόρεσαν, αφενός να επιβάλουν εγκαίρως την τάξη, μιας και άργησαν να αναλάβουν δράση, και αφετέρου να αποτρέψουν το μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς.
Η απροσδόκητη αυτή εξέγερση των Αιγυπτίων πολιτών, καταδεικνύει με σιγουριά δύο αλήθειες: πρώτον, η αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση ούτε να προβλέψει, ούτε και να παύσει την επερχόμενη καταστροφή σε εύλογο χρονικό διάστημα, γεγονός που δείχνει και αδυναμία επιβολής της. Δεύτερον, η απώλεια τόσο περιουσιών, όσο και ανθρωπίνων ζώων είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτη, αφού περίπου 300 μαγαζιά, περίπου 40 θέατρα και αρκετοί χώροι εστίασης, έγιναν έρμαιο στα χέρια των επαναστατημένων. Σχετικά με τις ανθρώπινες απώλειες, οι νεκροί καταμετρώνται στους 26, ενώ δεν λείπουν και οι τραυματίες, των οποίων ο αριθμός ανέρχεται στους 556. Σαφώς, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη και το σοκ των τραυματισμένων και πληγέντων, ενώ σίγουρα η απόλυση των εργαζομένων από τα κατεστραμμένα πια κτήρια εργασίας τους, έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα χάους που επικρατεί στην πρωτεύουσα της αραβικής χώρας. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με τον ιστορικό Khaled Fahmy, η έλλειψη στοιχείων για την ιστορία της Αιγύπτου στη διάρκεια του 20ου αιώνα, δημιουργεί αμφιβολίες για το ποιος πραγματικά πυροδότησε κι έπειτα πρωτοστάτησε στα επεισόδια του «Μαύρου Σαββάτου».
Καταλήγοντας, δεν είναι λίγες οι περιοχές όπως η διώρυγα του Σουέζ, όπου κυριαρχούν δύο εξουσίες. Είναι λογικό και επόμενο, σε μια περιοχή διχασμένη, οι εντάσεις και οι διαφορές να μη λείπουν ανάμεσα στις τοπικές αρχές. Όταν όμως, η συνεννόηση και ο σεβασμός προς τις διεθνείς διατάξεις χάνεται, τα αποτελέσματα μπορούν να αποβούν καταστροφικά τόσο για την τάξη της πολιτείας, όσο και για τις σχέσεις μεταξύ των λαών. Ίσως γεγονότα σαν το «Μαύρο Σάββατο», οφείλουν να μας γίνουν μάθημα, ώστε οι εξουσίες όλων των χωρών, όλων των ηπείρων, να μάχονται υπέρ της ειρηνικής πολιτικής μέσω της διπλωματίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από την ιστοσελίδα Association for Diplomatic Studies & Training, στο «The Cairo Fire of 1952», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Ahram Online, στο «65 years later: The ‘Cairo Fire’ of 1952 revisited», Διαθέσιμο εδώ
